(س 799) ديه كامل يك انسان چه مقدار است؟

ج ـ ديه كامل، يكى از اين شش چيز است: 1. هزار گوسفند؛ 2. يكصد شتر با سنين معيّنه؛ 3. هزار مثقال شرعى طلا كه هر مثقال آن 18 نخود است،( 1075 مثقال صيرفى) كه قابل ضرب باشد، و اساساً ضرب در زمانهاى سابق بلكه امروز هم در سكه هاى بهار آزادى و يا رايج در زمانهاى قبل از طرف حكومتها براى اطمينان بيشتر به مقدار عيار آنها بوده و هست؛ 4. ده هزار درهم كه پنج هزار و دويست و پنجاه مثقال صيرفى نقره مسكوك است؛ 5. دويست گاو؛ 6. دويست حلّه يمانى كه ظاهراً پارچه دويست دست كت و شلوار از پارچه هاى خوب را مى توان گفت كافى است. 4/3/71

(س 800) آيا ديه قتل عمد و شبه عمد را مى توان با پول محاسبه كرد؟

ج ـ اعيان ديه، ظاهراً خصوصيّت ندارد و جانى، مى تواند قيمت هر يك را با پول بپردازد. 6/11/75

(س 801) آيا ديه زن در تمام اقسام قتل (عمد، شبه عمد و خطا) نصف ديه مرد است؟

ج ـ به نظر اين جانب، ديه زن و مرد، مساوى است، «قضاءً لاطلاق ادلّة الدّية» و عدم دليل بر تقييد، و جريان قصاص مقابله به مثل، در قتل زن توسط مرد بدون نياز به ردّ تفاوت همانند عكسش و بدون تبعيض و ظلم، و نسبت به اعضا هم حَسَب تعارض اَلسنه چهارگانه روايات و رجوع به عمومات، مثل «العين بالعين» و «الجروح قصاص» و اطلاقات ادلّه ديه اعضا كه اقتضاى مماثلت و تساوى دارد، ديه مرد و زن مساوى است و در مورد قصاص هم، مانند قصاص اعضا در مماثل و همجنس است كه كسى كه جنايت بر او واقع شده، حقّ قصاص در عضو را دارد، بدون آنكه چيزى از ديه بدهكار باشد و صحيحه اَبان بن تغلب كه اَظهر احاديث باب از نظر متن است، به خاطر جهاتى كه مورد تحقيق و بررسى قرار گرفته، قابل احتجاج و اعتماد نيست و نسبت به موارد اَرشْ كه قابل قصاص نيست، نيز دليل بر فرق بين زن و مرد نداريم و قاعده ضمان كه مقتضى جبران خسارت است، بالنّسبه به هر دو بالسّويه است، و حَسَب همان قاعده ضمان، خسارت بايد به نظر كارشناس جبران شود و جبران خسارت به اين معنا در همه موارد حكومت و اَرشْ، ثابت است و اَرشْ به «تقدير الحرّ عبداً و الأخذ بنسبة الثمن فى الدّيه»، قطع نظر از آنكه امروز راهى به آن وجود ندارد، ناتمام است و مقايسه ديه به اَرشْ عيب، مع الفارق است و در محلِ خود مفصلا در باره آن بحث نموده ايم؛ و چگونه مقايسه تمام باشد با اينكه نسبت ديه كلّ نفس به اعضا، بالسّويه نيست، بلكه بعضى از اعضا، ديه شان نصف ديه كامل و بعضى كلّ ديه كامل و بعضى كمتر و كمتر است، در حالى كه در باب بيع نسيه، نسبت ثمن به اجزا، بدون تفاوت است و هر جزئى ارزش خود را دارد. 5/4/78