دخالت در ارتكاب جنايت عليه تماميت جسماني اشخاص؛ اعم از جنايت عليه نفس يا عضو يا منافع، ممكن است به شكل مباشرت يا تسبيب باشد. در ماده‌ 494 قانون مجازات اسلامي، مصوب 1392 آمده است: «مباشرت آن است که جنایت مستقیماً توسط خود مرتكب واقع شود». در مباشرت، جانی در صحنه ارتکاب جرم حضور دارد و عملیات اجرایی جنايت؛ مثلاً قتل را بدون واسطه و شخصاً انجام می‌دهد.[1] اما گاهي اين دخالت به شكل با واسطه است؛ به اين صورت كه جاني عمل مخاطره‌آفريني را انجام مي‌دهد كه اين عمل باعث ايجاد صدمه به مجني‌عليه مي‌شود. اين حالت كه تسبيب ناميده مي‌شود، مي‌تواند صور و حالات مختلفي داشته باشد كه در ادامه به طرح آن‌ها مي‌پردازيم. در ماده‌ 506 قانون مجازات اسلامي، مصوب 1392 آمده است: «تسبيب در جنايت آن است که كسي سبب تلف‌شدن یا مصدوميت دیگری را فراهم کند و خود مستقیماً مرتکب جنایت نشود؛ به‌طوری که در صورت فقدان رفتار او، جنایت حاصل نمی‌شد؛ مانند آن‌که چاهی بکند و کسی در آن بیفتد و آسیب ببیند». به‌نظر می‌رسد که بتوان تسبیب در جنايت را به‌طور خلاصه به «ارتکاب جنايت باواسطه» تعریف نمود. به بیان دقیق‌تر؛ مثلاً در قتل بالتسبیب، قاتل بنا به دلایلی شخصاً و مستقیماً مرتکب قتل نشده و آن را با توسل به واسطه‌ای انجام می‌دهد. به عنوان مثال، شخص با کندن چاهی در مسیر مجنی‌ٌعلیه و پوشاندن دهانه‌ آن باعث می‌شود که مجنی‌ٌعلیه درون چاه افتاده و بمیرد. یا با ریختن سم در غذا یا آب او، او را به قتل می‌رساند. در هر دو مثال مذکور، جانی مستقیماً مجنی‌ٌعلیه را به قتل نرسانده، بلکه با توسل به واسطه‌ای؛ یعنی چاه یا سم که سبب بشمار می‌آیند، او را به قتل رسانده است. بدیهی است در ارتکاب قتل باواسطه یا بالتسبیب، برعکس قتل بالمباشره نیازی به حضور جانی در صحنه‌ ارتکاب جرم در لحظه‌ وقوع قتل هم نیست. ارتكاب قتل از طريق افعال معنوي (ماده 501 قانون مجازات اسلامي، مصوب 1392) نيز قتل، سببي و نه مباشرتي است؛ مانند آن‌كه فردي خبر ناگواري را به صورت تلفني يا حضوري به ديگري بدهد و مخاطب با شنيدن آن دچار وحشت و اضطراب شده و بميرد.

بدیهی است از حیث تحقق قتل عمدی، تفاوتی بین مباشرت و تسبیب نیست و چنانچه ضوابط قتل عمدی وجود داشته باشد؛ یعنی مسبب، قصد قتل را داشته باشد یا از روی اراده، عملی را که نوعاً کشنده بشمار می‌آید، نسبت به مجنی‌ٌعلیه انجام داده باشد، قتل واقع‌شده قتل عمدی است. در غير اين صورت، قتل واقع‌شده به شرط عدواني (غير مجاز) بودن رفتار ارتكابي مسبب، غير عمدي است. در ذیل به بیان دو مطلب مهم دیگر در ارتباط با بحث تسبیب می‌پردازیم:

----------

[1]. مثال‌هاي آن در حالات عمدي؛ مانند آن‌که فردی با دستان خود گلوی دیگری را فشار داده و او را می‌کشد یا با مشت به گیج‌گاه دیگری ضربه وارد کرده و او را می‌کشد. یا فردی که دیگری را از فراز ساختمانی بلند به طرف پایین پرتاب می‌کند. حتی ممکن است مباشر در ارتکاب قتل عمدی از وسیله‌ای مانند آن‌که با چاقو یا تفنگ یا سنگ و ... دیگری را بکشد. در این موارد هم قتل واقع‌شده، قتل به مباشرت است. به جهت آن‌که قاتل در صحنه ارتکاب جرم حضور داشته و مستقیماً و بدون واسطه عملیات اجرایی قتل را انجام می‌دهد. اين مثال‌ها مي‌تواند حالت‌هاي غير عمدي هم داشته باشد؛ مانند آن‌كه شخصي به قصد شكار پرنده‌اي تيري را رها كرده كه به انساني اصابت كند و او را بكشد يا فردي كه از پشت بامي بشكه‌اي را به طرف پايين پرتاب كرده فردي كه با موتور در حال حركت سريع است، در مسير آن قرار گرفته و صدمه ببيند يا تمامي مصاديق جنايات عليه نفس يا عضو يا منفع در اثر تقصير رانندگي.