(س 19) شخصى در زمين خودش درخت تبريزى و غيره غرس نموده و آن نهال، بزرگ شده و ريشه آن در كنار نهر آب ـ كه حريم زمين همسايه است ـ واقع شده. آيا ريشه مذكور، مال صاحب درخت است و يا به صاحب حريم زمين تعلق دارد؟

ج ـ ريشه درخت مال كسى است كه نهال، ملك او مى باشد، ليكن مالك زمين، مخيّر است بين اجازه ابقاء مجّاناً يا مع الاجرة و يا درخواست قلع و بردن ريشه به ملك خودش (يعنى مالك نهال)، خلاصه وجود ريشه در ملك غير، تصرف در مال ديگران است. 16/9/76

(س 20) شخصى درختى در بالاى زمين شخص ديگرى مى كارد و آن درخت را قطع مى كند، ولى از ريشه آن درخت، نهال در زمين ديگرى سبز مى شود. آيا آن درخت از آن صاحب اصلى درخت است يا صاحب زمين؟ همچنين شخصى درختى در بالاى زمين خودش غرس مى كند و ريشه آن به زمين شخص ديگرى مى رسد و از آن، نهال مى رويد. آيا نهال مذكور، از آنِ صاحب زمين مى شود يا صاحب درخت؟

ج ـ درختى كه از ريشه درخت ديگرى است، مال كسى است كه اصل درخت، ملك اوست؛ ليكن اگر درخت در ملك و زمين غير است، مالك زمين، مخيّر است بين اجازه ابقاى مجّانى و يا اجرت گرفتن و بين درخواست قلع و كندن و بردن آن درخت به ملك خودش (يعنى صاحب درخت)، به خاطر اينكه نهال روييده شده از ريشه درخت ديگرى در مِلك غير، تصرّف در مال ديگران است، هرچند نهال، مال مالك و صاحب ريشه است. آرى، اگر صاحب نهال از نهالش اِعراض كند و صاحب ملك، عالم به اين اعراض باشد، مى تواند با تصرّف، مالك نهال بشود. 18/2/80

(س 21) آيا انسانى كه مالك باغ يا زمينى است، نسبت به علف هاى خودرو در آن باغ ملكيت دارد يا خير؟

ج ـ آنچه كه در باغ مى رويد، متعلّق به مالك باغ است. 20/2/75

(س 22) قطعه زمين ديمى، مورد اختلاف دو نفر مى باشد، يكى از آن دو، زمين را شخم زده و ديگرى بذرش را پاشيده است، محصول، متعلّق به كدام يك مى باشد؟ اگر اولى زمين را اجاره داده باشد و مستأجر، زمين را شخم زده و مدّعى مالكيت، بذر را پاشيده باشد، چه حكمى دارد؟

ج ـ حاصل، ملكِ صاحب بذر است «فانّ الزرع للزارع و لو كان غاصباً»؛[1] ليكن اجرت المثل زمين را به مالك، اگر مالكيتش ثابت شود و يا مستأجر، بايد بپردازد. 19/4/74

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. وسائل الشيعة 25: 387، باب «للزارع زرعه ولصاحب الأرض كراء»، حديث 2.