* بهرام شجاعی

این مقاله، به شیوه گزارشی ـ تحلیلی و با بهره گیری از آیات و روایات و سنت های اجتماعی قبل از اسلام در چهارچوب منابع مورد بررسی قرار داده است.

پس از تبیین مفهوم دیه در لغت و منظر آیات و روایات، به موضوع پرداخت غرامت از نگاه عقل و روایات و ضرورت پرداخت آن مورد تحلیل قرار داده است و در پی پاسخ به این سوال است، اگردیه و غرامتی که جانی باید، در مقابل جنایت خطایی پرداخت نماید. بنابر اصل اولی جانی مسئول پرداخت، دیه است. در کنار جانی، سه مرجع دیگر ضامن جریره، عاقله و بیت المال از پرداخت کنندگان دیه شمرده اند تا حقی از مجنی علیه ضایع نگردد. مقاله در ادامه به تحولات اجتماعی نظام قبیلگی را ـ که خاستگاه عاقله بود ـ دچار اضمحلال کرده است و در موضوعیت ندارد.

امضای حمایت عاقله توسط شارع به معنای پذیرفتن نوعی نهاد حمایتی یا به اصطلاح امروزی بیمه است، بیمه که به نمایندگی ازجانی خسارت مجنی علیه ضامن است..