(س 1700) آيا هنگام پرداخت خمس، قصد قربت واجب است؟ و چنانچه قصد قربت ننمايد، برىءالذمّه مى شود يا خير؟

ج ـ قصد قربت، امر زايد و مشكلى نيست؛ بلكه همين كه فرد خمس را مى پردازد به خاطر دستور خداوند، نه به خاطر جبر و اكراه، كفايت مى كند. آرى، اگر به خاطر اغراض دنيوى داده شود، نه براى خدا، خمس نيست و برائت ذمّه هم حاصل نمى شود. 6/9/78

(س 1701) در بين سال، منفعتى به دست آوردم و مى دانم كه تا موعد حساب سال، آن را خواهم داشت. آيا مى توانم پرداخت خمس آن را تا هنگام فرا رسيدن سال خمسى، به تأخير بيندازم؟

ج ـ انسان مى تواند در بين سال و هنگامى كه منفعتى به دست مى آورد، خمس آن را بپردازد؛ همچنين جايز است كه تا آخر سال، دادن خمس آن را به تأخير اندازد. 27/10/74

(س 1702) منفعتى كه در بين سال به دست مى آيد، اگر به صورت نقد تا آخر سال باقى نماند، و به سرمايه غير نقدى مثل زمين، ماشين، مغازه و... تبديل شود، آيا مى توان تا زمان فروش اين اموال، پرداخت خمس را به تعويق انداخت؟

ج ـ منفعت مذكور اگر به مئونه تبديل شود، خمس ندارد؛ و در غير مئونه خمس دارد، و تعويق آن تا هنگامى كه زمان فروش آن بر حسب متعارف فرا نرسيده باشد، مانعى ندارد. 27/10/74

(س 1703) اين جانب مدت سه سال است كه در كارخانه اى به صورت نيمه وقت مشغول به كار شده ام و در حال حاضر، مقدارى از حقوق خود را پس انداز كرده ام؛ ضمناً مبلغى هم وام گرفته ام كه قسط هاى آن را شوهرم مى پردازد. لطفاً بفرماييد سال خمسى خود را چگونه بايد قرار دهم؟

ج ـ اولين روزى كه حقوق گرفته ايد، اولِ سال خمسى شماست كه سال بعد، همان روز، اگر چيزى اضافه داريد و پس انداز كرده ايد، بايد خمس آن را بپردازيد. 2/9/72

(س 1704) اگر حقوق كارمند دولت به جهت مشكلات ادارى، چند ماه قطع شود و به حساب او واريز نشود و در همين مدت، سال خمسى او فرا برسد، آيا او موظّف است وقتى كه پول به حسابش واريز شد، خمس آن را پرداخت كند؟

ج ـ جزو درآمد سال وصول است نه سال گذشته، چون در اختيارش نبوده، و فايده بالفعل بر آن صادق نبوده است. 11/7/74

(س 1705) اين جانب سال خمسى خود را اولِ محرّم قرار داده ام، و گاهى اول محرّم وسط برج است كه دولت طبق آن حقوق را مى پردازد، و مثلاً ده يا پانزده روز پس از محاسبه و پرداخت خمس، حقوق دريافت مى كنم، و طبعاً اين حقوق دريافتى كه نصف آن قبل از سال خمسى است، بايد خمس آن را پرداخت، و اگر تاكنون به اين نكته توجه نكرده باشم، تكليف بنده چيست؟

ج ـ تا وقتى كه حقوق را دريافت نكرده ايد، جزو درآمد محسوب نمى شود، امّا وقتى كه حقوق دريافت شد، جزو درآمد سال است، و در فرض سؤال، خمسِ چند روزى كه از برج گذشته، واجب نيست. 8/4/75

(س 1706) فردى كه در ادارات و مؤسّسات دولتى استخدام مى شود، از موقعى كه حقوق به او پرداخت مى شود، اداره يا مؤسّسه مربوط، مبلغى از حقوقش را به عنوان بازنشستگى كسر مى كند و موقعى كه بازنشسته شد، هر ماه، مقدارى از مبلغ مذكور را به او مى پردازند. آيا اين مبلغ را كه از حقوق او كسر كرده اند و بعد از بازنشستگى به او مى پردازند، خمس دارد يا خير؟ بر فرض وجوب خمس، آيا وجوب تخميس آن، فورى است يا اينكه جزو منافع سالى است كه به او پرداخت مى شود؟

ج ـ جزو منافع سالى است كه به او داده مى شود. 22/10/74

(س 1707) قبل از فرا رسيدن سال خمسى، مقدارى برگه سهام خريده ام، اگر تا مدتى قصد فروش آن ها را نداشته باشم، آيا اشكال دارد؟ (با فرض اينكه بلافاصله پس از فروش، خمس آن را خواهم پرداخت).

ج ـ در صورتى كه با پول مخمّس آن ها را خريده ايد، تا وقتى كه نفروخته ايد، تعلّق خمس بيش از زمان تخميس، واجب نيست. 6/11/75

(س 1708) بانوانى كه در منزل قالى مى بافند، چون معمولاً از شروع بافتن يك قالى تا فروش آن، بيش از يك سال طول مى كشد، ملاكِ گذشتن سال بر اين قالى چيست؟ شروع به بافت قالى، تمام شدن بافت قالى، يا فروش آن؟

ج ـ ملاك، تمام شدن و قابليّت براى فروش است. 4/3/74

(س 1709) بنده مقدارى از اجناس خود را به صورت نسيه مى فروشم، و گاهى بدهكاران در اثر عدم قدرت بر پرداخت، دَين خود را به تأخير مى اندازند. آيا زمان فرا رسيدن سال خمسى، بايد خمس طبكارى هايم را حساب كنم، يا اينكه مطالبات بعد از وصول، متعلّق خمس است؟

ج ـ اجناس نسيه كه مسلّماً وصول مى شود، جزو درآمد سال خمسى است نه سال وصول، ليكن مى توانيد اداى خمس را تا زمان وصول به تأخير بيندازيد. 17/12/75

(س 1710) آيا بنده مى توانم سال خمسى خود را از ماه قمرى به ماه شمسى تغيير دهم؟ و اگر چنين كارى جايز است، فاصله اى كه در بين دو تغيير ايجاد مى شود، از نظر خمسى چگونه بايد اصلاح كرد؟ براى مثال اكنون دو سال است كه اولِ محرم را سال خمسى قرار داده ام، چنانچه سال بعد بخواهم اول فروردين را مبنا قرار دهم، اين فاصله اولِ فروردين و اولِ محرم را از نظر خمسى، چگونه بايد حساب كنيم؟

ج ـ چون جلوتر از سال خمسى، خمس را مى پردازيد، اشكالى ندارد؛ و هر وقت درآمد و منفعتى به دست انسان برسد، خمس آن واجب مى شود، ولى تا يك سال، شارع مقدس رخصت داده است و در فرض سؤال، مانعى ندارد. 8/4/75

(س 1711) آيا به مازاد اموال مفقودين، خمس تعلّق مى گيرد يا خير؟ در صورت متعلّق خمس بودن، چه كسى مكلّف به پرداخت آن است؟ چنانچه بعد از پرداخت خمس، مشخّص شود كه تاريخ فوت غايب، همان زمان غيبت او بوده است، حكم اموالى كه به عنوان خمس در زمان حياتِ فرضىِ متوفّا، پرداخت شده است، چگونه است؟

ج ـ اداى خمس مازاد اموال مفقودين كه بر حسب طبع، متعلّق خمس و واجد شرايط تعلّق است، فعلاً بر كسى واجب نيست، چون خمس علاوه بر وضع بودن، تكليف و عبادت نيز هست؛ و چون شكّ در حيات او داريد بر فرض حيات هم معذور از اداست. و اِعمال حكومت و ولايت برغايب، در چنين مواردى، زمينه ندارد؛ ناگفته نماند كه درآمدهاى مازاد در هر سال بايد معلوم شود، تا اگر خودش آمد، به تكليفش عمل كند، وگرنه وارث به تكليف عمل مى كند. 13/5/73

(س 1712) بنده دى ماه را براى سال خمسى مبنا قرار داده ام و چند سال است كه بر طبق آن صورت دارايى خود را محاسبه مى كنم. آيا مى توانم آن را تغيير دهم؟ در اين صورت، نحوه محاسبه دارايى براى پرداخت خمس، چگونه خواهد بود؟

ج ـ مى توانيد تاريخ سال وجوهات شرعى را قبل از دى ماه قرار دهيد، كما اينكه مى توانيد در دى ماه محاسبه كنيد، و براى مثال اگر بخواهيد بهمن ماه را اولِ سال خمسى قرار دهيد، بايد دو مرتبه هر چه را كه از دى تا بهمن ماه به دست آورده ايد، خمس آن را بپردازيد و سال بعد، اول سال خمسى شما، بهمن است. 10/11/74

(س 1713) امسال حقوق خرداد ماه مرا دو روز قبل از موعد پايان سال خمسى اين جانب به حسابم ريخته اند. آيا در روز سال خمسى، حقوق خردادم جزو مازاد درآمد سالانه ام حساب مى شود يا خير؟

ج ـ به حقوق خرداد ماه كه قبل از موعد سال خمسى گرفته شده و براى مصرف و مخارج خرداد ماه مورد نياز است، خمس تعلّق نمى گيرد. 5/4/79

(س 1714) كسى كه در بين سال از دنيا مى رود، خمس مال او را چگونه حساب كنند؟ و آيا بين كسى كه حساب سال دارد و كسى كه حساب سال ندارد، فرقى وجود دارد؟ و در اين فرض، اگر حقوق بگيرى باشد كه تنها با حقوقش مى تواند نيازهاى مالى زندگى را تأمين كند، چنانچه در آخر ماه از دنيا برود، آيا به حقوق وى خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ معروف است كه موت افراد، سال خمس است؛ يعنى چنانچه ميّت اضافه بر مخارج خود تا زمان موتش دارد، متعلّق خمس است و در اين جهت، بين داشتن سال خمسى و نداشتن آن، فرقى نيست. آرى، كسى كه خمس نمى داده، آنچه از اموالش كه اگر زنده بود، متعلّق خمس مى شده، بايد خمسش پرداخت شود و ورثه، قبل از اداى خمس، حقّ تصرّف در آن را ندارند و مقدار باقى مانده از حقوق، اگر مورد نياز ميّت براى مخارج ترحيمش نباشد، كه معمولاً هست، متعلّق خمس است. 6/9/78

(س 1715) اگر عامل يا كارگزار از سود حاصل از برخى معاملات باخبر باشد و مقدار آن قطعى باشد و يا حدّاقل، مقدار قطعى آن را بداند و از برخى بى اطّلاع باشد، در اين صورت، براى محاسبه منافع و بدهى هاى پايان سال خمسى چگونه بايد عمل شود؟ آيا جزو قاعده فايده بالفعل است؟

ج ـ خمس آنچه به دست او رسيده، بايد محاسبه شود و خمس بقيّه سود، اگر بعد از سال، اطمينان به وصول دارد، جزو درآمد همان سال است و هنگام وصول، بايد خمس آن پرداخت شود؛ امّا اگر اطمينان به وصول ندارد، جزو درآمد سال وصول است. 20/6/79