دیه مالی است که بر اثر جنایت وارده بر مجنی علیه به اولیای دم در قتل نفس و یا به خود مجنی علیه در صورت ضرب و جرح پرداخت می‌گردد (شربینی، 1422 ق، ج 4، ص 53).

«الصحاح»، در توضیح آورده است: «دیه از ریشه «ودی» است که پس از حذف «واو» و اضافه‌شدن «ها» به «دیه» تبدیل شده است» (جوهری، 1418 ق، ج 2، ص 2521).

نویسنده «لسان العرب» می‌آورد: «الدیة بالکسر، حق القتیل» (ابن منظور، 1412ق، ج 5، ص 383)؛ دیه حق مقتول است.

«شهیدثانی» در تعریف دیه آورده است: «الدیات و هی جمع الدیة بتخفیف الیاء و هی المال الواجب بالجنایة علی الحر فی النفس او ما دونها سواء و ربما اختصت بالمقدر بالاصل و اطلق علی غیره اسم الارش» (شهید ثانی، 1426 ق، ج 15، ص 315)؛ دیات جمع دیه است و آن مالی است که به سبب جنایتی که به جان یا اعضای بدن انسانی آزاد وارد می‌شود، بر مقادیر معین خسارت پرداخت گردد در آنجایی که مقدار معین نگردیده است ارش نامیده می‌شود. دیات از موضوعات قوانین جزایی اسلام است. نظام دیات در بین اقوام و ملل مختلف به نحوی در جریان می‌باشد.

«محقق حلی» احکام فقهی را به عبادیات و معاملات تقسیم می‌کند که عبادیات را امری تعبدی و معاملات را امری عرفی می‌داند. دیه به مفهوم ارش یا جبران خسارت، امری عقلایی است که مورد تأیید شارع می‌باشد.

دیه در نظام حقوقی ـ جزایی اقوام، ملل گذشته و امروز، امری پذیرفته‌شده می‌باشد.