(مسئله 690) «حج» زيارت كردن خانه خدا و انجام اعمالى است كه دستور داده اند در آنجا به جا آورده شود و در تمام عمر، بر كسى كه اين شرايط را دارا باشد، يك مرتبه واجب مى شود.

اول، آنكه بالغ باشد؛

دوم، آنكه عاقل و آزاد باشد؛

سوم، آنكه به واسطه رفتن به حج، مجبور نشود كه كار حرامى را كه اهميتش در شرع از حج بيشتر است، انجام دهد يا عمل واجبى را كه از حج مهم تر است، ترك نمايد؛

چهارم، آنكه مستطيع باشد.

(مسئله 691) شرايط استطاعت و توانايى عبارت اند از:

1. توشه راه و چيزهايى را كه بر حسب حالش در سفر به آن محتاج است و در كتابهاى مفصّل بيان شده، دارا باشد، و نيز وسيله سوارى يا مالى كه بتواند آنها را تهيّه كند، داشته باشد؛

2. سلامت مزاج و توانايى آن را داشته باشد كه بتواند به مكّه برود و حج به جا آورد؛

3. در راه،مانعى ازرفتن نباشد و اگر راه، بسته باشد يا انسان بترسد كه در راه،جان يا عِرض او از بين برود، يا مال او را ببرند، حج بر او واجب نيست؛ ولى اگر از راه ديگرى بتواند برود، اگرچه دورتر باشد، در صورتى كه مشقّت زياد نداشته باشد و خيلى غير متعارف نباشد، بايد از آن راه برود؛

4. به قدر به جا آوردن اعمال حج، وقت داشته باشد؛

5. مخارج كسانى را كه خرجى آنان بر او واجب است، مثل زن و بچه، و مخارج كسانى را كه مردم، خرجى دادن به آنها را لازم مى دانند، داشته باشد؛

6. بعد از برگشتن، كسب يا زراعت، يا عايدى مِلك يا راه ديگرى براى معاش خود داشته باشد كه مجبور نشود به زحمت زندگى كند.

(مسئله 692) زنى كه مى تواند به مكّه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مالى نداشته باشد و شوهرش هم مثلا فقير باشد و خرجى او را نپردازد و ناچار شود كه به سختى زندگى كند، حج بر او واجب نيست.

(س 693) مردى نصف خانه خود را مَهر همسر خود قرار داده است و در صورتى كه بخواهد آن را بفروشد مجبورند كه خانه اى اجاره كنند، لذا امكان فروش، ميسّر نيست. در صورتى كه زن از نظر قيمت خانه (كه مَهر اوست) مستطيع است، آيا تا زمانى كه به فروش نرسانده اند، حج بر او واجب است يا خير؟

ج ـ در صورتى كه امكان فروشْ ميسّر نيست،حج بر زن واجب نيست. 3/5/75

(س 694) زنى مقدارى زيورآلات از قبيل طلا و غيره دارد كه اگر آنها را بفروشد، مى تواند به زيارت خانه خدا مشرّف شود. آيا مستطيع است يا اينكه زيورآلات، استثنا شده است؟

ج ـ داشتن زيورآلات، سبب استطاعت نمى شود. 25/9/75