توجه و حضور قلب

یکی از شرایط مهم و اساسی و مؤثّر در عبادات،‌ توجه و حضور قلب است و بی‌توجهی و غفلت نیز، از آفات و آسیب‌های جدی است که عمل عبادی را بی‌خاصیت و از اثر تُهی می‌سازد.

تسبیح حضرت زهرا(سلام الله علیها) هم مانند سایر عبادات، آدابی دارد که باید به آن اهتمام ورزید و بر مداومت آن کوشا بود. هنگام ذکر، حقیقت تسبیح و تکبیر و تحمید را از قلب خود بگذراند. قدری تفکر کند و خود را در محضر پروردگارش ببیند. تسبیح را با تکلّف انجام ندهد بلکه با عشق و علاقه پیگیری نماید و با حضور قلب که روح و جان عبادت است؛ فارغ از همه‌ی امور دیگر به تسبیح پروردگارش بپردازد تا آثار و برکات آن در او تجلّی پیدا کند.

مداومت و استواری

نکته دیگری که باید به آن پرداخت و از شرایط مهم تأثیر ذکر و دعا است، استمرار و استواری در انجام آن است که این امر، سخت‌تر از اصل ذکر است. امام باقر(علیه السلام)‌ فرمود:

محبوب ترین اعمال نزد خدای عزّوجلّ عملی است که بنده آن را ادامه دهد، اگر چه اندک باشد.[1]

ذکر تسبیح بدون وقفه

قبل از آنکه نمازگزار، از حالتِ تشهد و سلام خارج گردد و به کار دیگری خود را مشغول نماید، ذکر تسبیح را بجا آورد. امام صادق(علیه السلام) فرمود:

مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ(سلام الله علیها) قَبْلَ أَنْ یَثْنِيَ رِجْلَهِ مِنْ صَلوةِ الفَرِیضَةِ غَفَرَ اللهُ لَهُ، وَ یُبْدَأ بِالتَکبِیرِ؛[2] کسی که در نماز واجب، پس از سلام نماز و قبل از حرکت از محلّ نماز، تسبیح حضرت فاطمه(سلام الله علیها) بگوید، خداوند او را می‌آمرزد. و باید تسبیح را با «الله اکبر» آغاز کند.

پی در پی و رعایت موالات در تسبیح

از شرایط دیگر این تسبیح، بی‌وقفه و پشت سر‌هم گفتن ذکر است؛ با سخن گفتن و امور دیگر، بین آنها فاصله نیندازد. در روایت آمده است که امام صادق(علیه السلام) نیز این تسبیح را متصل انجام می‌داد:

أنّهُ کَانَ یُسَبِّحُ تَسْبِیحَ فاطِمَةَ(سلام الله علیها) فَیَصِلُهُ وَ لایَقْطَعُهُ؛[3] ‌امام صادق(علیه السلام) تسبیح فاطمه(سلام الله علیها) را پیوسته و متصل انجام می‌داد و آن را با امور دیگر قطع نمی‌کرد.

یعنی نشستن در تعقیب برای گفتن ذکر تسبیح، با نشستن در تشهد و سلام متصل گردد و به همان شکل که رو به قبله نشسته است باقی بماند و در بین تعقیب حرف نزند و به اطراف نگاه نکند.