با دقت در حکم دیه و موضوع آن این مطلب فهمیده می‌شود که پرداخت دیه برای صدمات وارده بر جان و تن افراد صرفاً جنبه جبرانی دارد، نه مجازات.

در روایات وارده در باب دیات، مجازات‌بودن دیه مطرح نگردیده، بلکه از آن‌ها استفاده می‌شود که دیه برای جبران ضرر و زیان‌های بدنی تعیین شده است؛ زیرا در این روایات اولاً: دیه در برابر ارش قرار گرفته است و از آن‌ها استفاده می‌شود که ارش برای جبران ضرر و زیان‌های وارده بر بدن در جایی که دیه تعیین نشده در نظر گرفته شده است. پس همان‌طور که ارش یک نوع جبران خسارت و ضرر بدنی به‌شمار می‌رود، دیه نیز باید به قرینه مقابله یک نوع جبران خسارت بوده باشد.

ثانیاً: وضع مجازات‌های اسلامی همیشه در مقابل معصیت و گناه می‌باشد؛ در حالی که دیه در مقابل فعل‌های خطایی و یا شبه عمد می‌باشد.

ثالثاً: در مواردی عاقله؛ مسؤول پرداخت دیه هستند، (در صورتی که قتل خطای محض باشد یا جانی صغیر و مجنون باشد و...) و در برخی موارد امام (دولت) مسؤول پرداخت دیه معرفی شده‌اند، معنا ندارد که این افراد به عنوان گناه‌کار ملزم به پرداخت دیه شده باشند و اگر دیه مجازات باشد، باید گفت که افراد بی گناه از نظر فقه اسلامی قابلیت تعقیب کیفری را دارند که این برخلاف عدالت و منطق عقل سلیم و فکر مستقیم است.