(س 659) شخصى از دنيا رفته است و دو برادر و يك خواهر ابوينى داشته كه در قيد حيات نيستند. لطفاً نحوه تقسيم اموال متوفّا را بيان فرماييد؟

ج ـ اموال ميّت پنج قسمت مى شود. دو قسمت از آن به وارثان و فرزندان يك برادر متوفّا؛ و دو قسمت از آن به فرزندان و وارثان برادر ديگر؛ و يك سهم از پنج سهم به فرزندان خواهر متوفّا ]مى رسد[؛ و فرزندان هر يك سهم الارث را حسب «للذّكر مثل حظّ الانثيين» (يعنى پسر دو برابر دختر) تقسيم مى نمايند. 2/6/75

(س 660) شخصى كه داراى فرزند نبوده، فوت كرده است. دو خواهر وى فرضاً هاجر و جهان نيز قبل از او فوت كرده اند. ورّاث قانونى متوفّا عبارت اند از: فرزندان مرحومه هاجر كه پنج پسر و چهار دختر هستند و دو فرزند مرحومه جهان. ماتَرَك متوفّا چگونه بين ورّاث تقسيم مى شود؟

ج ـ اموال متوفّا بين ورثه او كه غير از فرزندان دو خواهر نمى باشند، به دو قسمت مساوى تقسيم مى شود. نصف آن به فرزندان يك خواهر، و نصف دوم به فرزندان خواهر ديگر داده مى شود و زيادى فرزندان يك خواهر كه در مفروض سؤال نه نفر، و كمى فرزند ديگرى كه در مفروض سؤال دو نفر ذكر شده، تأثيرى در سهم الارث ندارد؛ چون فرزند هر كسى جانشين كسى است كه به وسيله او با ميّت ارتباط پيدا كرده و سهم الارث او را مى برد، نه خودش كه سهم بىواسطه ندارد؛ ناگفته نماند كه فرزندان هر دخترى ارث را پسر بر و دختر بر (يعنى للذكر مثل حظ الانثيين) بين خودشان تقسيم مى نمايند، كه در نتيجه نصف سهم الارث كه به ورثه مرحومه جهان رسيده ـ كه دو پسر باشند ـ بالسّويه تقسيم، و نصف ديگر از اموال متوفّا كه به فرزندان مرحومه هاجر رسيده، به چهارده قسمت تقسيم مى كنند، هر پسرى دو سهم، و هر دخترى يك سهم از چهارده سهم را ارث مى برد. 24/3/77

(س 661) زنى سه دانگ از منزلى را مالك بوده و فوت نموده است. از آن جا كه وى داراى سه فرزند صغير (دو پسر و يك دختر) بوده، تقسيم ارث انجام نشده است. با انجام انحصار وراثت، ورّاث ايشان به ترتيب، همسر، پدر، مادر و چهار دختر و سه پسر مشخّص شده اند، هم اكنون پدر و مادر متوفّا نيز فوت كرده اند. حال با توجّه به فوت پدر و مادر متوفّا آيا از آن مرحومه ارث مى برند؟ در صورتى كه به پدر و مادر متوفّا نيز ارث تعلّق بگيرد، چگونه بين دو دختر و يك پسر آنان تقسيم مى شود؟

ج ـ كليّه اموال متوفّا بعد از اداى ديون به شش قسمت تقسيم مى گردد: پدر و مادر متوفّا هر كدام يك ششم سهم الارث خود را مى برند؛ زوج متوفّا يك چهارم؛ و الباقى اموال ده قسمت مى گردد و اولاد پسرى متوفّا دو سهم و اولاد دخترى هر كدام يك سهم به عنوان سهم الارث مى برند. چنانچه پدر و مادر متوفا در حال حيات، سهم الارث خود را به فرزندان متوفّا بخشيده اند، سهم الارث آنها هم به فرزندان متوفّا منتقل مى گردد، و اگر نبخشيده اند و يا چيزى نگفته اند، سهم الارث آنها به ورثه خودشان منتقل مى گردد مثل بقيّه اموالشان كه حقّ ورثه خودشان مى باشد. 1/3/78

(س 662) ورثه ميّتى، منحصر به مادر، يك دختر و يك همسر است. سهم الارث هر يك چقدر مى باشد؟

ج ـ مادر، سدس (يك ششم) و زوجه، ثمن (يك هشتم) و بقيّه سهم دختر است. 3/4/70

(س 663) تقسيم ارث بين سه برادر، يك خواهر و همسر متوفّا چگونه است؟

ج ـ سهم همسر متوفّا ثمن (يك هشتم) است و مابقى اموال را بر هفت تقسيم مى كنيد، يك قِسم آن سهم خواهر و مابقى آن على السويّه بين سه برادر تقسيم مى گردد. 30/2/70

(س 664) ورثه متوفّايى عبارت اند از سه برادر زاده تنى و يك خواهر ناتنى كه فقط از مادر با متوفّا يكى هستند. نحوه تقسيم و سهم ورّاث چگونه است؟

ج ـ با بودن برادر و خواهر مادرى، ارث به فرزندان برادر و خواهر، چه اَبَوينى و چه ابى به حكم «اولوا الارحام بعضهم اولى ببعض»، و اقربيّت خويشاوندى نمى رسد؛ بنابراين، در مفروض سؤال، همه اموال به خواهر مادرى داده مى شود، و به فرزندان برادر پدر و مادرى، ارث نمى رسد. 19/12/78

(س 665) آيا احتساب سهم الارث پدر و مادر متوفّا از تركه، پس از كسر سهم زوجه به عمل مى آيد، يا قبل از كسر ثُمنيّه و از تمام ماترك حساب مى شود؟

ج ـ احتساب، قبل از كسر ثمنيّه زوجه و از تمام ماترك مى باشد. 6/4/74

(س 666) شخص مجرّدى زمينى داشته و در سال 1360 به شهادت رسيده است. بعد از پنج سال، مادر شهيد نيز فوت مى كند و در سال 1370 يكى از خواهران ابوينى او كه داراى همسر و فرزند بوده، فوت مى كند. در سال 1373 پدر شهيد نيز فوت كرده است. هم اكنون از متوفّا (پدر شهيد) سه پسر و يك دختر و از همسر ديگرش، يك دختر باقى مانده است. لطفاً نحوه تقسيم ارث بين آنان را بيان فرماييد.

ج ـ اگر شهيد داراى دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر باشد كه همه آنها پدرى باشند؛ يعنى پدر آنان با پدر شهيد يكى باشد، خواه مادرشان هم با مادر او يكى باشد يا نه، سهم مادر يك ششم از زمين است، چون آنان نسبت به زايد از سدس (يك ششم)، حاجب هستند، لذا اگر آنان نباشند، چه برادران و خواهران مادرى باشند و يا عدد پدرى كمتر از عدد ذكر شده باشد، مادر يك سوم مى برد و سهم الارث مادر بعد از فوتش به فرزندان و همسرش به حكم ارث منتقل مى شود. و امّا اولاد پدر متوفّا، يعنى سه پسر و يك دختر از مادرى كه فوت كرده و يك دختر از زن ديگر، همه از اموال پدر ـ چه اموالى كه از خودش بوده و چه سهم الارث كه از همسرش ارث برده ـ ارث مى برند. بنابراين، در مفروض سؤال يك ششم از زمين شهيد، سهم الارث مادرش است كه مانند بقيّه اموالش بين فرزندان و همسرش بايد تقسيم شود، ليكن سهم دختر متوفّا به ورثه اش، يعنى اولاد و همسر و پدرش مى رسد: پدر يك ششم و همسر يك چهارم و بقيّه براى فرزندان «للذّكر مثل حظّ الانثيين» است، كه كما فرض الله تقسيم مى شود؛ و امّا ورثه پدر، سه پسر و دو دختر كه يكى از مادر شهيد و ديگرى از زن ديگر است، همه وارث هستند؛ يعنى آن چه را كه پدر داشته ـ چه از راه ملكيّت و چه سهمى كه از همسر متوفّايش برده و چه سهمى كه از پسر شهيدش برده و چه از دختر متوفّايش و چه غير آنها كه ملكش بوده ـ بين آنها به نحوِ «للذكر مثلُ حظ الانثيين» تقسيم مى شود. 3/6/73

(س 667) زنى به حمل نُه ماهه ذكور، باردار بوده كه در اثر سانحه تصادف هر دو فوت نموده اند ـ ابتدا حمل و پس از چند ساعت مادر ـ . و ورثه متوفّا عبارت اند از همسر و پدر اين خانم. لطفاً نحوه تقسيم ماتَرَك از جمله جهيزيه و زيورآلات، مهريه و ديه متوفّا را بيان فرماييد. آيا پدر متوفّا از ديه طفل نيز ارث مى برد يا خير؟

ج ـ با توجّه به اينكه وارث زن باردار منحصر به پدر و همسر است، بنابراين، نصف مهريه و ديه متوفّا (زن باردار) كه در اثر تصادف فوت نموده، و جهيزيّه كه مال زن بوده و زيورآلات ـ اگر محرز شود كه شوهر به زن بخشيده ـ و غير آنها از اموال آن زن به شوهر مى رسد و بقيّه به پدر متوفّا داده مى شود؛ امّا در مورد ديه حمل كه قبل از مادر فوت نموده، يك سوّم ديه اش مِلك آن زن و از اموال و تَرَكه او محسوب و دو سوم به پدرش يعنى شوهر متوفّا داده مى شود؛ ناگفته نماند كه يك سوم ديه كه به زن باردار فوت شده تعلّق دارد، حكم بقيّه اموال آن زن را دارد، يعنى نصف آن به شوهر و نصف باقى مانده آن به پدرش مى رسد. 26/7/79

(س 668) اگر مردى از دنيا برود و تنها وارثش همسرش باشد، چه مقدار از ماترك متوفّا به وى مى رسد؟

ج ـ در صورتى كه زوج، وارث ديگرى غير از زوجه نداشته باشد، كلّ ماتركش به همسرش مى رسد و اين عمل، مطابق با احتياط، بلكه خالى از قوّت هم نيست.

6/2/76

(س 669) شخصى دو پسر و يك دختر داشته است كه در زمان حيات وى، يكى از پسرانش فوت مى كند. بعد از فوت پدر، اموال متوفّا بين دختر و پسر او تقسيم مى شود. دختر متوفّا كه يك فرزند داشته و همچنين پسر متوفّا كه ورثه اى نداشته نيز فوت كرده اند. آيا فرزندان پسرى كه قبل از پدر فوت نموده است، از اين اموال ارث مى برند يا نه؟ در اين صورت، چگونه بايد تقسيم شود؟

ج ـ اولاد برادر و خواهر ابوينى با نبود برادر و خواهر، ارث مى برند و سهم اولاد برادر دو برابر سهم الارث اولاد خواهر است و اولاد، سهم الارث خود را بنا بر «للذكر مثلُ حظّ الانثيين»، يعنى سهم پسر دو برابر سهم دختر، تقسيم مى نمايند. 25/7/72

(س 670) شخصى از دنيا رفته و فرزندى نداشته، ولى عمو و عمه و خاله و دايى از وى باقى مانده است. ورّاث بدون حضور دايى متوفّا اموال را تقسيم كرده اند و ايشان نسبت به تقسيم ارث اعتراض دارد. آيا تقسيم ارث بدون حضور وى صحيح است و آنها مى توانند اموال را تقسيم نمايند؟ ضمناً سهم ارث دايى نسبت به بقيّه ورّاث چقدر است و چه نسبتى دارد؟

ج ـ تقسيم ارث ـ كه مال مشترك بين ورثه مى باشد ـ بايد با موافقت همه ورّاث انجام گيرد؛ و چنانچه ورّاث، شخص دايى، خاله، عمو و عمه باشند، يك سوم مال از آنِ دايى و خاله مى باشد كه بالسويّه بايد بين آنها تقسيم شود و دو سوم از آنِ عمه و عمو مى باشد و سهم عمو دو برابر سهم عمه است. 6/9/74

(س 671) ورثه متوفّا عبارت اند از شوهر، عمّه ابى و دايى اَبوينى. نحوه تقسيم ماتَرَك و سهم ورّاث را بيان فرماييد.

ج ـ در مفروض سؤال نصف اموال ارث شوهر است، چون زن، فرزند ندارد، و بقيّه اموال سه قسمت مى شود، دو سوم را عمّه ابى كه به جاى پدر است؛، و يك سوم را دايى اَبوينى كه به جاى مادر است مى برد، و با وجود دايى اَبَوينى عمّه ابى ارث مى برد و منع اَبَوينى نسبت به ابى، در باره عموها و عمّه ها و يا داييها و خاله هاست؛ امّا در مفروض سؤال كه يكى از ورثه مربوط به پدر ميّت است و يكى ديگر از ورثه مربوط به مادر ميّت ابوينى است، مانع از ارث يكديگر نمى شوند. 11/10/78

(س 672) اگر مادر ميّتى از سهم الارث خويش صرف نظر نمايد، سهم او به چه كسى مى رسد؟

ج ـ مادر، سهم خود را به هر كسى ببخشد، مال اوست، و اگر به شخص خاصّى نبخشد، بين تمام ورثه تقسيم مى گردد. 2/8/71

(س 673) شهيدى در وصيّت نامه اش نوشته است، يك دانگ خانه ام مال همسرم باشد و پنج دانگ آن مال بچه ها. با عنايت به اينكه ماترك شهيد منحصر به همين خانه بوده و ورثه شهيد عبارت اند از: والدين، همسر و دو فرزند دختر كه چند ماه بعد از شهادتش خداوند يك فرزند پسر نيز به وى عطا نموده است، با سه فرض اينكه شهيد از وجود فرزند سوم بى اطّلاع بوده، اطّلاع داشته و يا اطّلاع و عدم اطّلاع براى ورثه معلوم نيست، استدعا دارد بفرماييد:

1. آيا فرزند پسر هم جزء ورثه محسوب مى شود؟

2. اگر جزء ورثه است، با دخترها به طور مساوى سهيم است يا خير؟

3. با وجودى كه والدين شهيد وصيّت نامه را به همين كيفيّت قبول داشته اند و در نتيجه از حقّ خود گذشت كرده اند، چه مقدار از منزل به پسر و چه مقدار به دخترها و چه مقدار به همسر شهيد تعلّق دارد؟

ج 1 ـ فرزندى كه بعد از شهادت پدر به دنيا آمده، مثل بقيّه فرزندان جزء ورثه است و علم و جهل شهيد تأثيرى در حكم الهى ندارد.

ج 2 ـ يك دانگ خانه چون كمتر از ثلث است، وصيّت شهيد در آن نافذ و حقّ زوجه است و زوجه يك هشتم از منقول و قيمت يك هشتم از غير منقول پنج دانگ باقى مانده را نيز مى برد.

ج 3 ـ بقيّه اموال شهيد، يعنى بعد از دادن يك هشتم سهميّه همسر، بين سه فرزند تقسيم مى شود، و سهم پسر دو برابر دختر است. 30/6/72

(س 674) ورثه متوفّا عبارت اند از: يك خواهر اَبَوينى، جدّ و جدّه پدرى و جدّه مادرى. نحوه تقسيم و سهم ورّاث چگونه است؟

ج ـ در مفروض سؤال، ثلث تَرَكه را به جدّه مادرى مى دهند، و بقيّه اموال بين خواهر اَبَوينى و جدّ و جدّه پدرى به چهار قسمت بايد تقسيم شود، جدّ، دو سهم مى برد؛ جدّه يك سهم و بقيّه به خواهر اَبَوينى داده مى شود. 13/2/71