اين مسابقات خود به دو گروه تقسيم مى شوند:

1. آنچه كه در شرع مقدس از آن به عنوان مسابقات جايز نام برده شده و بر گروگذارى در آنها نيز صحه گذاشته است.

2. آنچه كه شرع مقدس در خصوص آن ساكت است و هيچ تعرض و تصريحى در روايات نسبت به آنها نمى بينيم.

همان طور كه مى دانيم در صدر اسلام، چه در زمان پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) و چه بعد از وجود مبارك حضرتش، مسلمانان با جنگ هاى زيادى روبه رو شدند. اين موقعيت ايجاب مى كرد كه مسلمانان، چه از نظر ابزار و وسايل دفاعى و جنگى و چه از نظر قواى فكرى و بدنى در شرايط مناسب و آمادگى رزمى خوبى قرار داشته تا در وقت مناسب و گاه لزومِ جنگ يا دفاع، از توانايى لازم برخوردار باشند. از اين رو است كه خداوند تبارك و تعالى خطاب به مؤمنين چنين مى فرمايد:

(وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّة وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ وَءَاخَرِينَ مِن دُونِهِمْ لاَ تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَىْء فِى سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لاَ تُظْـلَمُونَ);[1]

هر نيرويى در قدرت داريد، براى مقابله با آنها (دشمنان)، آماده سازيد! و (همچنين) اسب هاى ورزيده (براى ميدان نبرد)، تا به وسيله آن، دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد! و (همچنين) گروه ديگرى غير از اين ها را، كه شما نمى شناسيد و خدا آنها را مى شناسد! و هر چه در راه خدا (و تقويت بنيه دفاعى اسلام) انفاق كنيد، به طور كامل به شما باز گردانده مى شود، و به شما ستم نخواهد شد.

از آيه فوق يك اصل كلى و قانون هميشگى مبنى بر ترويج و تشويق بر داشتن آمادگى رزمى و بالا بردن توانايى هاى نظامى و قواى دفاعى و رزمى مسلمانان برداشت مى شود. ضرورت توانمندى در برابر دشمن يك اصل ثابت و تغييرناپذير است. اين ضرورت در زمانى بيشتر در سواركارى و تيراندازى بود و اكنون ديگر بسيارى از عوامل مؤثر در قدرت و قوت جوامع تغيير كرده است. اگر روزى آن را در داشتن سربازان، اسبان و تيراندازهاى بيشتر و قوى مى دانستند، اكنون قدرت يك جامعه را علاوه بر داشتن قواى نظامى و ابزار و آلات متناسب و به روز، بالا بودن سطح دانش آن جامعه و وسعت و گسترش و برخوردارى همه افراد آن از علم و در برخوردارى تك تك افراد از فن آورى و دانش روز و جايگاه و نحوه تعامل ديگر جوامع در ابعاد بين المللى با آن مى دانند; چرا كه حتى برخوردارى از قواى نظامى بيشتر، سرچشمه گرفته از داشتن قواى فكرى و علمى بيشتر است و بين اين دو وابستگى بسيارى است. بنابراين، به نظر مى رسد با تغيير مقتضيات زمان و مكان، آمادگى و تقويت در برابر دشمنان نيز داراى مصاديق متفاوت از آن زمان هاست و در نتيجه، آمادگى در اين جهات نيز ضرورى و مورد لزوم است. الآن اين پرسش مطرح است كه آيا در شرايط كنونى، ميزان قدرت و توانايى كشورها را به ميزان توانمندى آنها در سواركارى و تيراندازى مى سنجند و يا ملاك قدرت در بين آنها به ميزان بهره مندى افراد و بالاخص جوانان از فن آورى روز، بهره مندى آنها از علوم مختلف روز و ميزان رفاه و آسايش تك تك افراد جامعه است؟

امروزه، به واقع، هر كشورى از گسترش هر چه بيشتر علم و فن آورى در بين ملت خود و خصوصاً جوانان بهره مندى فزون ترى داشته باشد، از قدرت بالاترى برخوردار است. پس آن ضرورت مورد اشاره در آيه ايجاب مى كند كه مسلمانان نيز خود را به اين قدرت ها و امكانات و ابزار و آلات لازم آن، مجهز نمايند و از اسباب و مقدمات مهمِ رسيدن و تجهيز به اين امور، برگزارى مسابقات با در نظر گرفتن جوايز ارزشمند براى تشويق و ترغيب يا شناسايى افراد نخبه است. پس آيا از اين آيه ـ كه بر اصل ثابت و تغيير نيافتنى لزوم آمادگى هميشگى در برابر دشمنان تأكيد مى كند ـ مى توان بر جواز اين نحوه از مسابقات استفاده كرد؟

به هر حال، روايات بسيارى در جواز مسابقاتى مثل سواركارى، تيراندازى رسيده كه علاوه بر اصل جواز اين مسابقات، شرط بندى و گروگذارى در آنها را جايز مى شمارند. ما به خاطر كوتاهى مجال و روشنى و كثرت روايات دلالت كننده بر جواز از ذكر آنها صرف نظر مى نماييم. چنان كه در اول بحث گفتيم فقهاى عظيم الشأن كتابى را در فقه به نام «كتاب السَبْق و الرِمايه» به اين موضوع اختصاص داده و به طور مفصل به بحث درباره آن پرداخته اند.

ما در اينجا در صدد آن هستيم تا به يك سؤال مهم پاسخى مناسب دهيم. آن سؤال اين است كه در حال حاضر، با توجه به گسترش مسابقاتى مانند حفظ و قرائت قرآن، خطاطى، مسابقات ورزشى مختلف، فوتبال، واليبال، كشتى و تكواندو و مسابقات علمى متعدد در بين مسلمانان، اين مسابقات چه حكمى دارند و درآمد حاصل از آنها نيز چه حكمى خواهد داشت؟

با بررسى ادله قايلان به حرمت و اثبات ناتمامى آنها بر آنيم تا راه حلى بر اين مسأله مورد نياز ارائه نماييم.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. سوره انفال، آيه 60.