(س 1759) افراد خانواده اى كه تحت پوشش كميته امداد امام خمينى(قدس سره)هستند، قطعه زمينى دارند كه از آن سالانه مثلاً 2800 كيلوگرم جو برداشت مى كنند. آيا با توجه به مسلّم بودن فقر اين خانواده، پرداخت زكات بر آنان واجب است؟

ج ـ زكات، متعلّق به محصول كشاورزى است نه به درآمد، لذا اگر شرايط تعلّق زكات به مال آنان تمام باشد، بايد زكات بپردازند، ولو اينكه خود، فقير باشند. 17/2/75

(س 1760) آيا زكات طلا فقط به مسكوك تعلّق مى گيرد يا به مطلق طلا (اعم از زيورآلات و مسكوكات)؟

ج ـ سكّه و زيورآلات، زكات ندارد، و زكات مخصوص طلا و نقره رايج است كه امروزه وجود ندارد. 14/4/74

(س 1761) اگر با طلا و نقره يا با مالى كه زكات آن ها داده نشده (مثل آنكه گوسفندى بفروشد)، لباسى بخرد و با آن نماز بخواند، آيا نماز صحيح است؟

ج ـ به طلا و نقره هاى امروزى زكات تعلّق نمى گيرد، چون رايج نيست؛ و به گوسفندهايى كه به آن ها علوفه داده مى شود، نيز زكات تعلّق نمى گيرد. 2/6/76

(س 1762) اگر بعد از خرما شدن، شخصى مقدارى خرما به من هديه كند و با خرماى موجود در باغ خودم به حدّ نصاب برسد، بايد زكات آن را بپردازم؟

ج ـ اگر خرماى باغ خودتان به حدّ نصاب برسد، زكات دارد، و اگر با هديه ديگران به حدّ نصاب برسد، زكات به آن تعلّق نمى گيرد. 18/2/75

(س 1763) زمين هايى ملك ارباب بوده و از طرف دادگسترى به صورت اجاره به زارعان داده شده و بعد از چند سال، دادگسترى اعلام كرده كه زمين ها به ارباب واگذار شده و زارعان بايد با ارباب به توافق برسند. عدّه اى از كشاورزان، قبول كرده اند وعدّه اى رد كرده اند و مدّت شش سال است كه هيچ گونه اجاره اى به ارباب پرداخت نشده است. حكم اين زمين ها چگونه است؟ و آيا زكات به اين زمين ها تعلّق مى گيرد يا خير؟

ج ـ زكات به گندم و جو كه در زمين كشت مى شود، تعلّق مى گيرد و كسى كه مالك دانه بسته شده باشد، بدهكار زكات است؛ ليكن با شرايط ديگرى كه در رساله بيان شده، و امّا در مورد زمين هايى كه مرقوم شده، بايد توجّه داشت كه زرع و كشت از زارع است، مگر آن كه بذر از مالك باشد، و در اين حكم، بين انواع تصرّف در زمين، فرقى نيست. 24/1/77

(س 1764) آيا به گندمى كه بعد از فروش، تمام پول آن صرف پرداخت قرض مى گردد و از زمين خود شخص هم نبوده، زكات تعلّق مى گيرد؟

ج ـ اگر گندم برداشت شده به قدر نصاب زكات باشد، فرد مى تواند از اوّل، تمام مخارج زراعت گندم را كه برايش پول مصرف شده، از شخم زدن و خرج چاه و قنات و... را محاسبه كند و از قيمت گندم و كاه، به نسبت، كسر نمايد و مابقى، هر مقدار كه باشد، بايد زكاتش پرداخت گردد؛ و ناگفته نماند كه زكات به كسى تعلّق مى گيرد كه مالك شيره بسته آن باشد و مال الاجاره هم جزو مخارج است و قرض داشتن، مانع وجوب زكات نيست و زكات، به غلاّت و اغنام تعلّق مى گيرد نه به درآمد.[1] 27/7/78

(س 1765) اگر در طول سال، مقدارى براى مخارج زندگى خود قرض بگيرد، آيا بعد از برداشت محصول مى تواند آن مقدار را به عنوان مخارجى كه براى كشاورزى هزينه كرده است، از محصول به دست آمده كسر كند، و زكات بقيّه را اگر به حدّ نصاب رسيده باشد، بپردازد، يا فقط بايد مخارجى را كه براى به دست آوردن محصول مصرف كرده، كسر كند؟

ج ـ مخارجى را كه براى كشاورزى است، مى توان كسر كرد نه مطلق مخارج را؛ و ناگفته نماند كه هرگاه محصول به مقدار نصاب زكات باشد، بعد از كسر مخارج زراعى، هر مقدار كه باقى ماند، بايد زكاتش را پرداخت كرد، هر چند به حدّ نصاب بعد از كسر نباشد. 24/11/74

(س 1766) چند نفر با هم شريك هستند. نحوه پرداخت زكات آن ها در امر كشاورزى چگونه است؟ آيا با به دست آمدن محصول، بايد زكات آن را قبل از تقسيم بدهند يا اين كه هر كس خودش زكات خود را بپردازد؟

ج ـ در صورتى كه سهم هر يك از شركا قبل از كسر مخارج و مال الاجاره، به حدّ نصاب (نصاب گندم و جو 288 منِ تبريز، 45 مثقال كم است كه برابر با 207/847 كيلوگرم است) برسد، شركا مى توانند يك نفر را وكيل در پرداخت كنند و در صورت عدم وكالت، هر يك از شركا، خود موظّف به پرداخت زكات مال خود هستند. 31/1/79

(س 1767) شخصى وصيّت كرده كه بعد از مرگش محصول ثلث مال او كه پنج اصله نخل خرماست، جهت خيرات خرج شود. آيا اگر محصول به حدّ نصاب برسد، بر وصى واجب است كه زكات ثلث را خارج كند؟ و اگر محصول خرماى آن به حدّ نصاب رسيد، زكات دارد يا نه؟

ج ـ آنچه در زمان حيات ميّت به حدّ نصاب رسيده باشد، زكات آن واجب است كه وصى يا ورثه بايد ادا كنند؛ و امّا بعد از فوت او چون وقف است، در ملك مالك شخصى نيست و زكات ندارد. 8/2/77

--------------------------------------------------------------------------------

[1] ـ براى توضيح بيشتر به رساله توضيح المسائل، مسائل زكات مراجعه فرماييد.