(مسئله 119) ترتيب در اعمال منى در روز عيد يعنى تقديم رمى جمره عقبه بر ذبح و تقديم ذبح بر حلق يك امر مستحب است، بنابراين، مى توان ذبح را حتى بر رمى جمره هم مقدم داشت چه رسد به حلق.

(مسئله 120) بيرون آمدن از احرام نسبت به محرماتى كه در منى با حلق (يا تقصير) محقق مى شود، منوط و مشروط است به اتيان و انجام رمى و حلق (يا تقصير)، پس هر زمان آن دو عمل انجام گرفت از احرام در آنجا خارج شده و مى تواند مثلا لباس مخيط بپوشد، هرچند هنوز ذبح انجام نگرفته باشد. پس مُحلّ شدن در منى همان طور كه ظاهر نصوص و عبارات اصحاب مى باشد، مشروط به رمى و حلق (يا تقصير) است نه مشروط به آنها و به ذبح، و ناگفته نماند كه مسئله عدم وجوب ترتيب كه در مسئله قبل بيان شد، غير از مسئله مُحل شدن و اشتراطش به رمى و حلق است.

(مسئله 121) كسانى كه عذر دارند از اينكه در روز رمى كنند، مانند اشخاص بيمار، مى توانند در شب رمى كنند، و هر وقت شب كه باشد مانعى ندارد، و معذورين، مانند زنان و پير مردان و كودكان و ضعيفان كه شبانه از مشعر به منى كوچ داده شده اند نيز جايز است در شب عيد، رمى جمره عقبه را انجام دهند.

(مسئله 122) در تمام طبقات جمرات رمى جايز و صحيح است.

(مسئله 123) مراد از جمره آن بناى مخصوص است و واجب است كه سنگها به جمره اصابت كند و اگر به آن جمره اصابت نكند، كفايت نمى كند.

(س 124) اطلاعات حكايت از آن دارد كه در جمرات تعميراتى انجام داده اند و آن را بصورت طبقات در آورده اند بفرماييد تكليف حجاج در رمى جمرات چيست؟

ج ـ رمى بر آنها كفايت مى كند و فرقى بين آن گونه اضافه ها و اضافه عمودى وجود ندارد، چرا كه در روايات به خصوصيات علامت از جهت طول و عرض اشاره اى نشده، بنابراين، اصل برائت از خصوصيت و محدوديّت علامت جارى و محكّم است، بعلاوه از آنكه به نظر مى رسد متفاهم عرفى به مناسبت حكم و موضوع و خصوصياتى كه در رمى معتبر شده، جمرات به عنوان مَرمى و محل ضرب است و به منزله نشانه اى در رَمى مى باشد، مضافاً به آنكه يقيناً از زمان تشريع رمى تاكنون در آن نشانه ها كه خوردن حصات و ريگها به آنها لازم بوده و هست تغييراتى از جهت اندازه در آنها ايجاد گرديده است، و هيچ ردع و منعى در روايات و عبارات اصحاب از آنها نشده است.

(مسئله 125) موالات در جمرات سه گانه معتبر نيست، يعنى مثلا مى تواند جمره اولى را در صبح رمى كند و جمره وسطى را در ظهر و جمره عقبه را قبل از غروب، ولى در رمى هر يك از جمرات موالات عرفيه لازم است.

(مسئله 126) اگر كسى از رفت و آمد تا محل رمى، ولو با ماشين در تمام وقت در روز معذور باشد و در شب هم امكان رمى براى او نباشد، بايد كسى را نايب بـگيرد تا رمى را به نيابت از او در روز انجام دهد.

(س 127) اگر كسى در روز عيد نتواند قربانى كند و حلق يا تقصير هم نكرده باشد،آيا مى تواند در روز يازدهم با احرام رمى كند؟

ج ـ مانعى ندارد.

(مسئله 128) محلّ قربانى كردن در حال اختيار بايد در منى باشد و در جاى ديگر كفايت نمى كند، ولى در صورت عدم امكان ذبح در منى، و در صورت ضرورت، قربانى كردن در مسلخ جديد كه امروزه به نام «مُعيصم» ناميده مى شود، مجزى است.

(مسئله 129) اگر كسى با اعتقاد به اينكه گوشت قربانى تلف مى شود و تضييع مال است، قربانى نكرد و با همين كيفيّت تقصير كرد و ساير اعمال حج را انجام داد، اگر جاهل بوده و فكر مى كرد، عملش صحيح است، در اين صورت اعمال و حجّ او صحيح است و از احرام خارج شده، ولى قربانى بر ذمّه او باقى است. و امّا اگر عمداً و براى اعتبارات و افكار خودش قربانى ننمود و بعد هم تدارك نكرد علاوه بر معصيت، صحّت حجّش هم محلِ اشكال است.

(مسئله 130) واجب است قربانى در روز باشد، حتى كسانى كه معذور بودند و شب از مشعر كوچ كرده اند و رمى جمره عقبه را شبانه انجام داده اند، قربانى نمودن در شب حتى از آنها هم مجزى نمى باشد.

(مسئله 131) لازم نيست خود انسان ذبح كند و جايز است شخص در قربانى به ديگرى نيابت بدهد و نايب بايد در موقع ذبح نيت كند، و اقوى آن است كه خود شخص هم اگر هنگام ذبح در محل ذبح مى باشد، نيز نيت نمايد.

(مسئله 132) كسى كه اجير ديگرى است، در حج مى تواند براى قربانى كردن، شخص ثالثى را وكيل كند و وكيل مزبور به قصد حجّى كه موكلش از طرف موكّل خود انجام مى دهد، نيّت قربانى مى نمايد.

(مسئله 133) احتياط آن است كه قربانى را سه قسمت كنند ؛ يك قسمت آن را هديه بدهند، يك قسمت آن را صدقه بدهند و قدرى هم از گوشت ذبيحه بخورند[1] قسمت صدقه را به مؤمنين بدهند، ليكن هيچ يك از اين احتياطها واجب نيست و اگر ذبيحه را بعد از ذبح رها كند و برود اشكال ندارد و ضامن حصّه فقرا نبوده، ليكن احتياط، خصوصاً در خوردن قدرى از گوشت ذبيحه، بسيار مطلوب است.

(مسئله 134) خروج از احرام نسبت به غير از بوى خوش و زن ظاهراً به بيش از رمى و حلق كه مفصلاً در مسئله (120) گذشت، منوط نمى باشد، نتيجتاً محرم با انجام رمى و حلق از همه محرّمات احرام ـ بجز بوى خوش و لذت بردن و كامجويى از زن ـ خارج مى شود.

(س 135) بعضى از محله هاى جديد مكّه، در منى ساخته شده است. آيا در آنجا مى توان قربانى نمود يا خير؟

ج ـ اگر در منى است و منع قانونى ندارد، مانعى ندارد، ولى بدون احراز اينكه در منى است صحيح نيست، كما اينكه با منع قانونى هم، كفايت قربانى محلِ اشكال است.

(مسئله 136) كسى كه سال اول حج او است و«صروره» مى باشد، مخير است بين حلق (سرتراشيدن) و تقصير، ولى افضل اين است كه سر تراشيدن را اختيار كند.

(مسئله 137) احتياط آن است كه حلق و يا تقصير در روز عيد باشد، اگرچه جواز در تأخير آن تا آخر ايّام تشريق[2] بعيد نيست، بلكه تا ايّامى كه غير اعمال منى از اعمال حج را مى توان به جا آورد.

(مسئله 138) انجام حلق يا تقصير در شب هم صحيح است و كفايت مى كند.

(مسئله 139) شخص محرم نمى تواند قبل از اينكه خودش حلق و يا تقصير كند، سر ديگرى را بتراشد و يا تقصير نمايد، چون ازاله موى ديگرى قبل از خارج شدن از احرام جايز نيست، ولو براى تقصير و حلق.

(مسئله 140) بر كسى كه حج به جا مى آورد، واجب است در منى بيتوته كند، «يعنى شب يازدهم و دوازهم ماه ذى حجّة را در منى بماند»، از غروب آفتاب تا نصف شب. بنابراين، جايز است پس از نيمه شب از منى خارج شود، و نصف اول شب را كه واجب است شخص در منى بيتوته كند، اگر در اوايل آن بدون عذر در منى نماند، احتياط واجب آن است كه قبل از نيمه شب برگردد و تا طلوع آفتاب در منى بماند، و اگر كسى بدون عذر نصف اول شب را در منى نباشد، بايد كفّاره ترك مبيت را كه يك گوسفند است بدهد و بعلاوه معصيت هم كرده است.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. اگر خوردن گوشت قربانى، باعث پديد آمدن بيماريهاى ميكروبى شود، نيازى نيست حجّاج از آن ذبيحه بخورند.

[2]. روزهاى يازدهم، دوازدهم و سيزدهم ذى حجّة.