|
رابطه قاعدة عدالت و نفی ظلم با قواعد رفع
چند قاعده است که در فقه مشهور به قواعد رفع هستند: 1ـ رُفع ما لايعلمون؛ 2ـ رفع ما اضطروا إليه؛ 3ـ رُفع ما استکرهوا. در اين قواعد که از جمله قواعد امتنانى هستند. خداوند بر بندگانش منّت گذاشته و نسبت به افرادى که جاهل و بى خبر از حکم هستند، و يا از روى ناچارى ناگزير به ارتکاب عمل منهى شدهاند، ويا از روى اکراه و اجبار به انجام فعل منهى روى آوردهاند؛ حکم را برداشته است. اين حکم اگر برطرف نمىشد ظلم و اجحاف بر بندگان بود. بنابراين، اقتضاى عدالت خداوند اين است که بر بندگانش ظلمى واقع نشود. پس موضوع قواعد رفع، موضوع قاعده عدالت و نفى ظلم هم هست. اما آيا تمامى موارد و موضوعات قاعده عدالت و نفى ظلم از نوع موضوعات قواعد رفع است؟ بايد بگوييم: خير چنين نيست، بلکه مواردى از ظلم هست که موضوع آن قواعد نيست. مثل ظلمى که از روى علم و اطلاع صورت پذيرد و يا بدون اکراه و اجبار و يا اضطرارى انجام گيرد. بنابراين، رابطه قاعده عدالت با قواعد رفع، عموم و خصوص مطلق است.
|