(س 1683) كسانى كه تاكنون حساب سال نداشته اند و براى اولين بار مى خواهند به حساب اموال خود رسيدگى كنند، بايد چگونه حساب كنند؟ براى مثال خانه و ديگر وسايل مورد نياز زندگى، يا ابزار كار مانند تراكتور را چگونه محاسبه كنيم؟ ملاك و ميزان را بيان فرماييد.

ج ـ آنچه از لوازم و مايحتاج زندگى را كه از پول تخميس نشده (يعنى پولى كه سال بر آن گذشته باشد) خريدارى كرده، بايد حساب كند و خمس دارد؛ و آن ها را كه از درآمد سال خريدارى كرده، يا مى داند كه سال بر آن نگذشته، خمس ندارد؛ و آنچه از مايحتاج كه مشكوك است و نمى داند از پول تخميس شده خريدارى كرده يا از پول غير مخمّس، بايد مصالحه شود. اموال ديگر، مانند تراكتور و غير آن نيز سرمايه است و بايد خمس آن را حساب كند. 24/12/74

(س 1684) وظيفه اشخاصى كه تاكنون حساب سال نداشته اند و فعلاً منزل مورد نياز و يك سرمايه جزئى دارند چيست؟

ج ـ خمس سرمايه بايد پرداخت شود، ولى منزل اگر مشكوك باشد، بايد مصالحه شود.

(س 1685) شخصى در زمان هاى مختلف، پول هاى معتبرى در اختيار داشته، ولى به واسطه ندانستن مسئله، حساب خمس آن ها را نكرده است، اكنون نه مقدار آن ها را مى داند و نه پولى كه توان پرداخت داشته باشد. تكليف او چيست؟

ج ـ حداقّلِ آنچه را كه يقين دارد مازاد بر مئونه بوده، متعلّق خمس است و نسبت به مشكوك، بهتر، مصالحه است؛ امّا مسئله عدم قدرت بر ادا را، بايد هنگام مراجعه به مجتهد يا نماينده او، تذكّر دهد. 3/4/74

(س 1686) موعد سال خمسى اين جانب، اوّل آبان ماه است در فصل بهار و تابستان كه وفور نعمات الهى است، مقدارى ازمحصولات كشاورزى را براى استفاده در فصول ديگر در فريزر نگهدارى مى كنيم. آيا در اوّل آبان ماه، بايد خمس آنچه را نگهدارى مى كنيم، بپردازيم؟ يا در صورتى كه يك سال از خريد آن ها گذشت مشمول پرداخت خمس مى شود؟ و آيا بايد پول خريد آن ها محاسبه شود يا قيمت زمان پرداخت؟

ج ـ در سرِ سال خمسى، يعنى اوّل آبان ماه (در مفروض سؤال) همه آن ها، يعنى خوراكى هايى كه در سؤال آمده، مانند بقيّه اموال و سرمايه، بايد محاسبه شود، آن هم به قيمت سرِ سال، يعنى همان قيمت فعلى كه مى خرند و خمس آن بايد پرداخت گردد و در سال آينده نيز همه آن ها بايد محاسبه شود. اگر مازاد بر چيزى كه خمسش داده شده، موجود باشد، خمسش بايد پرداخت گردد؛ يعنى اوّل آبان سال گذشته، مثلاً قيمت همه آن ها پنجاه هزارتومان بوده، خمس آن كه مبلغ ده هزار تومان باشد، پرداخت مى گردد، الباقى، چهل هزار تومان است. سال آينده بعد از تقويم، هر چه بر چهل هزار تومان اضافه است، خمس آن را بايد بپردازد. 17/8/76

(س 1687) آيا مى توانيم خمس پول خود را بدهيم، ولى براى موادّ خوراكى و مصرفى خود، حساب جداگانه اى داشته باشيم، و هر جنسى را كه يك سال از خريد آن گذشته، تخميس كنيم؟ (چون سال مالى ما هنگامى است كه برنج مورد نياز سالانه خود را مى خريم).

ج ـ خوراكى ها بايد پايان سال قيمت شود، و در سال بعد اگرنسبت به سال قبل بر حسب ارزش، اضافه شده، بايد خمسش را بپردازد؛ به هر حال، معيار، قيمت است نه عين جنس، لذا مشكل شما به اين نحو حل مى گردد. 1/6/75

(س 1688) دو نوع پول در حساب بانكى اين جانب هست كه بخشى از آن مربوط به حقوق است وبخشى به عنوان هديه كه متعلّق خمس نمى گردد. آيا برداشت از يك حساب، با قصد متعيّن مى شود؟ در صورتى كه جواب مثبت باشد، آيا برداشت هاى قبلى كه بدون قصد نيّت بوده و از كلّ حساب، كسر شده، چه صورتى دارد؟ يعنى براى محاسبه پول فعلى جهت دادن خمس چه بايد كرد؟

ج ـ در اين گونه موارد كه انسان دو نحو درآمد دارد، يكى متعلّق خمس و ديگرى غير متعلّق بايد آخر سال حساب كند و هر چه اضافه بر مئونه سال دارد، به نسبت پولى كه متعلّق خمس است، خمس داده شود؛ يعنى مثلاً اگر آخر سال، صد تومان اضافه دارد و درآمد كسبى دو برابر درآمد غير كسبى است كه متعلّق خمس نيست، بايد خمس دو سوم اضافه را بپردازد و آنچه در سؤال آمده، راه حلّ آن مشكل نيست و مصرف نمودن پول ها هم مانعى نداشته است. 15/8/78

(س 1689) شخصى مقدارى پول مخمّس و مقدارى هم از منافع درآمد سال كه تخميس نشده در بانك دارد، اينك براى مخارج منزلش از بانك پول برداشت مى كند، و قصدش اين است كه از پول غير مخمّس باشد يا در منزل دو نوع پول با هم مخلوط شده، و تفاوتى بين آن ها نيست. آيا با قصد، غير مخمّس معيّن مى شود يا نه؟

ج ـ آرى، با قصد، تعيين مى شود.

(س 1690) كسى كه خمس مالش را دستگردان كرده و مقدارى بدهكار است، آيا مى تواند مقدار بدهى را سال بعد از منافع آن سال، كسر كند يا از مال خمس داده شده بايد بدهد؟

ج ـ بايد از سرمايه سال قبل، كسر شود، و اگر بعد از كسر اضافه بر سرمايه مخمّس داشته باشد، بايد خمس اضافه را بپردازد. 11/12/77

(س 1691) شخصى خمس يك ميليون تومان خود را داده و بعد چهارصد هزار تومان از اين پول را جهت خريد وسايل زندگى مصرف نموده و موقع پرداخت خمس سال آينده اش يك ميليون تومان دارد. الآن بايد چه قدر خمس بدهد؟

ج ـ اگر سال گذشته، خمس كلّ يك ميليون را پرداخت نموده، يعنى دويست و پنجاه هزار تومان خمس داده، سال بعد كه يك ميليون تومان دارد، چون چيزى اضافه نياورده، خمس ندارد؛ و امّا اگر دويست هزار تومان خمس داده كه در حقيقت، هشتصد هزار تومان خالص داشته، خمس دويست هزار تومان را بايد بپردازد.

18/12/76

(س 1692) آيا انسان مى تواند بنا بر احتياط، مقدارى پول را به عنوان خمس اموال يا منفعت فراموش شده يا به حساب نيامده بپردازد يا دقيقاً بايد معلوم باشد؟

ج ـ احتياط مطلوبى است، هر چند پرداخت خمس بيش از مقدار يقين، لازم نيست.

5/10/76

(س 1693) كسى كه درآمدى ندارد، يا اگر دارد، مخارج او را كفايت نمى كند، آيا لازم است سال خمسى قرار دهد؟

ج ـ هرگاه انسان از تجارت و كاسبى پولى به دست بياورد، چنانچه از مخارج سالش اضافه بيايد، خمس دارد و بايد براى خود، سال خمسى قرار دهد. 15/2/79

(س 1694) شخصى مدّت چند سال است كه سرِ سالش به هم خورده؛ يعنى چند سالى حساب و كتاب نداشته و حالا مى خواهد سرِ سال قرار دهد. آيا همان سال را قرار بدهد يا سال جديد بگذارد؟ و آن چند سال تلف شده را چه كار كند؟

ج ـ كسى كه حساب سالش به هم خورد، بايد اموالى را كه يقين ندارد خمسش را داده، حساب نمايد و خمسش را بدهد، اگر متعلّق خمس باشد؛ و مخيّر است همان سال قبلى را سرِ سال خود قرار دهد يا وقت ديگرى را، و مدّتى كه حساب سال خود را نكرده، با مرجع تقليد يا نماينده او مصالحه نمايد. 29/1/79

(س 1695) حقوق بگير هستم و پولم را بابت كمك خرج به شوهرم مى دهم. آيا بايد حساب جداگانه اى براى خمس داشته باشم يا اگر شوهرم حساب داشته باشد، كافى است؟

ج ـ حساب جداگانه لازم نيست؛ چون با هم مخارج سال را تأمين مى نماييد.

9/5/78

(س 1696) اين جانب كارمند آموزش و پرورش هستم و همچنين مقدارى زمين كشاورزى نيز دارم. بنابراين، صاحب دو نوع درآمد هستم: 1. درآمد ناشى از حقوق ماهيانه؛ 2. درآمد حاصل از كشاورزى كه عمدتاً برنج است. سؤال اين است كه آيا مى توانم دو زمان را براى وجوهات شرعى و حساب سال داشته باشم؟ مثلاً يكى موقع شهريور و زمان برداشت برنج، و ديگرى فروردين هر سال، براى پرداخت خمس درآمد حقوق؟

ج ـ كسى كه چند رشته كسب دارد، مثلاً حقوق بگير است و زراعت و خريد و فروش هم مى كند، چنانچه در هر رشته كسبى كه دارد، سرمايه و دخل و خرج و حساب صندوق جداگانه دارد، بايد منافع همان رشته را حساب كند و خمس آن را بدهد و مى تواند دو سال خمسى داشته باشد و همين طور مى تواند هر وقت درآمدى به دستش رسيد، خمس آن را حساب كند و يا اين كه همه درآمدها را اگر دو صندوق جداگانه ندارد، در آخر سالى كه براى خود قرار داده، اگر بيشتر ازمئونه باشد، حساب نمايد. 16/8/79

(س 1697) مقدار پولى كه خمس آن را پرداخت كرده ايم، در اختيار داريم و تا سال ديگر با پول ديگرى مخلوط مى شود وخرج مى شود و سرِ سال، همان مقدار پول برايمان باقى مى ماند. آيا دوباره خمس به آن تعلّق مى گيرد يا خير؟

ج ـ چون اضافه نشده، خمس ندارد. 15/7/76

(س 1698) در كسب و تجارت، معمولاً در طول سال، سود حاصل با اصل سرمايه (مخمّس) مخلوط، و تقريباً جزو سرمايه مى شود، آيا بايد سود حاصل را مرتّباً محاسبه و تخميس نمود و سپس با سرمايه مخلوط كرد، يا اينكه انسان مجاز است اين كار را در پايان سال خمسى خود انجام دهد؟

ج ـ مخلوط كردن با سرمايه و محاسبه آخر سال، مانعى ندارد. 4/10/74

(س 1699) اگر مايحتاج روزانه، سر سال خمسى زياد بيايد و قيمت آن مثلاً مبلغ ده هزار تومان و مبلغ خمس آن دو هزار تومان شود و پول موجود نباشد، چگونه بايد خمس اين اجناس را پرداخت كرد؟

ج ـ يك پنجم عين آن را به عنوان خمس بايد پرداخت كنيد، ليكن اگر خواستيد از درآمد سال آينده بپردازيد، بايد يك چهارم آن را بپردازيد، تا خمس كل را پرداخته باشيد. 6/11/75