(س 36) اگر دَينى بر گردن انسان باشد، مانند پيدا كردن كالايى، و از پيدا كردن صاحب آن اكنون مأيوس باشد و كالا را بر اثر بى توجهى، مصرف كرده باشد، چه راه هاى ديگرى به جز پرداخت قيمت آن براى صدقه (براى صاحب آن) وجود دارد؟

ج ـ غير از صدقه براى صاحبش ـ كه بهترين راه رسيدن صاحب مال به مالش مى باشد ـ راه ديگرى وجود ندارد، هر چند احتياط مستحب آن است كه با اجازه مجتهد جامع الشرائط كه ولىّ غايب است، باشد. 25/5/77

(س 37) با توجه به تعريف «لقطه»، آيا اعلان و تعريف، با نوشتن در روزنامه و يا زدن اعلاميه به ديوار حاصل مى شود؟ و اگر از اول از پيدا كردن صاحبش مأيوس باشد چه كند؟

ج ـ لقطه با رعايت شرايطى كه در رساله عمليّه آمده به هر شكلى كه اِعلان شود و به اطلاع مردم محل برسد، ولو در روزنامه و اعلاميه، كفايت مى كند؛ و اگر از اول از پيدا شدن صاحب آن مأيوس شود، مى تواند به اذن مجتهد به مستمندى صدقه بدهد تا ثوابش براى صاحبش باشد، و اگر احياناً پيدا شد، صدقه دهنده ضامن است. 9/4/76

(س 38) شخصى مبلغى پول خارجى (دلار و پوند) پيدا كرده است و از پيدا شدن صاحب پول، نااميد است و يا طبق موازين شرع، آن را تعريف كرده است؛ ليكن صاحب پول، پيدا نشده و پولِ پيدا شده، زياد و مورد توجه است و مى خواهد آن را از طرف صاحب پول به چند نفر، صدقه بدهد. اين پول پيدا شده، دو نوع قيمت و ارزش دارد (قيمت دولتى و قيمت به اصطلاح آزاد). آيا اين شخص، شرعاً مجاز است اين پول را براى اين منظور به پول ايرانى تبديل نمايد و در صورت جواز، قيمت قانونى و دولتى آن را صدقه بدهد يا بايد قيمت آزاد آن را به فقرا پرداخت نمايد؟

ج ـ پول خارجى و مانند آن از اشيايى كه نشانه ندارند، بعد از يأس از پيدا شدن صاحبش با اجازه از مجتهد، بايد براى صاحبش صدقه داد و چون مال مردم است، لازم است به بالاترين قيمت كه خريدارى مى شود، بفروشند و ناگفته نماند هر زمان كه صاحبش پيدا شد، اگر مطالبه نمود، صدقه دهنده ضامن است و ثواب به خودش بر مى گردد و در كيفيت صدقه دادن، بايد توجه داشت كه صدقه، از مصاديق خير و معروف باشد، نه از مصاديق شر و منكر، مانند صدقه اى كه سبب تنبلى و گداپرورى و كوبيدن شخصيت افراد گردد.[1] 10/9/76

(س 39) چنانچه لقطه، جنس قيمتى مانند (طلا و ساعت و...) باشد، پيدا كننده طبق حكم شرع آن را تعريف نموده و يا از پيدا شدن صاحب جنس، نااميد بوده است. آيا پيدا كننده آنها شرعاً مجاز است به كارشناس و خبره مراجعه كرده، طبق تعيين قيمت آنان، اين اجناس را بفروشد و يا خودش به همان قيمت تعيين شده، آنها را بردارد و پولش را به فقرا بدهد، و يا بايد خودِ جنس را به يك نفر فقير بدهد؟ (لازم به يادآورى است كه منظور از اين فروش، بردن سود شخصى نيست).

ج ـ بايد يا عين جنس به عنوان صدقه به فقير داده شود و يا قيمت واقعى كه در بازار خريد و فروش مى شود. 10/9/76

(س 40) آيا در لقطه، اذن مجتهد شرط است؟ در مورد مجهول المالك و ردّ مظالم چطور؟

ج ـ احتياط در مجهول المالك، لقطه و مظالم عباد، اخذ اجازه از مجتهد در صدقه دادن براى صاحبانش مى باشد. 17/5/76

(س 41) مسافرى ناآشنا به منزل ما آمد و بعد از مدتى فهميديم كه يك عدد انگشتر عقيق به جا مانده است. حالا چه بايد كرد؟ انگشتر به همين وضع؛ يعنى بدون صاحب اصلى، باقى بماند؟ آيا ممكن است تا هنـگام پيدا شدن صاحب اصلى، مورد استفاده شخصى قرار داد، در اين صورت چگونه؟

ج ـ اگر نشانه اى نداشته باشد كه به واسطه آن، صاحبش پيدا شود، احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد؛ و اگر نشانه داشته باشد و قيمت آن از 6/12 نخود نقره سكه دار كم تر است و صاحب آن معلوم باشد، نمى تواند بدون اجازه او بردارد، و اگر صاحب آن معلوم نباشد مى تواند به قصد اينكه ملك خودش شود بردارد، و اگر نشانه دار باشد و قيمت آن به 6/12 نخود نقره سكه دار برسد، بايد تا يك سال اعلام كند، اگر صاحبش پيدا نشد مى تواند ملك خود قرار دهد، به اين نيت كه هر وقت صاحبش پيدا شد، عوض آن را به او بدهد و مى تواند براى صاحبش نگهدارى كند و يا به نيت او برايش صدقه بدهد و در صورتى كه صاحبش پيدا شود، ضامن است و ثواب صدقه به خودش بر مى گردد. در صورتى كه مال پيدا شده نشانه دار باشد و به قيمت فوق برسد ولى از اول بداند كه به واسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمى شود، مى تواند از همان روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد. 7/12/76

(س 42) اين جانب راننده كاميون هستم. در بيابان نزديك غروب گوسفندى را ديدم كه از گلّه جا مانده بود. به خاطر اينكه حيوانى آن را از بين نبرد، آن را گرفتم و چند كيلومتر بعد به يك پاسگاه ژاندارمرى تحويل دادم، آنان گفتند ما گلّه دارها را مى شناسيم. اگر گوسفند به دست صاحبش نرسيده باشد، تكليف بنده چيست؟

ج ـ اگر اطمينان نداريد كه به صاحبش مسترد شده باشد، ضامن هستيد و بايد به قيمت روز، براى صاحبش صدقه بدهيد. 10/2/74

(س 43) راننده اتوبوس هستم كه در خارج از شهر كار مى كنم. گاهى چيزهايى از لوازم مسافران جا مى ماند. صاحبانشان را نمى شناسيم، تكليف چيست؟

ج ـ اگر جايى براى اين گونه لوازم، معيّن شده، بايد اشياى پيدا شده را به آنجا سپرد وگرنه با يأس از پيدا شدن صاحب، از طرف او بايد به فقرا و مستمندان صدقه داد. 17/11/71

(س 44) براى تعمير ماشين خود به تعميرگاه مراجعه كردم. بعد از تعمير ماشين و آمدن به خانه، درون ماشين يك آچار پيدا كردم. به همان جا مراجعه كردم صاحب تعميرگاه گفت مال ما نيست. تكليف بنده چيست؟

ج ـ لقطه است و حكم پول را دارد كه هر زمان از پيدا شدن صاحبش مأيوس شديد، براى او صدقه بدهيد، و مجاز هستيد قيمت كنيد و پولش را براى او صدقه بدهيد. 13/2/75

(س 45) در سال 1356 در يك كارخانه آسفالت سازى مبلغ چهل و دو هزار تومان پيدا كردم. رئيس كارخانه اعلام كرد مبلغ گم شده، مربوط به فلان كارگر افغانى است، ولى من نگفتم كه آن را پيدا كرده ام و پول را خرج نمودم. بعد از انقلاب از كار خود پشيمان شدم، ولى آن كارگر افغانى را پيدا نكردم. اكنون وظيفه بنده چيست؟

ج ـ اگر با آن پول، چيزى مانند منزل و ماشين خريدارى نموده ايد و فعلاً موجود است، به نسبت پولى كه از آن مسلمان افغانى بوده، معامله فضولى است و به اعتبار مصلحت در امر غايب، بايد به همان نسبت برايش صدقه بدهيد؛ و اگر چيزى خريده ايد كه مصرف شده، مانند مواد غذايى، باز هم بايد ملاحظه كرد، در آن روز با آن پول چه مقدار مواد غذايى مى شد خريد، و الآن به همان مقدار بايد محاسبه و پول آن را براى صاحبش صدقه بدهيد، و ناگفته نماند كه صدقه را به افراد مستمند بدهيد نه مصارف امور خيريّه ديگر. 1/12/71

(س 46) مقدارى طلا در كمربندى جاده قم ـ اصفهان به ارزش تقريبى پنجاه هزار تومان پيدا شده است، آيا نياز به اعلان دارد، با اينكه محل قابل اعلان و آگهى كردن نيست؟ آيا مى توان آن را به فقير صدقه داد؟

ج ـ براى مدّتى در اماكن نزديك به آن محل به صورت اعلاميه در حدّ قدرت، اعلام گردد و با اطمينان به پيدا نشدن صاحب آن ـ كه در اين گونه موارد هم اطمينان سريع حاصل مى شود ـ مجاز هستيد براى صاحبش به فقير صدقه بدهيد و يا اينكه پولش را به قيمت روز، صدقه دهيد. 13/7/74

(س 47) چيزهايى كه پيدا مى شود، در چه صورتى براى پيدا كردن صاحبش بايد تلاش كرد، و در چه صورتى لازم به اعلام نيست؟ در زمان ما وضعيت چگونه است؟

ج ـ اگر قيمت چيز پيدا شده از يك درهم كم تر باشد (6/12 نخود نقره سكّه دار) تعريف آن لازم نيست و مى تواند تملّك نمايد، كما اينكه مى تواند براى صاحبش صدقه بدهد؛ و امّا اگر قيمت آن از مقدار مذكور بيشتر است و داراى نشانه است، بايد تا يك سال، تعريف نمايد و كيفيّت تعريف هم به نحوى باشد كه بگويند يك سال تعريف كرده و در بوته فراموشى سپرده نشده، و يكى از مصاديق تعريف، آن است كه از روز يافتن آن تا يك هفته هر روز، و بعد تا يك سال هر هفته يك بار، در محلِ اجتماع مردم اعلان كند و بعد از آن مى تواند تملّك نمايد، و يا براى صاحبش صدقه بدهد، ليكن برداشتن لقطه اى كه اطمينان به پيدا كردن صاحبش را ندارد، مكروه است. 24/6/74

(س 48) لقطه اى كه قابل تعريف نيست، مثل يك اسكناس صد يا هزار تومانى كه بدون ظرف و علامت ديگرى است كه بتوان تعريف كرد، حكمش چيست؟

ج ـ بايد صدقه داده شود و تملك، جايز نيست. 24/5/83

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. براى توضيح بيشتر در مورد مسائل صدقه، به مجمع المسائل اين جانب، (ج1) مراجعه فرماييد.