|
مقدمه
متن ماده 544 قانون مجازات اسلامي مصوب 1/2/1392 اين است: «هرگاه در اثر يك يا چند رفتار، منافع متعدد زايل يا ناقص شود؛ مانند اينكه در اثر ضربه به سر، بينايي، شنوايي و عقل كسي از بين برود يا كم شود، هر يك ديه جداگانه دارد». مثال روشن براي اين ماده قانوني، رفتاري است كه منجر به قطع نخاع از نزديك گردن شود كه در اثر آن دست و پا از كار ميافتد، قدرت نگهداري ادرار و مدفوع از بين ميرود، قدرت آميزش جنسي و توليد فرزند از بين ميرود و...، در اينجا آيا از نظر شرع و فقه شيعه، چندين ديه براي مجني عليه به عهده جاني قرار داده شده است يا ميان جنايت خطايي و عمدي تفاوت است؟ ظاهر اين ماده اين است كه تفاوتي وجود ندارد. اما با رجوع به روايات و دلايل شرعي و عقلايي معلوم ميشود چنين ديه سنگيني تنها بر عهده عامد است و جاني خطايي به دادن بيش از يك ديه معاف است؛ چون در بحث ضمان آمده است كه هر فردي بايد ضررهايي را كه از او به ديگري رسيده، جبران كند. پس جاني موظف است مداواي اين بيمار يا پرستاري او را در صورت عدم امكان مداوا به عهده بگيرد. مباحثي كه در ذيل ميآيد، حكم اوليه شرع و بدون درنظرگرفتن تعهدات بيمه است؛ زيرا ممكن است فردي جنايات متعدد خطايي خود را طبق قراردادي، بيمه كند. در اينجا شرکت بيمه موظف است بيمه را بپردازد؛ اگرچه مجني عليه حق نداشته باشد آن را بگيرد.
|