* حسین علیزاده (پژوهشگر)

معرفی:

دکتر محمد حسین ساکت متولد 1326 تربت حیدریه. در سال 1349 در مقطع کارشناسی رشته‌ی حقوق از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و در سال 1358 دوره‌ی کارشناسی‌ارشد را در رشته‌های اسلام‌شناسی و حقوق تجارت بین‌الملل در دانشگاه مک‌گیل کانادا به اتمام رساند. وی علاوه بر پژوهش در حوزه‌ی حقوق و ادبیات و تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالى و دوره‌هاى كارآموزى قضايى در كاشان، مشهد و تهران تدریس می‌کند.

وی، پژوهشگر، قاضی بازنشسته ديوان عالی كشور، مدرس دانشگاه، عضو هیات مديره مركز پژوهش های میراث مكتوب، عضو هیات علمی همايش ايرانشناسي، وكیل پايه يك دادگستری و مشاور حقوقی و تالیف و ترجمه بیش از 60 عنوان کتاب و مقاله تخصصی در حوزه حقوق را در کارنامه خود دارد.

تساوی دیه مسلمان و غیر مسلمان

عمده سخنان دکتر محمدحسین ساکت درباره تساوی دیه مسلمان و غیر مسلمان بود. وی اظهار داشت که زمانی که در دادگاه تجدیدنظر تهران بودم، در سال 1381 در زمان تصدی ریاست قوه قضاییه از سوی آیت‌الله شاهرودی، رأی‌ای دادیم مبنی بر تساوی دیه که مورد توجه ایشان قرار گرفت و پیرو لایحه‌ای که ایشان به مجلس شورای اسلامی دادند، تصویب شد و مبنای اصلی آن فتوا حضرت آیت‌الله صانعی بود. البته برخی دیگر از فقها همچون آیت‌الله مکارم و آیت‌الله نوری همدانی نیز نظر مشابهی داشته‌اند اما من کیفیت تبیین آیت‌الله صانعی را بهتر دیدم که در کتابچه‌های جداگانه حاوی نظرات استدلالی ایشان هم آمده که فرقی بین دیه مسلمان و غیر مسلمان و زن و مرد قائل نیستند.

یک اصل کلی و معتبر که آیت‌الله صانعی به ظرافت بیان کرده و از آن استفاده شده، حدیث نبوی است که «إنّی بُعثتُ بالحنفیة السمحة السهلة» که قبل از آن هم خداوند «لا یُکلّفُ الله نَفساً إِلَّا وُسعَهَا» آورده و کلاً مشی معصومین(ع) بر آن استوار بوده است. امروز هم حکم درباره اخراج عضو زردشتی شورای شهر یزد از همین لحاظ تأسف انگیز است. می‌دانید که زردشتی‌ها در آغاز رسماً جزء اهل کتاب محسوب نمی‌شدند و شاید در مرتبه‌ای پایین‌تر از یهود و نصارا تصور می‌شدند اما چون مردمان خوبی بودند و پیامبر(ص) و امام علی(ع) هم با آنان خوب رفتار کردند، اهل کتاب محسوب شدند.

دنیای امروز بر مدار تفکر پیش می‌رود و نمی‌توان جلوی این روند را گرفت. آزادی اندیشه از اولین آزادیهایی بود که پیامبر(ص) به صراحت مطرح کرده و در قرآن هم آمده است. ما نیز باید با جهان و اهل ادیان دیگر همزیستی و تفاهم کنیم. اینکه علی(ع) 25 سال صبر و سکوت و مدارا کرد آیا معنایش جز اولویت همزیستی و دوری از نزاع و تنش است؟ امروز روابط با غیرمسلمانان در جهان از موضوعات پیچیده حقوق بین‌الملل است و نمی‌توانیم واقعیّات را ندیده بگیریم.

وی همچنین در بخشی دیگر از سخنان خود اظهار داشت: برابر قانون اساسی اگر قاضی حکمی را در منابع رسمی حقوق نیافت باید به فتاوای علما، فقها و حقوقدانان مراجعه کند. در تاریخ 6/8/82 مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب کرد که هر سه گروه اهل کتاب در برابر قانون مساوی باشند و ما چون در نص قانون، خلاف آن نبود توانستیم در پرونده‌ای به این مصوبه رجوع کنیم و قاتل را محکوم به پرداخت دیه مساوی مسلمان در مورد مقتول زردشتی کنیم که این مورد همراه با چند رأی مشابه دیگر درکتاب بنده با عنوان «دادکاوی» چاپ شده و من به جای تفصیل، به آنجا ارجاعتان می‌دهم.

به نظر من آثار و فتوای جدید آیت‌الله صانعی با توجه به نیاز زمان باید به زبانهای دیگر ترجمه شود و ترجمه خوب نیاز زمان است. ما باید نیاز زمان را بفهمیم علیرغم اینکه برخی از علما گفته‌اند زبان (و ترجمه) علم نیست، فضل است!

باید بدانیم که حقوق بشر در اسلام ریشه دارد و شک نیست که بذر آن را اسلام کاشته است و باید تقویتش کرد. تخاصم و ناهماهنگی با متفکران اهل سنت را کنار بگذاریم. بس است آن لغزشها و کجرویها که امثال داعش ایجاد کردند که نوع فرهنگی و قضایی اش را هم داریم! امروز قاضی‌ای که بر خلاف حقوق بشر رأی می‌دهد، داعشی عمل می‌کند. آیا این درست است که در سالن اجلاس تقریب مسلمانان در هفته وحدت، شیعه و سنی هر کدام جداگانه نماز جماعت بخوانند؟! پس این هزینه‌های میلیاردی برای همبستگی به چه معناست؟ آری آنچه مهم است این است که رأی خوب و عمل خوب می‌ماند و ما نباید از آن غافل باشیم.

دکتر ساکت سخنان خود را با این بیت پایان داد:

باری چو فسانه می‌شوی، ای بخرد

افسانه نیک شو، نه افسانه بد