(مسئله 856) زنى كه بالغه نشده و نيز زن يائسه، عده ندارد؛ يعنى اگرچه شوهرش با او نزديكى كرده باشد، بعد از طلاق مى تواند فوراً شوهر كند.

(مسئله 857) زنى كه بالغه شده و يائسه نيست، اگر شوهرش با او نزديكى كند و طلاقش دهد، بعد از طلاق بايد عده نگه دارد؛ يعنى بعد از آنكه در پاكى طلاقش داد، به قدرى صبر كند كه دوبار حيض ببيند و پاك شود، و همين كه حيض سوم را ديد، عده او تمام مى شود و مى تواند شوهر كند؛ ولى اگر پيش از نزديكى كردن با او طلاقش بدهد، عده ندارد؛ يعنى مى تواند بعد از طلاق، فوراً شوهر كند.

(مسئله 858) زنى كه حيض نمى بيند، اگر در سنّ زنهايى باشد كه حيض مى بينند، چنانچه شوهرش بعد از نزديكى كردن او را طلاق دهد، بايد بعد از طلاق تا سه ماه عده نگه دارد.

(مسئله 859) زنى كه عده او سه ماه است، اگر اول ماه طلاقش بدهند، بايد سه ماه هلالى، يعنى از موقعى كه ماه ديده مى شود تا سه ماه عده نگه دارد؛ و اگر در بين ماه طلاقش بدهند، بايد بقيّه ماه را با دو ماه بعد از آن و نيز كسرى ماه اول را از ماه چهارمْ عده نگه دارد، تا سه ماه تمام شود. مثلا اگر غروب روز بيستم ماه طلاقش بدهند و آن ماهْ بيست و نه روز باشد، بايد نُه روز باقى ماه را با دو ماه بعد از آن و بيست روز از ماه چهارم، عده نگه دارد، و احتياط مستحب آن است كه از ماه چهارم، بيست و يك روز عده نگه دارد تا با مقدارى كه از ماه اول عده نگه داشته، سى روز شود.

(مسئله 860) اگر زن آبستن را طلاق دهند، عده اش تا به دنيا آمدن يا سقط شدن بچه اوست. بنابراين، اگر مثلا يك روز بعد از طلاقْ بچه او به دنيا آيد، عده اش تمام مى شود.

(مسئله 861) زنى كه بالغه شده و يائسه نيست، اگر صيغه شود (مثلا يك ماهه يا يك ساله)، چنانچه شوهرش با او نزديكى نمايد و مدت آن زن تمام شود يا شوهر مدت را به او ببخشد، در صورتى كه حيض مى بيند، بايد به مقدار دو حيض، و اگر حيض نمى بيند، چهل و پنج روز بايد از شوهر كردن خوددارى نمايد.

(مسئله 862) ابتداى عده طلاق از موقعى است كه خواندن صيغه طلاق تمام مى شود، چه زن بداند طلاقش داده اند يا نداند. پس اگر بعد از تمام شدن عده بفهمد كه او را طلاق داده اند، لازم نيست كه دوباره عده نگه دارد.

(س 863) زنى كه با عمل جرّاحى رَحِمش برداشته شده و لوله هايش را بسته اند و از نظر پزشكى، يقيناً و قطعاً آبستن نمى شود، اگر طلاق بگيرد، آيا واجب است كه عده نگه دارد يا حكم زن يائسه و زير نُه سال را دارد؟

ج ـ زنى كه رَحِمش را درآورده اند، ولى در سنّ كسى است كه حيض مى بيند، بايد بعد از طلاق، عده نگه دارد، ولو يقين دارد كه حامله نمى شود. 26/11/70

(س 864) زنى از شوهرش طلاق رِجْعى يا بائن با بذل مهريّه گرفته، امّا مدعى است كه به دليل اختلافاتى كه داشته از شش ماه پيش از طلاق و تا هنگام انجام دادن آن با شوهرش نزديكى نكرده، آيا در اين صورتْ نگه داشتن عده طلاق بر اين زن واجب است يا خير؟ در صورتى كه آن زن خود را ملزم به نگه داشتن عده طلاق نداند و يك ماه بعد از وقوع طلاق با مرد ديگرى ازدواج موقّت كند، حكم ازدواج دوم چيست؟ آيا به شوهر دوم بر فرض وجوب عده، حرام مؤبد است يا خير؟

ج ـ بعد از طلاق، عده لازم است، ولو اينكه چند ماه قبل از طلاق نزديكى حاصل نشده باشد؛ و ازدواج در عده غير، ولو عقد موقّت هم باشد، حرام است؛ همچنين اگر زنى را براى خود عقد كرده و بعد معلوم شده كه در عده بوده، چنانچه هيچ كدام نمى دانسته اند كه زن در عده است يا نمى دانسته اند كه عقد كردن زن در عده حرام است، آن زن بر او حرام نمى شود، هرچند با او نزديكى كرده باشد؛ ليكن عقد به هر صورتْ باطل است. 24/4/78

(س 865) آيا زنى كه در عده بائن يا وفات است، مى تواند به مسافرت برود؟

ج ـ اشكال ندارد. 18/4/76

(س 866) زنى به مدت يك شب صيغه موقّت گرديده و در همان شب نيز نزديكى و دخول انجام گرفته و زن نيز با خوردن قرص ضدحاملگى اطمينان به نبودن حمل يافته و پس از ديدن حيض اول و يك هفته مانده به حيض دوم، اقدام به ازدواج دايم با شخص ديگرى نموده است. در اين مورد، تكليف چيست؟ آيا عقد دوم (دايم) صحيح است؟ آيا زن مى تواند پس از ديدن دو حيض ديگر، مجدداً با همين شخص صيغه عقد دايم بخواند (اعاده نمايد)؟ با توجه به اينكه مرد، از در عده بودن زن بى اطّلاع بوده، آيا فرد ديگرى كه از اين موضوع اطّلاع دارد، در صورتى كه مى داند آن زندگى ازهم مى پاشد،بر اوواجب است كه شوهر را مطّلع كند؟

ج ـ عده متعه در زنى كه حيض مى بيند، دو حيض است كه بعد از تمام شدن يا بخشيده شدن مدت، تحقّق پيدا مى كند، و حيض در همان زمان و يا بخشيده شدن مدت، جزو عده محسوب نمى گردد؛ و عده زنى كه حيض نمى بيند و در سنّ مَن تحيض است، چهل و پنج روز است و ازدواج در عده غير، ولو عده متعه، باطل است؛ و چنانچه زنى را براى خود عقد كرده و بعد معلوم شده كه در عده بوده، چنانچه هيچ كدام نمى دانسته اند كه زن در عده است يا نمى دانسته اند كه عقد كردن زنِ در عده حرام است، آن زن بر او حرام نمى شود، هرچند با او نزديكى كرده باشد؛ ليكن عقد به هر صورتْ باطل است و اعلام به زوج و آگاه نمودن او به اينكه زن در عده است، نه تنها واجب نيست (چون اعلام آن حقوق الله است)، بلكه با فرض متلاشى شدن زندگى و آبروريزى و مفاسد ديگرى كه مترتّب بر آن است، حرام و غير جايز است و مسلمان بايد از آن اجتناب نمايد. 24/4/78

(س 867) دخترى را براى پسرى عقد كرده اند و در زمان عقد، پسر از دُبُر با او نزديكى مى كند و بعد او را طلاق مى دهد و پيش از آنكه عده او تمام شود، او را شوهر مى دهند. حكمش چيست؟

ج ـ به نظر اين جانب، دخول در دُبُر، موجب عده نمى شود؛ اگرچه احتياط مستحب اين است كه عده نگه دارد؛ به علاوه كه بر فرض وجوب عده و حرمت تزويج، اعلام هم غيرلازم، بلكه در بعضى از موارد، حرام است. 15/7/74

عِدّه زنى كه شوهرش مرده است

(مسئله 868) زنى كه شوهرش مرده، اگر آبستن نباشد، بايد تا چهار ماه و ده روز عده نگه دارد؛ يعنى از شوهر كردن خوددارى نمايد، اگرچه يائسه يا صيغه باشد، يا شوهرش با او نزديكى نكرده باشد؛ و اگر آبستن باشد، بايد تا موقع زاييدن عده نگه دارد؛ ولى اگر پيش از گذشتن چهار ماه و ده روز، بچه اش به دنيا آيد، بايد تا چهار ماه و ده روز از مرگ شوهرش، صبر كند و اين عده را عده وفات مى گويند و مخارج زن در عده وفات از ماترك شوهر پرداخت مى شود.

(مسئله 869) براى زنى كه در عده وفات است، زينت نمودن و آرايش كردن، ولو با پوشيدن لباس رنگارنگ و سرمه كشيدن و همچنين كارهاى ديگرى كه زينت حساب شود، حرام است؛ امّا مسافرتهاى عادى كه به جهت نيازهاى اجتماعى يا شرعى و يا غير آنها انجام مى دهد، حرام نيست.

(مسئله 870) ابتداى عده وفات از موقعى است كه زن، از مرگ شوهر مطّلع شود، هرچند حصول آن به محض فوت شوهر، همانند عده طلاق، خالى از وجه بلكه قوت نيست.

(مسئله 871) اگر زن بگويد كه عده ام تمام شده، با دو شرط از او پذيرفته مى شود:

1. مورد تهمت نباشد؛

2. از طلاق يا مردن شوهرش به قدرى گذشته باشد كه در آن مدت، تمام شدن عده ممكن باشد.