(مسئله 647) اگر زنى كه آزاد و مسلمان و عاقل است، فرزندى داشته باشد، تا هفت سا او تمام نشده، پدر نمى تواند او را از مادرش جدا كند.

(س 648) آيا زنى كه منحرف است و به علّت داشتن رابطه نامشروع به خوردن شلاّق محكوم شده، در صورت جدايى از شوهر، دختر سه ساله اش را مى توان به او سپرد تا حضانت كند؟

ج ـ مادرى كه صلاحيت حضانت كودك را ندارد، چه از جهت جسمى و چه از جهت فكرى و اخلاقى، نمى تواند متكفّل حضانت و سرپرستى باشد. 14/10/75

(س 649) زنى هستم كه از شوهرم جدا شده ام و از او پسرى دارم كه نُه سال دارد. زمانى كه بچه دو ماهه در رَحِمم بوده، از شوهرم جدا شده و به خانه پدرم رفته ام و بچه ام آنجا متولّد و بزرگ شده است. قبلاً شوهرم بارها اقرار كرده است كه بچه را نمى خواهد و بچه هم هيچ گونه علاقه اى به پدرش ندارد. با توجه به اين مسائل و اينكه شوهر سابقم مردى بى بند و بار است، آيا حق دارم بچه ام را با خودم به خارج از كشور ببرم؟ و آيا حقّ حضانت دايمى او به من مى رسد يا پدرش كه ولىّ قانونى و شرعى اوست؟

ج ـ به نظر اين جانب، حضانت فرزند، چه پسر و چه دختر تا هفت سالگى با مادر است؛ ليكن ولىّ قهرى، شرعاً پدر يا جدّ پدرى است و يا مادر، با نبود پدر، به حكم آيه شريفه «وَ اُولُوا الاَْرْحامِ بَعْضُهُمْ اَوْلى بِبَعْضِ»[1]، مادر بر پدربزرگ، اولويت دارد و با نبود مادر، ولىّ او پدربزرگ است؛ و ولايت او ثابت است، مگر آنكه حاكم شرع تشخيص دهد كه رعايت مصلحت و غبطه طفل را نمى نمايد و باعث فساد فكرى و مالى و يا جانى طفل مى گردد كه در اين صورت، او را از ولايت عزل مى نمايد. ناگفته نماند، آنچه گفته و نوشته شد، جنبه فتوايى دارد و بيان حكم الله است نه جنبه قانونى. 4/8/71

(س 650) همسر مفقودى بعد از طلاق حاكم، ازدواج كرده. نامبرده به علّت مخالفت شوهرش از حضانت اطفال شوهر سابقش خوددارى مى كند. آيا حاكم مى تواند او را ملزم به انجام اين امر كند و يا اينكه ديگر اقرباى مفقود بايد متكفّل اين مهم شوند؟

ج ـ نمى توان او را وادار نمود؛ چون وجوب حضانت را نمى توان به عنوان يك تكليف و حكم ثابت نمود؛ مخصوصاً بعد از ازدواج و ممانعت شوهر، و لزوم اطاعت زن از شوهر، و آنچه مسلّم است، حق داشتن و يا اصل حق است كه آن هم با خوددارى مادر از بين رفتنى است. ظاهراً در چنين مواردى، حضانت بر وصىّ پدر كه مفقود شده است و با نبود وصىّ هم، بر ارحام طفل به مراتب ارث، يعنى اولى به ارثِ طفل بايد از او حضانت كند؛ و ظاهراً با امتناعشان مى توان آنان را مجبور نمود؛ چون آنان هستند كه با پدر طفل ارتباط دارند و مسئول امور مالى و غير امور مالى اش بوده، و ذى نفع در مال طفل هستند. 21/11/71

(س 651) آيا پدر شرعاً مجاز است كه همسر سابق و مطلّقه اش را از ديدار فرزندش كه تحت حضانت پدر است، محروم نمايد؟

ج ـ جلوگيرى از صله رَحِم، گناه و معصيت است و پدر چنين حقّى ندارد. 8/4/74

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. انفال، آيه 75.