(مسئله 22) احرام بستن از داخل مسجد شجره واجب نيست و از خارج مسجد، تا حدودى كه جزء ذوالحليفه محسوب مى شود، احرام جايز و صحيح است. بنابراين، احرام از بيرون مسجد و محل توقفهاى ماشين و محل دست فروشها و خيابانهاى مجاور و نزديك مسجد كه جزء ذوالحليفه است، قطعاً كافى است.

(مسئله 23) ادنى الحلّ ميقات كسانى است كه مرورشان به يكى از مواقيت معروفه يا محاذى آنها نباشد و همچنين ميقات كسانى كه حج افراد و يا حج قِران به جا مى آورند و يا در مكه بخواهند عمره مفرده يا عمره تمتع انجام دهند كه بايد از ادنى الحل محرم گردند، و افضل آن است كه از تنعيم باشد.

(مسئله 24) اگر زن در ميقات حائض باشد و يقين كند كه نمى تواند عمره تمتّع را در وقت خود انجام دهد، بايد نيّت حج اِفراد كند و براى حج اِفراد محرم شود و حج اِفراد به جا آورد و بعد از آن عمره مفرده انجام دهد و اين حج از حجة الاسلام او كفايت مى كند، ولى اگر در زمانى كشف خلاف شد، كه امكان به جا آوردن اعمال عمره تمتع را داشت، واجب است به عمره تمتّع عدول كند و بعد از آن حج تمتع كه حجة الاسلام او مى باشد، به جا آورد.

(مسئله 25) كسى كه در غير ماههاى حج به مكّه رفته و عمره مفرده به جا آورده و تا زمان حج در مكّه مانده است، براى احرام عمره تمتع، بنا بر احتياط بايد به ميقاتى كه از آن عبور كرده برود و از آنجا محرم شود، هر چند اكتفا به ادنى الحلّ براى اين گونه افراد خالى از قوّت نيست، چون مواقيت معروفه ميقات كسى است كه از آنها يا محاذى آن عبور مى كند نه آنكه موضوعيّت داشته و شرط صحّت باشد.

(مسئله 26) شاغلين در جدّه يا كسانى كه از راه جدّه مى خواهند براى عمره تمتّع يا عمره مفرده به مكّه بروند مى توانند از ادنى الحلّ مثل مسجد تنعيم يا حديبيّه محرم شوند چون مواقيت معروفه، ميقات كسانى است كه از آنها عبور مى نمايند و همين طور محاذات ميقات نيز ميقات براى عبور كننده از آن مى باشد و چون جدّه محاذاتش هم معلوم نمى باشد، فلذا احرام از ادنى الحلّ براى آنها كفايت مى كند و لازم نيست تغيير مسير داده و به جحفه بروند و محرم شوند.

(مسئله 27) كسى كه به احرام عمره مفرده وارد مكّه مى شود اگر احرامش در ماههاى حج[1] بوده، جايز است كه آن را عمره تمتع قرار دهد و دنبال آن حج تمتع به جا آورد.

(س 28) كسى كه عمره تمتع استحبابى به جا آورده، آيا مى تواند بدون عذر و به دلخواه خود، آن را رها كرده و حج تمتع به جا نياورد؟ و در فرض جواز، آيا انجام طواف نساء نيز لازم است يا نه؟

ج ـ مانعى ندارد، فقط ثواب حج از دستش رفته است و با تقصير از احرام خارج شده و عمره اش خاتمه پيدا كرده و طواف نساء هم كه از اول لازم نبوده، تا فعلاً لازم باشد، گرچه احتياط مستحب در آوردن طواف نساء مى باشد.

(مسئله 29) پس از انجام عمره تمتع مطلوب است كه انسان براى اعمال حج تمتع در مكّه بماند، پس اگر ضرورت و حاجتى نباشد بيرون نرفتن اولى و احوط است. آرى، در زمانى كه مى ترسد اگر بيرون برود به حج تمتع و وقوف اختيارى عرفه نمى رسد، نبايد بيرون برود.

(مسئله 30) بعد از اتمام حج تمتّع، اگر شخص از مكّه خارج شود و قبل از آنكه يك ماه از خروجش بگذرد بخواهد مجدّداً مراجعت كند، لازم نيست محرم شود، بنابراين، مى تواند بدون احرام داخل حرم شود. كما اينكه مى تواند به قصد عمره مفرده هم محرم شود، و در صورت گذشت يك ماه از خروجش از مكّه در صورتى كه قصد ورود به حرم و مكّه را دارد لازم است كه به نيّت عمره مفرده محرم گردد و وارد حرم شود.

(مسئله 31) آنچه در لباس نمازگزار شرط است در لباس هاى احرام نيز شرط است، بنابراين احرام در لباس حرير و لباسى كه از اجزاى حيوان حرام گوشت است، كفايت نمى كند؛ و بنا بر احتياط مستحب، طواف كننده از نجاساتى كه در نماز عفو شده (مثل خون كمتر از در هم و جامه اى كه با آن نتوان نماز خواند مثل عرقچين و جوراب) اجتناب كند.

(مسئله 32) گره زدن لباس احرام مانعى ندارد، ولى احتياط واجب آن است كه لباسى را كه لنگ قرارداده به گردن گره نزند، و قرار دادن سنگ و يا چيز ديگر در لباس احرام و بستن آن با كش يا وسيله ديگر به احرام ضرر نمى رساند، و احوط ترك وصل كردن لباس احرام با سنجاق و سوزن است، ليكن اقوى جواز وصل همه آنها است چون دوخته شده نمى باشد، ولى نبايد به نحوى باشد كه شبيه لباس دوخته شده محسوب شود.

(مسئله 33) لازم است جامه اى را كه شخص لُنگ قرار مى دهد نازك نباشد، به طورى كه بدن نما باشد، و احتياط مستحب آن است كه رداء هم بدن نما نباشد؛ و احتياط مستحب آن است كه رداء شانه ها را پوشانده و لُنگ هم ناف و زانو را بپوشاند.

(مسئله 34) پوشيدن بيش از دو لباس احرام، مانعى ندارد، پس شخص محرم مى تواند به علت سردى هوا يا قصد ديگرى، بيش از دو جامه احرام بپوشد.

(مسئله 35) بنابر احتياط واجب، اگر در حال احرام، لباسهاى احرام نجس شد، آنها را تطهير يا تعويض نمايد، و احوط مبادرت به تطهير بدن است در حال احرام، اگر نجس شود، ليكن اگر كسى جامه احرام را تطهير نكند، كفّاره ندارد.

(مسئله 36) مستحب است پيش از احرام، در ميقات غسل احرام بنمايد و اين غسل از زن حائض و نفساء نيز صحيح است و اين غسل احرام و تمام اغسال مستحبه و واجبه، از وضو كفايت مى كند. و تقديم اين غسل، بخصوص در صورتى كه خوف آن باشد كه در ميقات آب پيدا نشود، جايز است، و در صورت تقديم، اگر در ميقات آب پيدا شد، مستحب است غسل را اعاده نمايد. كما اينكه بدون عذر هم مى تواند قبل از رسيدن به ميقات در هتل غسل نمايد، ليكن بايد تا ميقات و تلبيه گفتن و محرم شدن، غسلش را حفظ نمايد.

(مسئله 37) در نيت عمره تمتع نه خطور به قلب لازم است و نه به زبان آوردن، بلكه مانند ساير عبادات داشتن همان انگيزه الهى و انجام وظيفه دينى، كافى است، و ناگفته نماند به زبان آوردن نيّت عمره تمتع مانند به زبان آوردن نيت حج تمتع و حج اِفراد و قِران مستحب مى باشد، بلكه گفته شده به زبان آوردن نيت در تك تك اعمال آنها هم مستحب است.

(مسئله 38) صورت تلبيه بنا بر اصّح آن است كه بگويد: «لَبَّيْكَ، اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لاشَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ» ، و اگر به اين مقدار اكتفا كند، محرم شده و احرامش صحيح است و احتياط مستحب آن است كه بعد از آن بگويد: «إنَّ الْحَمْدَ والنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلكَ لاشَريكَ لَكَ لَبَّيْكَ».

(مسئله 39) اگر كسى تلبيه را فراموش كرد يا به واسطه ندانستن حكم مسئله، آن را نگفت و از ميقات عبور كرد، واجب است در صورت امكان به ميقات برگردد و در آن جا لبيّك را بگويد، و اگر نمى تواند برگردد و داخل حرم نشده، همان جا تلبيه را بگويد، ولى اگر داخل حرم شده، در اين صورت به خارج از حرم و ادنى الحل برگردد و لبيّك را بگويد و اگر نمى تواند به خارج حرم برگردد از همان جا محرم شود، و اگر بعد از پايان اعمال بفهمد كه تلبيه را فراموش كرده عملش صحيح و مجزى است.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. ماههاى حج عبارت اند از: شوال، ذى قعدة، ذى حجّة.