آن دسته از عموماتى كه براى اثبات ولايت عدول مؤمنان، مورد استدلال قرار مى گيرد، مانند آيات و روايات متعددى كه به نيكى و احسان و فعل معروف دستور مى دهد، همان گونه كه پدر را شامل مى شود، مادر را نيز در بر مى گيرد; آياتى چون:

(... وَ لِكُلّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَ تِ...);[1]

و براى هر كسى قبله اى است كه وى روى خود را به آن [ سوى ]مى گرداند; پس در كارهاى نيك بر يكديگر پيشى گيريد.

(وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُسَـرِعُونَ فِى الْخَيْرَ تِ);[2]

و به كار پسنديده فرمان مى دهند و از كار ناپسند باز مى دارند; و در كارهاى نيك شتاب مى كنند.

(... أُولَـئكَ يُسَـرِعُونَ فِى الْخَيْرَ تِ وَ هُمْ لَهَا سَـبِقُونَ...);[3]

آنان اند كه در كارهاى نيك شتاب مىورزند و آنان اند كه در انجام آنها سبقت مى جويند.

(... إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَباً وَرَهَباً ...);[4]

آنان در كارهاى نيك شتاب مى نمودند و ما را از روى رغبت و بيم مى خواندند.

(وَسَارِعُواْ إِلَى مَغْفِرَة مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّة عَرْضُهَا السَّمَـوَ تُ وَالاَْرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ);[5]

و براى نيل به آمرزشى از پروردگار خود، و بهشتى كه پهنايش [ به قدر ]آسمان ها و زمين است [ و ]براى پرهيزگاران آماده شده است، بشتابيد.

(إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الاِْحْسَـنِ...);[6]

در حقيقت، خدا به دادگرى و نيكوكارى و بخشش به خويشاوندان فرمان مى دهد.

(... وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى...);[7]

و در نيكوكارى و پرهيزگارى با يكديگر همكارى كنيد.

و نيز آيات متعددى كه توصيه به احسان كرده است; از جمله:

(إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لاَِنفُسِكُمْ...);[8]

اگر نيكى كنيد، به خود نيكى كرده ايد.

(... لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِى هَـذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَ لَدَارُ الاَْخِرَةِ خَيْرٌ...);[9]

براى كسانى كه در اين دنيا نيكى كردند [ پاداش ]نيكويى است، و قطعاً سراى آخرت بهتر است.

همچنين روايات متعددى كه بر معروف توصيه مى كنند; مانند اين سخن پيامبر(صلى الله عليه وآله):

كل معروف صدقة;[10]

هر نيكو كارى صدقه است.

و اين سخن امام صادق(عليه السلام):

أهل المعروف فى الدنيا هم أهل المعروف فى الآخرة، لأنّهم فى الآخرة ترجع لهم الحسنات فيجودون بها على اهل المعاصى;[11]

اهل نيكى در دنيا، همانا نيكان در آخرت اند; زيرا در آخرت خوبى ها بدانان بر مى گردد و آنان با آن نيكى بر گنه كاران پيشى مى گيرند.

شيخ انصارى به برخى از اين آيات و مضمون برخى از اين روايتها استدلال كرده است.[12] اين عمومات و اطلاقات شامل مادر نيز مى شوند; زيرا رفتارهاى مادرى امين و با تدبير، كه با رعايت مصلحت فرزند مى خواهد همان كارى را كه جدّ مى كند انجام دهد، بچه را زير پوشش و بال و پر خود گيرد، اموال او را حفظ كند، بدن و حقوق او را حفظ كند، مصداق «برّ»، «احسان» و «معروف» است.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] . بقره، آيه 148 .

[2] . آل عمران، آيه 114.

[3] . مؤمنون، آيه 61 .

[4] . انبياء، آيه 90.

[5] . آل عمران، آيه 133.

[6] . نحل، آيه 90 .

[7] . مائده، آيه 2.

[8] . اسراء، آيه 7.

[9] . نحل، آيه 30 .

[10] . بحارالأنوار، ج 72، ص 18، ح 5.

[11] . وسائل الشيعة، ج 16، ص 292، باب 2، ح 24.

[12] . كتاب المكاسب، ص 155، رحلى.