|
مقدمه
يکي از مهمترين قواعدي که در ميان فرق اسلامی به عنوان يک اصل و قاعده مسلم و يقيني مطرح است، قاعده ارش و حکومت ميباشد. اين قاعده در دو جاي فقه طرح شده است: يکي در باب معاملات و تجارات و ديگري در باب ديات و جنايات. در رساله پيش رو، تنها بحث از ارش در ديات و جنايات مورد بررسي قرار ميگيرد. ارش به معناي مقدار و ميزان ديهاي است که در شريعت مشخص نشده است. در کتب فقهای شيعه در بيشتر مواقع ارش و حکومت، مترادف هم استعمال شدهاند، اما در اصطلاح فقهای اهل سنت حکومت و اجتهاد بيشترين کاربرد را بجای ارش دارد. از آنجا که جنايت بر مادون نفس؛ اعم از قطع و يا جرح عضو و يا سلب منافع و امور ديگر، متنوع و متعدد است و از آنجا که ديه تمام جنايتها در شريعت مشخص نشده است، اين قاعده مقرر ميکند براي مواردي که ميزان و مقداري مشخص نشده است، چه ميزان پرداخت شود. آنچه در اين تحقيق مد نظر است، يافتن پاسخ براي سؤالاتی چون ارش در جنايات به چه معناست و طريقه و شيوه محاسبه آن چگونه است؟ با توجه به آنچه از کتب فقهي و لغت بدست ميآيد و علي رغم اينکه هر واژهاي داراي بار معنايي خاص ميباشد، اما در اين مورد دو لفظ ارش و حکومت، مترادف و در بحث ديات به يک معنا و مفهوم بکار ميرود. سابقه و پيشينه اين بحث به قدمت کتب فقهي دیات باز ميگردد. در اين ميان، نگارش کتب و مقالات مستقل و تکنگارهها در مورد اين موضوع چندان داراي قدمت نيستند و ظاهراً تمامي اين تکنگارهها و مقالات، در عصر معاصر نگارش و تنظيم شدهاند. در این تحقیق، اموری چون بیان معنا و مفهوم دقيق ارش در جنايات، تبیین ماهیت ارش و مستندات آن، بیان مراجع تعیینکننده ارش و کیفیت محاسبه آن مطرح میشود.
|