مناسب است جهت آگاهي هرچه بيشتر خوانندگان محترم از چگونگي برنامه ي دوره هاي تدريس آيت الله صانعي در مدرسه ي حقّاني و اطلاع از سطح علمي ايشان، به مقاله اي تحت عنوان «اساسنامه مدرسه حقّاني و گزينش طلبه» اشاره شود.

اين مقاله نشان مي دهد كه آيت الله صانعي از چه سطح علمي و فقهي و جايگاه تدريس در بين مدرّسين حوزه ي علميه قم برخوردار بوده، به طوري که در عنفوان جواني؛ يعني در سن 24 سالگي به درجه ي اجتهاد نايل شده است. لذا با اين نبوغ، طبيعي است كه معظّم له به ديدگاه ها و نوآوري هاي بِكر و تازه اي در حوزه ي استنباطات و استفتائات دست يابد و آن را عرضه كند. بي اغراق مي توان گفت: عامل اصلي تحقّق برخي از قوانين جمهوري اسلامي؛ مانند: « برابري ديه در بيمه »، « دية اهل كتاب» و « حضانت فرزند »، « ارث زوجه» و... نشأت گرفته از فتواهاي مترقّيانه و جسورانه ايشان است. همه ي اينها نشان دهنده ي برجستگي مقام علمي و فقاهتي استاد معظّم است که با وسعت نظر خاص و قدرت استدلال و استنباط کم نظيرش، تحوّلي ريشه دار و نگاهي نو به فقه و فقاهت بخشيده است.

بنابراين، در اينجا به بخشي از آن مقاله و جدول مندرج در آن اشاره نموده و به رؤيت خوانندگان محترم مي رسانيم.

نويسنده ي مقاله « اساسنامه ي مدرسه حقّاني و گزينش طلبه» پس از آن كه شرح مختصري از ديدگاه هاي مؤسّسان مدرسه، مبني بر طول مدت تحصيل در مدرسه ي حقّاني ارايه مي دهد، با استناد به مصاحبه ي آقاي دکتر محمّد مقدم كه در آرشيو مركز اسناد انقلاب اسلامي موجود بوده، در مورد تحصيل در دوره ي خارج و شيوه آن مي نويسد:

«بعد از اين كه مراحل سطح را در مدرسه گذرانديم، دوره ي خارج خوانده مي شود. مدرسه ي حقّاني دوره ي خارج را به دو بخش تقسيم كرده بود: بخشي از آن دروس در خود مدرسه انجام مي گرفت. دو استاد در اين زمينه در خودِ مدرسه كار مي كردند: آيت الله آذري قمي و آيت الله يوسف صانعي.[22] بخش ديگر دوره ي تحقيق بود كه در اين وضعيت طلاب به صورت گروه تحقيق در مي آمدند ... انتخاب درس اصول يا فقه، با خود طلبه بود. مي توانست استاد را از بيرون انتخاب كند، اما اين دروس بايد به صورت هفتگي تقرير و به عربي نوشته مي شد و اساتيدي كه در ارتباط با مدرسه كار مي كردند، تصحيح مي كردند» .

نويسنده ي مقاله سپس به چگونگي پذيرش طلبه و اصلاح نظام آموزشي حوزه مي پردازد و آنگاه به دروس مدرسه ي حقّاني اشاره مي كند و با اين تحليل كه بنيان گذاران و اساتيد مدرسه ي حقّاني، در دروس و كتاب هاي درسي متداول در حوزه، تجديد نظر كردند، به معرّفي كتاب هايي مي پردازد كه يا حذف شدند و يا تلخيص گرديدند و يا مورد تجديد نظر قرار گرفتند:

«برخي كتاب ها نيز تلخيص شدند. در اصول فقه و فقه، دو كتاب «الرسائل» و «المكاسب» شيخ مرتضي انصاري توسط آيت الله مشكيني تلخيص و تحرير شد. اين كتاب ها به آن شكل گسترده اي كه درحوزه ها خوانده مي شد، در مدرسه ي حقّاني خوانده نمي شد. آيت الله مشكيني، بحث هاي زايد و لفظي و آن چه را كه به درد طلاب نمي خورد، برداشت و آن چيزهايي كه به درد مي خورد و مفيد بود، انتخاب كرد. به اين ترتيب كتاب «الرسائل» به شكل تلخيص شده به نام «الرسائل الجديدة» چاپ و منتشر گرديد. كتاب «المكاسب» همچنين توسط آيت الله صانعي تلخيص و تحرير شد...».

نويسنده در بخش پاياني مقاله، ضمن اشاره به اساتيد مدرسه ي حقّاني به روشني نشان مي دهد كه تقسيم كار و تخصّص علمي، نقش مهمي در سازماندهي ساختار علمي اين مدرسه داشته است.

جدول ذيل که در مقاله ي مذکور مندرج است، نام اساتيد، همراه با دروس تدريس شده توسط آنان را در دهه سال 1350 شمسي به خوبي نشان مي دهد:

پُر واضح است كه فقيه نوانديش شيعه، شخصيتي است كه همراه با ديگر آيات عظام، در سطوح بالاي علمي حوزه تدريس مي كردند و امروز به درجه اي از فقاهت و دانش رسيده اند كه با استناد به دانسته هاي خود و همچنين تدبّر در آيات و روايات، در برخي از مسايل به احكام و فتاوي جديدي دست يافته باشند.

اين روند و سير زندگي علمي آيت الله صانعي كه نشان دهنده ي بيش از نيم قرن تلاش علمي، فقهي و دانش ايشان است، حجّت را بر ايشان تمام كرد و با توجّه به اصول و مباني و معيارهاي اجتهادي، به فتاوايي دست يافته که هم بُعد سهلة سمحه دين را به خوبي نشان مي دهد و هم معضلات زندگي امروز بشر را مي كاهد.

در پايان اين گزارش ها، سخن يکي از بزرگان قابل تأمّل و تعمّق است. ايشان، موقعيت و جايگاه علمي حضرت آيت الله العظمي صانعي را در دوران تحصيل و تدريس تشريح نموده و بيان مي دارد که علميّت و عظمت فکري و فقاهتي معظّم له، از همان دوره ها مورد توجّه علما بوده است.

با توجّه به شناختي که از چندين سال قبل از انقلاب اسلامي، نسبت به ايشان داشتم، موقعي که انقلاب شد و مراجع به مردم معرفي مي شدند، من ايشان را به عنوان مرجع، واقعاً قبول داشتم و به عنوان مرجع مي شناختم و الآن هم ارادت دارم ... ايشان فردي زحمت کشيده و فردي که هيچ توقّع از کسي نداشته؛ نه از روحانيون و نه غيره، حتي از مراجع. ... ما اگر از افرادي باشيم که خيرخواه جامعه اسلامي هستند و براي اسلام بخواهيم دل بسوزانيم، بايد يک چنين شخصيتي مثل آيت الله صانعي را در بين خودمان داشته باشيم و به او عرض ادب و اظهار محبت نماييم... .

ايشان واقعاً از نظر فقه و فتوا حريّت دارند ... حريّت ايشان در فتواي به سيزده سال بلوغ دختران نمود پيدا کرد و واقعاً بايد مردم از ايشان تقدير و تشکّر داشته باشند. مخصوصاً قشر زنان که اين مسأله براي آنان خيلي کارگشا بوده است. همين گفتن فتوايي که مخصوصاً مورد اختلاف باشد، کار آساني نيست».[24]