* گفتن مسأله و حکم خدا برای کسانی که آن را نمی دانند واجب است.

هرگاه شما مسأله ای را می دانید و دیگران آن را نمی دانند، بر شما واجب است که آن مسأله را به آن ها بگویید، تا آن ها نیز با حکم خدا آشنا شوند. فرقی هم ندارد که این احکام، مربوط به چه موضوعات و مسائلی باشد. اعم از آن که مسائل مزبور، سیاسی باشد یا اجتماعی، اقتصادی، عبادات، طهارت، نجاسات و... . به هر حال وجوب گفتن مسائل، تمام این موضوعات را شامل می شود. زیرا خداوند متعال درباره تمام این مسائل، حکم دارد.

* اعلام اشتباه موضوع، در "حق الله" واجب نیست.

1. اشتباه موضوع در عبادات

3.اعلام نجاست فرش از طرف صاحب خانه، لازم نیست.

هرگاه شخصی به خانه کسی به میهمانی برود، و فرش آن خانه قبلاً نجس شده باشد، لازم نیست صاحب خانه این موضوع را به میهمان خود اعلام کند، و او را از نجس بودن فرش آگاه سازد. البته ممکن است که صاحب خانه ای، از حکم این مسأله بی اطلاع باشد، و ندانسته و به گمان انجام وظیفه و تلکیف خود، به میهمانش بگوید فرش ما نجس است، پای مرطوب روی آن نگذارید ولی باید دانست که این اعلام نجاست نه تنها وظیفه و تلکیف واجب نبوده ، بلکه اساساً ضرورتی نداشته است. زیرا در چنین مواردی، همان فرش نجس، برای کسی که از نجاست آن خبر ندارد، پاک است. به علاوه این که ممکن است فقط یک گوشه از فرش نجس باشد، ولی صاحب خانه، برای تمام فرش اعلام نجاست کند، که این کار، اساساً درست نیست.

با نمونه ها و مثال هایی که ذکر کردیم، اکنون به عهده خود شماست که موارد دیگری از این قبیل مسائل را پیدا کنید و حکم آن ها را نیز به دست آورید.

* اعلام اشتباه موضوع، در حقوق مردم واجب است

1. برداشتن مال دیگری بر اثر اشتباه

هرگاه شخصی، مال شخص دیگری را، به طور اشتباهی بردارد و گمانش بر این باشد که آن مال، از آن خود اوست، بر شخصی که از موضوع اطلاع دارد، واجب است که این اشتباه را اعلام کند.

پس ملاحظه می شود که در این جا، حقی از مردم، ضایع و پایمال شده است. اما در احکام اسلامی، برای جلوگیری از این گونه تضییع حق ها، حکم وجود دارد. طبق این حکم، باید به کسی که اشتباهاً آن را برداشته است، اعلام کنیم که: برادر، این عبا مال شما نیست، بلکه مال شخص دیگری است که اکنون در این جا حضور ندارد.

اگر وی سخن ما را پذیرفت و عبا را سر جای خود گذاشت در آن صورت ما به تکلیف خود عمل کرده ایم و آن شخص نیز از تضییع حق دیگری، خودداری کرده است. اما اگر هم حرف ما را نپذیرفت و مدعی شد که عبا مال خود اوست، باید به طریقی، صاحب اصلی عبا را با آن شخص روبرو کنیم، تا مال خود را از او پس بگیرد.

2. اعلام بی گناهی افراد بی گناه

هرگاه شخصی ببیند که فرد بی گناهی را، اشتباهاً به عنوان گناهکار - یا به جای یک گناهکار دیگر - دستگیر کرده اند، واجب است که این اشتباه را اعلام کند و بی گناهی او را به مأموران دولت اطلاع دهد.

حتی اگر شخص، شواهد و مدارکی دارد که می تواند بر بی گناهی فرد دستگیر شده دلالت کند، لازم است که آن ها را نیز ارائه دهد، تا آن فرد بی گناه هر چه زودتر آزاد شود. اگر چه کسی که بی گناه باشد، سرانجام پس از چند روز تحقیق و رسیدگی، بی گناهی اش اثبات می شود و آزاد می گردد، اما نباید به این دلیل، از اعلام اشتباهی که در مورد او صورت گرفته، خودداری شود. زیرا بهتر است که از همان ابتدا، این اشتباه برطرف شود و شخص بی گناه، حتی همان دو سه روز را نیز در گرفتاری نماند حال اگر حرف اعلام کننده اشتباه را باور کنند که آن شخص بی گناه را آزاد می کنند، اگر هم باور نکنند، آن ها به وظیفه خودشان عمل خواهند کرد و شخص اعلام کننده نیز، به وظیفه واجب خودش عمل کرده است.

* یک توضیح

باید توضیح داد که هر کجا، مسأله حقوق مردم، اعم از جانی، مالی و... در میان باشد، اعلام کردن اشتباهی که رخ داده واجب است، ولی ایستادگی وپافشاری لازم نیست. زیرا این گونه امور، در مرحله اجرا، حکومت لازم دارد، و مسئولین در آن دخالت خواهند کرد. در هر کاری هم، مسئول همان کار باید دخالت بکند، و بر ما نیست که به عنوان اعلام اشتباه، و بر اثر ابرام و پافشاری در آن، انجام وظیفه ای را که شرعاً در عهده داشته ایم، مبدل به دخالت بی جا کنیم. البته این مسأله در "امر به معروف و نهی از منکر" حساب جدایی دارد که به این بحث مربوط نمی شود و باید در جای خود مورد بررسی قرار گیرد.