(س 244) در يك قريه، موقوفه اى وجود دارد كه يك قسمت آن مرتع و زمين موات است، آيا قسمت هاى موات و مرتع بالاصالة كه هم اكنون مشتمل بر ده ها هكتار زمين مسكونى و واجد اعيانى مى باشد، جزء موقوفه محسوب مى گردد يا خير؟ به عبارت ديگر، آيا واقف مجاز به وقف مراتع و اراضى موات بوده يا خير؟

ج ـ هر مقدار از اراضى كه از مراتع و حريم آن قريه بوده (يعنى جاهايى را كه مردم قريه براى چرانيدن گوسفندان يا جا دادن آنها و غير آن از مرافق قريه كه معمولاً مورد نيازشان مى باشد) تابع وقف است، و ديگران را نمى رسد كه در آن تصرّف نموده و احيا نمايند و حقّ احيا براى وقف، ثابت است و مازاد بر آن حكم بقيّه مراتع و موات را دارد كه از انفال مى باشد؛ و ناگفته نماند كه هر چند وقف غير مملوك از مباحات و موات، صحيح نمى باشد، اما حريم وقف مثل حريم ملك، تابع آن است و ديگرى را نمى رسد كه احيا نمايد و ملك خود قرار دهد. 2/8/76

(س 245) از زمان هاى قديم، قراء و مزارع موقوفه اكثراً داراى اراضى زير كشت، باير، چراگاه و تپّه بوده اند كه كلاًّ به طور شش دانگ از اراضى و چراگاه و مرتع به طور طبيعى بهره بردارى مى شده است. در مورد مراتع واقع در موقوفات كه جزء لاينفكّ موقوفه مى باشد در سال 1367 از محضر مبارك امام راحل(قدس سره) استفتايى شده است كه در پاسخ مرقوم فرموده اند: «اراضى مذكور تابع اراضى موقوفه است، هر چند كه موات باشد و احياى آن جايز نيست». همچنين در اين مورد مطابق ماده 10 آيين نامه قانون ابطال اسناد فروش رقبات آب و اراضى موقوفه، كه به وسيله اين سازمان و وزارت كشاورزى تنظيم و در تاريخ 7/9/63 به تصويب هيئت وزيران رسيده و تا تاريخ 25/11/71 مورد عمل و اجرا بود. قسمتى از اراضى موقوفه كه در اجراى ماده 56 در قبل از انقلاب، به عنوان مراتع ملّى اعلام گرديده، به وقفيّت خود اعاده و در اختيار متولّيان و اداره اوقاف قرار گرفته است، اينك با توضيح اينكه مورد اقدام متولّيان و اداره اوقاف، هيچ گاه در جنگل ها و مراتع مستقل نبوده، بلكه اراضى وقفى است كه در محدوده موقوفات ـ كه از توابع لازم و ضرورى وقف است ـ قرار دارد و قسمتى از رقبات مندرج در وقف نامه ها مى باشند و اين نوع موقوفات سال هاست مورد عمل بوده است. آيا اراضى مورد تعلّق و مراتع و اراضى زير كشت اين موقوفات، كلاًّ جزء موقوفه مى باشد يا خير؟

ج ـ اراضى ذكر شده (چراگاه، مرتع، تپّه و غير آنها) كه از توابع قريه محسوب مى شود، تابع وقف است و جزء موقوفه مى باشد، و تصرّف در آن براى ديگران، ولو به احيا، غير جايز و حرام و تصرّف غاصبانه در وقف است. 25/6/75

(س 246) آيا افراد حقيقى يا حقوقى، بدون اجازه از متولّى موقوفات، مى توانند از زمين قبرستان قبلى كه وقف معاطاتى است، استفاده نمايند يا خير؟

ج ـ نظر متولّى شرعى، شرط است و كسى حقّ مزاحمت براى او ندارد. 20/2/76

(س 247) اشياى عتيقه و اموال قيمتى كه در اراضى موقوفه و اطراف حرم امامزادگان(عليهم السلام)كشف مى شود، مربوط به وقف است يا مقابر متبركه؟

ج ـ درباره اشياى عتيقه و اموالى كه در مكان موقوفه پيدا مى شود، بايد به مسئولين مربوطه موقوفات جمهورى اسلامى مراجعه نمود. 29/5/77