پديده ي فقاهت و اجتهاد، موضوعي است كه در عصر پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و زمان بعثت از نهاد وحي، براي مسلمانان به ارمغان گذاشته شده است.

در همين عصر، دوگونه فقه در جامعه شيعي وجود داشته است؛ يك جنبش استدلالي و اجتهادي و تعقلي كه در مسايل فقهي با در نظر گرفتن احكام و ضوابط كلي قرآني و حديثي به اجتهاد معتقد بوده است. و يك خط سنّت گرا (اخباري گري) كه بيشترين تكيه و تمركز بر متن احاديث و اظهارات معصومين(علیهم السلام)بوده و كار اضافي به صورت اجتهاد متكي بر قرآن و سنّت انجام نمي داده است.

گروهي از دانشمندترين اصحاب امامان معصوم(علیهم السلام)كه پيرو روش استدلالي و تحليلي در فقه بوده اند و آرا و اجتهادات دقيقي از آنان در مآخذ فقهي دوره هاي بعد نقل شده است؛ مانند: فضل بن شاذان، يونس بن عبدالرحمن، زرارة بن اعين كوفي، جميل بن درّاج، عبدالله بن بكير و... به خوبي نشان مي دهد كه كار تدوين و تفكيك و تجزيه فقه از حديث، از اواخر قرن دوم و اوايل قرن سوم آغاز شده است. اين وضعيت تا عصر غيبت كبرايِ حضرت ولي عصر. ادامه يافت.

از اين دوره به بعد، فقيهان شيعه؛ اعم از استاد و شاگرد در حوزه هاي علوم اسلامي عراق و ايران و... كه آيينه ي تلاش، اخلاص، فداكاري، مردم دوستي، تدبير امور و علم و ايمان بود سلسله ارتباط بي نظيري را فراهم آوردند كه تاكنون ادامه دارد.

اين سلسله به ترتيب از شيخ كليني، شيخ صدوق و... كه آثار گرانسنگ در حديث و فقه از خود به يادگار گذاشته اند آغاز و پس از آنها شيخ مفيد، سيد مرتضي و سيد رضي، شيخ طوسي و... با نوشتن کتاب هايي در علم فقه، اُسلوب اجتهاد را ترسيم نمودند. سپس محقق حلّي، علاّمه حلّي، شيخ محمد حسن نجفي و شيخ مرتضي انصاري و... تا امام خميني، اجتهاد متّكي بر اصول به دست آمده از مكتب فقهي ائمه ي اطهار(علیهم السلام)را دنبال كرده و آثار و برکات ماندني از خود برجا نهادند.

در ادامه عالمان و فقيهاني نوانديش و مبتكر همچون آيت الله صانعي و... كه از شاگردان و تربيت يافتگان مراجع ديني، به ويژه حضرت امام خميني بود در جايگاه مرجعيّت قرار گرفت. او كه سال هاست به تدريس دروس خارج فقه و اصول، مطالعه، تحقيق و تلاش در متون ديني و اسلامي اشتغال دارد، به طرح، تدوين و تأليف کتاب هايي در احكام ديني و فقهي پرداخته است.

ايشان در عين سخت کوشي در تتبّع و تحقيق و دقّت خاص، به ويژه در فقه الحديث، در مقام افتا سخت گير نمي باشند؛ زيرا در فهم آيات و روايات و مباني اجتهاد و استنباط، توجّهي ويژه به اصل سهولت در احکام و شريعت دارند و اين فرمودة صاحب جواهر را به شيخ انصاري" همواره مورد توجّه قرار داده اند که: «از احتياط هاي خود بکاه؛ زيرا دين اسلام، شريعت آسان است».

استاد معظّم، علاوه بر طرح عمومي مسايل فقهي مورد نظر و بحث و بررسي آنها در جمع کثيري از طلاب و فضلا که هر روز در بيت شريف ايشان حضور مي يابند، با تشکيل لُجنه ي استفتا و گروه تنظيم حواشي و تعليقات، از تبادل نظر و مساعدت و همکاري آنان نيز برخوردارند.

با توجّه به مراجعات مختلف و سؤال هاي بسياري که از محضرشان مي شود، تاکنون به هزاران استفتا پاسخ داده اند و آن چه که در کتاب سه جلدي «مجمع المسائل» و دو جلدي «استفتائات قضايي» و برخي کتب ديگر موجود است، بخشي از پاسخ هاي معظّم له به سؤالات اقشار مختلف از محضر ايشان است.

حريّت و سعه ي انديشه هاي فقهي معظّم له و توجّه ويژه به ادلّه و به استناد مباني مُتقن که در فقه دارند، باعث شده است که فتاوا و نظريات ابتکاري زيادي را در حوزه ي عمل مکلّف و مقلّدان ارايه نمايند. اين فتاوا که همگي در چارچوب اصول و ملاک هاي فقهي حوزه هاي فقهي و اجتهاد جواهري صادر شده، در بسياري موارد، راهگشاي معضلات و مشکلات مکلّفين در حوزه ي عمل فردي و اجتماعي است.