ظاهر اعلام صد شتر در خطبه‌ای که پیامبر (ص) در روز فتح مکه ایراد کرد و نیز حکم آن حضرت که: «دیه در مورد جان صد شتر است» (واقدی، 1409 ق، ج 3، ص 1085)،[1] در سریه‌ای که امام علی (ع) را به یمن فرستادند، این است که از موضع قدرت و سلطه حکومتی بوده است.

هم‌چنین ذیل خبر «ابان بن تغلب» و پس از آن‌که وی از ابراز نظر حضرت در مورد قطع چهار انگشت زن که فرمود بیست شتر می‌شود، ابراز شگفتی کرد، امام فرمود: «ای ابان! آرام باش، این حکم رسول خدا (ص) است» (حر عاملی، 1389 ق، ج 19، ص 268)[2] و نفرمود: هذا حکم الله؛ یعنی این یک وضع از طرف رسول خداست و آن حضرت به عنوان حاکم و قاضی می‌تواند چنین وضعی داشته باشد و اعلام صد شتر از موضع قدرت، ظهور در تعیین حکومتی و سلطانی‌بودن حکم دارد و از ویژگی‌های حکم حکومتی، عدم دوام آن است؛ چون روی موضوعاتی می‌رود که تغییرپذیرند و طبعاً پس از تغییر، مجدداً در مورد آن‌ها حکم می‌شود.

این نکته روشن است که یکی از مقاصد پیامبر (ص) پس از استقرار در مدینه، سامان‌دادن به اوضاع جامعه در زمینه‌های مختلف از جمله در زمینه مورد بحث و حل مشکلاتی بود که به سبب قتل و جرح، میان قبایل عرب وجود داشت و با تعیین صد شتر به عنوان دیه کشته‌شده، وضع نابسامان دیه را که شامل شتر و غیر شتر و از ۵ شتر تا ۱۰۰۰ شتر بود و پیش‌تر به آن اشاره شد، سامان دادند.

هم‌چنین این روند ممکن است از قصد پیامبر (ص) بر نشان‌دادن جایگاه حاکمیت به عنوان مقام تعیین‌کننده دیه حکایت نماید و نیز از این‌که اسلام با هر سنتی مخالفت ندارد، بلکه بعضی را که بر اساس درستی نهاده شده است، می‌پذیرد و امضا می‌کند؛ چنان‌که صد شتر را که پیش‌تر توسط عبدالمطلب سنت شده بود و افراد نسبت به آن سابقه ذهنی داشتند، امضا کرد.

---------

[1]. «قضی بها قضیة، دیة النفس مائة من الابل علی اهل الابل».

[2]. «مهلاً یا ابان! هذا حکم رسول الله (ص)».