* بهرام شجاعی

این مقاله، به شیوه گزارشی ـ تحلیلی و با بهره گیری از آیات و روایات و سیره پیامبر اسلام و ائمه در چهارچوب روش فقهی و منابع مورد بررسی واقع شده است.

ابتدا به پس از تبیین مفهوم دیه و رویکرد تاسیس و امضاء پرداخته است. از منظر آیات و روایات بررسی واقع و دیه در اصطلاح فقیهان پرداخته است. دو واژه دیگر نیز در این باب استعمال دارد که عبارتند از: ارش و حکومت. مقاله به موضوع امضایی یا تأسیسی بودن دیه و جبرانی یا جزایی بودن دیه مورد توجه قرار داده است. و در ادامه به این سوال پاسخ می دهد، آیا دیه به عنوان جبران محض خسارات امضا شده است یا جنبه جزایی هم داشته است؟

از فروعات بحث دیه موضوع تغلیظ دیه است که یکی از سنت های دوران جاهلیت که توسط اسلام امضا شد. چالش الهی و دائمی یا حکومتی و موقت بودن دیه مورد توجه مقاله می باشد. ادله دائمی بودن حکم ناتمام است ناگزیر به پذیرش موقت بودن آن هستیم، بنابراین تقدیر دیه همانند زمان پیامبر (مس) روا نیست و در این زمان بر حاکم جامع الشرایط است که دیه را با توجه به شرایط زمان ارزیابی و اعلام کند. چنانکه به نظر میرسد پیامبر (ص) هم از همین موضع، عرف مستقر در زمان خودشان را امضا کردند.