(س 1837) آداب دادن صدقه را بيان فرماييد.

ج ـ 1. صدقه، از پاك ترين، حلال ترين و محبوب ترين مال ها باشد؛ در قرآن كريم آمده است: «يا أَيُّها الَّذينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طيّباتِ ماكَسَبْتُمْ و ممّا اَخْرَجْنا لَكُمْ مِنَ الاَْرْضِ وَ لاتَيَمَّمُوا الخَبيثَ مِنهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ باخِذِيه اِلاّ اَنْ تُغْمِضُوا فيه وَ اعْلَمُوا اَنَّ اللهَ غَنيٌّ حميدٌ».[1] همچنين آمده است: «لَنْ تَنالُوا البِرَّ حَتّى تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَيْء فَإنَّ اللهَ بِهِ، عَلِيمٌ».[2]

از امام صادق(عليه السلام) منقول است كه حضرتش شِكَر را براى دادن صدقه، كنار مى گذاشته اند، و وقتى از ايشان سؤال شد، كه چرا شِكَر را صدقه مى دهيد؟ فرمودند: نزد من چيزى محبوب تر از شِكَر نيست، و من دوست دارم محبوب ترين چيز نزد خودم را صدقه دهم.[3]

2. مخفى باشد، به نحوى كه اگر با دست راست صدقه مى دهد، دست چپ آن را نفهمد،[4]مگر آنكه متّهم به ترك مواسات و كمك كردن به ديگران شود، يا بخواهد كه ديگران به او اقتدا كنند و در صدقه دادن اسوه باشد؛ شايان يادآورى است كه صدقه مستحب، بر عكس صدقه واجب (يعنى زكات) است كه از آداب آن پرداخت به طور آشكار و علنى است، لذا شهيد در «الدروس» فرموده است: «والصدقة سرّاً أفضل إلاّ أن يتّهم بترك المواساة أو يقصد اقتداء غيره به، أمّا الواجبة فإظهارها أفضل»؛[5]

3. صدقه دهنده دست خود را ببوسد، زيرا صدقه قبل از قرار گرفتن در دست گيرنده، در دست خداوند قرار مى گيرد، لذا بايد دست خود را احتراماً ببوسد؛[6]

4. بايد صدقه گيرنده هم دست خود را ببوسد، چون صدقه از دست خداوند در دستش قرار گرفته است؛

5. صدقه گيرنده در حقّ صدقه دهنده دعا كند، چرا كه دعايش در حقّ او مستجاب است، بلكه بايد از او درخواست دعا شود به طورى كه نه تنها باعث ذليل شدن و خُرد شدن شخصيّتش نباشد، وسيله اى براى احترام زيادتر به او هم باشد؛

6. مكروه است كه انسان آنچه را صدقه داده است، به وسيله خريدن، تجارت، و غير آن به خود منتقل و آن را تملّك كند، اين كراهت به قدرى شديد است، كه بعضى از فقها ـ قدّس الله اسرار هم ـ آن را حرام دانسته اند؛

7. بايد سائل به آنچه كه به او داده اند، قناعت كند و آن را برنگرداند، كما اينكه ردّ سائل هم فى حدّ نفسه مذموم است، مگر ردّ سائلى كه قانع نباشد، و صدقه را به خاطر قلّت و كمى و بى ميلى به آن برگرداند، كه ديگر نبايد به او صدقه داد؛

8 . بايد بيمار صدقه را با دست خودش بدهد، و از صدقه گيرنده هم محترمانه براى رفع كسالت و بيمارى و خوب شدن خود، درخواست دعا كند؛

9. فرزندان به دست خودشان صدقه بدهند، يعنى مثلاً پدر به آن ها امر كند كه صدقه بدهند، تا محفوظ بمانند.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. بقره، آيه، 267.

[2]. آل عمران، آيه 92.

[3]. عن أبي عبدالله(عليه السلام) إنّه كان يتصدّق بالسكّر، فقيل له: أتتصدق بالسكّر؟ قال: نعم، إنّه ليس شيء أحبّ إليّ منه، و اَنَاَ اُحبّ أن أتصدّق بأحبّ الأشياء إليّ (وسائل الشيعة، ج 9، ص 471، كتاب الزكاة، باب 48 از أبواب الصدقة، حديث2).

[4]. قال أبو جعفر(عليه السلام): سبعة يظلّهم الله في ظلّه يوم لا ظلّ إلاّ ظلّه (إلى أن قال:) و رجل تصدّق بصدقة فأخفاها حتّى لم تعلم يمينه ما تنفق شماله (وسائل الشيعة، ج 9، ص 389، كتاب الزكاة، باب 13 از أبواب الصدقة، حديث 11).

[5]. الدروس الشرعية، كتاب الزكاة، ص 67.

[6]. أحمد بن فهد في عدّة الداعي قال: كان زين العابدين(عليه السلام) يقبّل يده عند الصدقة، فقيل له في ذلك، فقال: إنّها تقع في يدالله قبل ان تقع في يد السائل (وسائل الشيعة، ج 9، ص 433، كتاب الزكاة، باب 29 از أبواب الصدقة، حديث 2).