(س 721) در يك تصادف، زن و شوهرى به همراه فرزندشان كشته شده اند. اين طور كه معلوم است شوهر زودتر از بقيه فوت كرده است. در اين صورت، آيا وارث زن از وارث مرد ارث مى برد يا خير؟ همچنين آيا وارث زن مى تواند مَهريّه او را از ورّاث مرد بگيرد؟

ج ـ ارث مرد به ورثه او مى رسد كه زن و فرزند جزء آنها هستند، امّا نسبت به زن در صورتى كه تقارن و تقدّم و تأخّر معلوم نباشد، يك مرتبه فرض مى كنيم مادر زودتر مرده، ارث او به وارثش مى رسد كه فرزند هم جزء آنهاست (از ماترك مادر در هنگام فوت) و يك مرتبه فرض مى كنيم فرزند زودتر فوت كرده، مادر سهم الارث خود را از ماترك فرزند در هنگام فوت مى برد؛ ليكن ارثى كه با فرض فوت از يكديگر مى برند، چيزى از آن به مادر و فرزند تعلّق نمى گيرد و بين بقيّه ورثه هر يك تقسيم مى شود، و مَهريّه زن را قبل از تقسيم مال بايد جزء اموال زن حساب نمود و مانند بقيّه اموال زن، بين ورثه اش تقسيم كرد. 24/11/74

(س 722) پدر و پسرى بر اثر زلزله و قرار گرفتن زير آوار فوت نموده اند. زوجه دايم و يك پسر ديگر باقى مانده اند. آيا زوجه فقط از اصل ماترك زوج ـ بدون در نظر گرفتن آن چه از فرزند متوفّايش به او مى رسد ـ ارث مى برد يا اينكه از هر دو ارث مى برد؟

ج ـ از هر دو ارث مى برد، ليكن با فرض معلوم نبودن تاريخ هر يك و تقدّم و تأخّر و تقارن آنها، بايد اول ماترك هر يك از آن دو حسب قاعده غرقى و مهدوم عليهم، تقسيم شود و بعد زوجه و يا ورثه ديگر، سهم الارث مى برند كه نتيجتاً در مفروض سؤال، اول فرض حيات پدر بعد از پسر مى شود و سهم او يك ششم از مال پسر است ، و بعد فرض حيات پسر بعد از پدر مى شود و سهم پسر، نصف از كلّ اموال پدر است، چون در فرض سؤال، وارث او دو پسر بيش نبوده، ليكن به استثناى يك هشتم كه سهم زوجه است؛ ناگفته نماند كه هر يك از غرقى و مهدوم عليهم كه از ديگرى ارث مى برد و فرض حيات و فوت در آنها مى شود، فقط از اموال قبلى همديگر ارث مى برند، نه از آن چه كه با فرض فوت ديگرى جزء اموالشان شده است. 22/4/74

(س 723) خانمى كارمند بانك كشاورزى، در جريان حمله به بانك به اتفاق دو فرزندش پيمان و ايمان به شهادت رسيده است. قاتلين اقرار كرده اند كه يك فرزندش را قبل از مادر، و ديگرى را پس از مادر به قتل رسانده اند. در زمان حيات، وصيّت نموده تا مبلغ دو ميليون ريال وجه بيمه اش بين سه فرزندش به طور مساوى تقسيم شود. اينك فقط خانم بيتا باقى مانده است و بقيّه ورثه عبارت اند از: والدين همسر شهيدش و والدين خودش. لطفاً چگونگى تقسيم مبلغ فوق را بيان فرماييد؟

ج ـ در فرض سؤال، يك سوم حق بيمه به فرزند باقى مانده يعنى خانم بيتا داده شود، يك سوم حق بيمه، كه بنا بود به فرزند ديگر، يعنى پيمان برسد، با مرگ او قبل از مرگ مادر، در ملك خود مادر مى ماند و بين ورثه مادر ـ كه عبارت بودند از دو فرزند ديگر، يعنى ايمان و بيتا و پدر و مادر متوفّا ـ كمافرض الله تقسيم مى شود. يك سوم ديگر حقّ بيمه براى فرزندى است كه بعد از مادر كشته شده است، يعنى ايمان كه بقيّه ماترك اين فرزند بين ورثه او ـ كه عبارت اند از بيتا و پدر و مادر پدر او، و پدر و مادرِ مادر او ـ كمافرض الله تقسيم مى شود. 4/2/73