مشهور فقیهان امامی بر این باورند که مسئولیت جنایت خطاییِ محض (دیه) بر عهده‌ی نهادی به نام «عاقله» ؛ یعنی خویشاوندان پدری جانی است.[3]

اما این حکم از آغاز با چالش‌هایی نظیر «تضاد با اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری» رو به رو بود که فقیهان را وا داشت تا با ارایه توجیهات متفاوتی، چرایی آن را تبیین کنند. این نوشتارکه تبیین و تقریر نظریه‌ی حضرت آیت الله العظمی صانعی است، با تکیه بر قواعد، عمومات و اطلاقات قرآنی و با بهره‌گیری از فقه جواهری در پی اثبات این باور است که این رأی، با وجود مخالفانی چون شیخ مفید;، اجماعی نیست و عمده مستند مشهور که روایات است، افزون بر تردیدهای جدّی به لحاظ سند و دلالت، با عمومات، اطلاقات قرآنی و عقل مستقل، در تضاد است و قدر متیقّن ادلّه روایی که فاقد معارض و مخالف است، ضمان عاقله را تنها در جایی ثابت می‌کند که عاقله، عهده‌دار سرپرستی و مواظبت از جانی بوده و یا عرفاً، مسئول شمرده شود.

---------------------
3) . طبق ماده 307 قانون مجازات اسلامی، عاقله عبارت است از: «بستگان ذکور نسبی پدر و مادری یا پدری به ترتیب طبقات ارث، به طوری که همه کسانی که حین الفوت می‌توانند ارث ببرند به صورت مساوی عهده‌دار پرداخت دیه خواهند بود».