نظريات حضرت آيت الله العظمي صانعي(مدظله) پيرامون كودك آزاري از نظر فقه شيعه‌

س) قوانين شرع مقدس اسلام و قرآن چه نظري در مورد كودك آزاري دارند ؟

ج - كودك آزاري نه تنها به عنوان آزار و اذيت انسانها جرمي سنگين به شمار مي رود و حرام مي باشد و آزاردهنده در آتش جهنم قرار مي گيرد بلكه حرمت و گناه ويژه و خاص خود را دارد، چون عمل آزاردهنده خلا‌ف عواطف و وجدان بشري است.

بايد به خداي بزرگ و مهربان و قادر متعال و انتقام گيرنده از ظلم مظلومان پناه برد و از ذات باري تعالي و رب العالمين درخواست ريشه كن شدن ظلم و آزار و زنده شدن فرهنگ و عواطف انسانها را نمود.

س) روش هاي صحيح تربيت فرزندان كدام هاست؟

ج- كيفيت آن را بايد علماي تربيت و روانشناسي و صاحبان فنون تربيت بيان نمايند، اما اجمالا بايد تربيت كودك همراه با مهرباني و زبان كودك و تشويق و ترغيب همراه با بازي و سرگرمي با آنها و شخصيت دادن به آنها باشد و بايد تربيت كننده به يك اصل اسلامي توجه كند كه در فرهنگ اسلامي، كودكان را بزرگان آينده بداند و سرنوشت جامعه و انسانها را مرهون رشد و بزرگواري و تربيت آنان بداند.

س) با در نظر گرفتن تاثيرات اجتماعي و رواني كودك آزاري ، آيا يك فرد مسلمان مي تواند با مشاهده يا اطلاع يافتن از كودك آزاري در قبال آن سكوت اختيار كرده و بي تفاوت باشد؟ تكاليف مذهبي مسلمانان در صورت مشاهده بدرفتاري و كودك آزاري يا اطلاع يافتن از آن چيست ؟

ج- نه تنها يك انسان مسلمان، بلكه هيچ انسان با وجدان بشري و عاطفه انساني نمي تواند در مقابل كودك آزاري بي تفاوت باشد كه امير مؤمنان (عليه السلام) اولين امام شيعيان كه در زهد و عدالت و علم و فرهنگ سازي و تربيت، سر آمد همه انسانهاي تاريخ، بعد از نبي مكرم اسلام(صلي الله عليه وآله) بوده، همگان را در مقابل همديگر مسئول دانسته و فرمود "كلكم راع وكلكم مسئول عن رعيته" همه شما انسانها وظيفه رعايت ديگران و حفظ حقوق آنها و اذيت نشدنشان را داشته و داريد و بايد پاسخگوي آن رعايت و حفظ باشيد. در اين كلام بزرگ همه انسانها مسئول شناخته شده اند و از شئون مسئوليت، آن است كه انسان در مقابل اذيت كودكان، بي تفاوت نباشد و در حد توانش با ارشاد و هدايت آزار دهنده و يا اطلاع آزار و اذيت به مسئولين قانوني آن، وظيفه خود را اداء نمايد. وگرنه در مقابل خداي بزرگ و انسانها مسئول بوده و بايد پاسخگو باشد.

س) براي جلوگيري از شيوع كودك آزاري در جامعه مسئوليت افراد در موقعيت هاي مختلف از جمله والدين، كساني كه از كودكان نگه داري مي كنند، نهادهاي مسئول كودكان، رهبران مذهبي ، كاركنان بيمارستان ها، معلمان، سياستگذاران، و نمايندگان چيست؟

ج- هر كسي در حد مسئوليت خودش از ارشاد و هدايت گرفته تا قانون گذاري و مجازات بايد جلوگيري نمايد و وظايف هر يك از آنها بر حسب قدرتشان و توانشان از نظر شرع مقدس اسلام، واجب و لازم بوده و همگان در حد توان و مشروع و معروف بايد ديگران را از گناه، مخصوصا گناه كودك آزاري بازداريم كه نهي از منكر از واجبات بزرگ اسلامي و ديني است.

س) رفتار پيامبر اكرم (صلي الله عليه وآله) وائمه معصومين با كودكان براي تربيت آنها به چه صورت بوده است؟ آيا در سيره پيامبر و ائمه معصومين براي تربيت كودكان از روش هاي خشونت آميز (مانند تنبيه بدني ) استفاده مي شده يا خير؟

ج - روش آنها همان بود كه در جواب 2 اجمالا بيان شد; لكن ناگفته نماند كه روش آنها در حد بالاي از مكارم و بزرگواريها بوده و هست و نه تنها كودك آزاري در فرهنگ معصومين (سلام الله عليهم اجمعين) وجود نداشته و تحققش محال و غير ممكن بوده، چون معصومند، بلكه فكر و خيالش هم در مغز وانديشه آنان خطور نكرده و نخواهد كرد و چگونه مي توان انديشه كودك آزاري را به پيامبري نسبت داد كه فرزندان دختر خود را در مقابل شخصي مرتب بوسه مي زد، آن مرد به پيامبر (صلي الله عليه وآله)عرض كرد من ده پسر دارم از خودم و هيچگاه آنها را نبوسيده ام وشما چگونه است كه فرزندان دختر خود را مي بوسيد؟ فرمود من چه ارتباطي با تو دارم كه درخت عاطفه و عواطف انساني از قلب تو ريشه كن شده; يعني در حقيقت بديهاي تو و كارهاي نادرست تو سبب دوري از انسانيت شده و گرنه هرچه انسانيت در شخصي كاملتر باشد، علاقه وعاطفه اش نسبت به كودكان و فرزندانش و مظلومين بي دفاع بيشتر و زيادتر خواهد بود، و انبياء الهي و امامان بعد از آنها"صلوات اللّه عليهم اجمعين"، انسانهاي كامل و وارسته اي بودند. آيا مي توان گفت انبيائي كه بزرگان بشريتند و هاديان انسانها چون ابراهيم خليل و موسي كليم و عيسي مسيح در انديشه هايشان كودك آزاري مي گذشته چه برسد به عملشان و آيا مي توان گفت در انديشه علي بن ابي طالب(عليه السلام) چنين چيزي گذشته در حالي كه او انساني است كه آنچنان با كودكان يتيم در زمان حكومت و قدرتش مهرباني مي نمود كه بزرگاني از دوستان و آشنايانش مي گفتند اي كاش ما در كودكي يتيم شده بوديم تا مورد اين همه مهر و محبت علي بن ابي طالب(عليه السلام) قرار گيريم، او كودكان يتيم را بر دامن خود مي نشاند و با انگشتان مباركش با همه قدرتش و داشتن كارهاي زياد به دهان آنها عسل مي گذاشت و بازبان كودكانه و عواطف انساني ، آنها را تحريك به خوردن عسل مي نمود و اين گونه قضايا را اگر در تاريخ چهارده قرن قبل تقريباً بررسي كنيم، به عظمت كار انبياء و اولياء و به اينكه آنها خيال كودك آزاري هم در مغزشان پديدنمي آمد بيشتر باور مي كنيم و باور مي نمائيم.

س) در صورتي كه امكان استفاده از روش هاي غير خشونت آميز براي تربيت و تنبيه طفل وجود داشته باشد، استفاده والدين يا معلمان از خشونت چه حكمي دارد؟

ج- به طور كلي استفاده از خشونت در تربيت كودكان حتي در جاهايي كه تربيت جز با خشونت ممكن هم نباشد، چون گناه و منكر و نامشروع است نادرست و غير جائز است و با گناه نمي توان ديگري را تربيت كرد و هيچ گاه آتش نمي تواند پديد آورنده آب باشد و تاريكي نمي تواند و سيله نور و روشنايي باشد و در تمام تعاليم و تربيتهاي اسلامي ، گناه نبودن كيفيت تعليم و تربيت به حكم قطعي و بديهي عقل و كتاب و سنت، ثابت و مسلم است و اسلامي كه دين بزرگواري است نمي تواند تعليم و تربيت خودش را بر خشونت و آزار قرار دهد، چون خلاف بزرگواري اسلام است و خلاف كرامت انساني كودكان و انسانها "ولقد كرمنا بني آدم". آري ، ناگفته نماند براي جلوگيري از گرفتار شدن كودك به فسادهاي اخلاقي و از بين رفتن شخصيت انسانيش و يا براي جلوگيري از امثال كشته شدنش به حداقل از خشونت با فرض انحصار طريق براي دفع فاسدتر به فاسد، مانعي ندارد لكن تشخيص موارد، ظريف و دقيق است.

س) آيا طبق موازين شرع مقدس و قرآن كريم، والدين و كساني كه از كودكان نگه داري مي كنند، در قبال رفتارهاي خشونت آميزي كه نسبت به كودكان دارند، مسئول بوده و بايد پاسخگو باشند يا اين كه آنها مبري از پاسخگويي در قبال رفتار خود با كودكان هستند ؟

ج- آري بايد پاسخگو باشند و آزار آنها نسبت به كودكان با آزارشان نسبت به بزرگسالان از نظر مسئوليت گناه و جزاء و كيفرشان تفاوتي نداشته و ندارد.

كريستين سالازار - فولكمن‌

نماينده صندوق كودكان سازمان ملل متحد (يونيسف) در جمهوري اسلامي ايران‌