(س 1657) مقدارى پول به عنوان قرض الحسنه و به مدت يك سال، به يكى از دوستانم داده ام، اگر سال خمسى من فرا برسد، آيا بايد خمس آن را بپردازم، يا هنگامى كه آن را در سال بعد دريافت كردم، درآمد آن سال به حساب مى آيد؟

ج ـ اگر اطمينان به وصول داشته باشيد، جزو درآمد همان سال است، ليكن مى توانيد خمس آن را هنگام وصول، بپردازيد؛ امّا اگر اطمينان به وصول نداشته باشيد، جزو درآمد سال وصول است. 28/10/74

(س 1658) خانمى دستبند طلايش را فروخته و پول آن را به عنوان قرض الحسنه به فرزند خود داده، وى قصد داشته اقساط ماهانه اى را كه فرزندش بازپرداخت مى كند، پس انداز نموده و مجدّداً همان مقدار طلا خريدارى كند. چنانچه سال خمسى فرا رسد، آيا به ميزان پول پس انداز شده به اين منظور، خمس تعلّق خواهد گرفت يا خير؟

ج ـ بر فرض اينكه مورد احتياج است، خمس ندارد. 5/2/85

(س 1659) شخصى از صندوق قرض الحسنه وام گرفته و به عنوان سرمايه قرار داده است، آيا بايد خمس وام را بپردازد، يا اينكه تا تمام وام، بازپرداخت نشده، خمس ندارد؟

ج ـ هر مقدار از وام كه اقساطش تا آخر سال خمسى پرداخت شود، جزو سرمايه است و حكم سرمايه را دارد. 24/11/74

(س 1660) اگر پول مخمّس قرض داده شود، و مقترض از منافع كسب سالش قرض را ادا كند، آيا بايستى خمس آن را هم پرداخت كند؟ (با توجه به اينكه يك بار پرداخت كرده است). اگر مقترض قرض مذكور را از پول غير مخمّس پرداخت كند، چطور؟ آيا اساساً لازم است كه در اين خصوص تفحّص شود يا خير؟

ج ـ به هر مازاد بر مئونه بيش از يك بار خمس تعلّق نمى گيرد، يعنى اگر صد تومان اضافه داشته باشد و بيست تومان آن را پرداخت كند، هشتاد تومان باقى مانده ديگر، متعلّق خمس نيست؛ و تحقيق و تفحّص نسبت به ديگران، به منظور آگاهى از پرداخت يا عدم پرداخت خمس، لازم نيست. 18/6/74

(س 1661) شخصى پولى را قرض گرفته و سرِ سال، در دست اوست. آيا خمس دارد؟

ج ـ چون قرض است، نه درآمد، خمس به آن تعلّق نمى گيرد. 24/4/77

(س 1662) در سال گذشته، محصول پسته بعضى از كشاورزان را سرما زد. اداره كشاورزى، مبلغ دويست هزار تومان بابت خسارت داده كه ده ماه ديگر همه اين مبلغ را بگيرد. آيا به اين پول هم خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ به مبلغ مذكور، خمس تعلّق نمى گيرد. 22/1/77

(س 1663) فردى مبلغى از پولى را كه به وى به ارث رسيده بود، به من قرض داد. من نيز مقدارى از آن پول را به فرد ديگرى قرض دادم. با توجّه به اين كه سال خمسى من فرا رسيده است، حال اگر نفر سوم (قرض گيرنده ثانوى) بدهى خود را مستقيماً به شخص اوّل (قرض دهنده اوّلى) بدهد، آيا من بايد بابت اين پول، خمس بدهم؟

ج ـ پول از آنِ شما نبوده كه خمس آن به عهده شما باشد و قرض، هر چند مِلك قرض گيرنده است، امّا درآمد او نيست تا متعلّق خمس گردد. 10/8/77

(س 1664) مبلغى پول (دويست هزار تومان) از پس انداز خودم را جهت رفع امورات جارى به پدرم دادم، به اين اميد كه ايشان آن پول را پس دهد؛ ولى امكان اين كه آن پول به من برگردانده شود، فعلاً نيست. مستدعى است بفرماييد كه آيا خمس به آن پول تعلّق مى گيرد يا خير؟

ج ـ پولى را كه به پدرتان وام داده ايد، اگر مازاد بر مئونه در سنوات قبل بوده و خمس به آن تعلّق گرفته و خمسش را نپرداخته ايد، بايد خمس همه آن را، يعنى مبلغ پنجاه هزار تومان بپردازيد و يا مبلغ چهل هزار تومان از همان پول را به عنوان خمس بدهيد؛ و امّا اگر متعلّق خمس نبوده، جزو درآمد سال وصول است، مگر آن كه در وقت دادن پول و وام، اطمينان به وصول باشد كه در اين صورت، جزو درآمد سال طلب است؛ ليكن فرد مى تواند خمس آن را تا زمان ادا به تأخير بيندازد. 19/9/76

(س 1665) بنده مبلغى به عنوان قرض به افرادى داده ام و آن ها ماهانه به طور اقساطى پرداخت مى كنند. حال اگر سال خمسى بنده فرا رسد و مثلاً يك ميليون تومان نيز از اين افراد بخواهم، آيا مى توانم بابت بدهى اى كه به همسرم دارم، به او بگويم كه از اين پس، اين اقساط ماهانه را كه پرداخت مى كنند، تو دريافت كن؟ ضمن اين كه حقيقتاً بنده مبلغ دو ميليون تومان به همسر خود دَين دارم و اين مبلغ، بخشش و هبه هم نبوده است؛ بلكه تأديه مواردى از بدهى به اوست؟

ج ـ مانعى ندارد و متعلّق خمس نيست. 26/5/77

(س 1666) بنده مبلغ يكصد و ده هزار تومان داشتم و به خاطر اين كه برادرم قرض مى خواست و سال خمسى ام هم نزديك بود، به او قرض دادم. آيا اشكالى ندارد؟

ج ـ در موقع اداى آن، با فرض اين كه هنگام قرض دادن مورد احتياج زندگى شخص خودتان نبوده كه اگر مى مانْد، خرج زندگى نمى شد، بلافاصله بايد خمس آن را بپردازيد؛ و اگر مورد احتياجتان بوده، متعلّق خمس نشده و بعد از ادا هم جزو درآمد سال وصول است و تابع مازاد بر زندگى ساليانه سال وصول است.

6/10/78

(س 1667) كسى كه با وام مضاربه اى سرقفلى مغازه اى را خريده كه در طول نُه ماه پول آن را درآورد و به بانك بپردازد و پس از دو ماه، سال خمسى اش رسيده، آيا با توجّه به اين كه با پول مخمّس، مقدارى هم خرج آن (مثلاً پانصد هزار تومان) كرده و فعلاً آن پول، جزو سود ساليانه محسوب مى شود، با توجّه به رسيدن حساب سال او، حكم چيست؟

ج ـ پولى كه خمس آن داده شده، خمس ندارد؛ امّا مازاد بر قرض از سرمايه، مشمول حكم خمس بر سرمايه است و پول هاى قرضى اقساط پرداخت نشده، از سرمايه كم مى شود. 7/1/77

(س 1668) اگر شخصى از محلّ كار خود يا بانك، وام گرفته و بابت آن تا پانزده سال بدهكار باشد، آيا باز هم ملزم به پرداخت خمس است، حتّى اگر وجه كمى باشد؟

ج ـ اگر زمان پرداخت دَين فرا رسيده و مى خواهد با آن پول نقد، دَين و بدهكارى خود را بپردازد و دَين هم براى سرمايه نبوده، خمس ندارد؛ وگرنه بايد خمس آن را بپردازد، چون مازاد بر مئونه سال است. 17/8/79

(س 1669) اگر وجهى در حساب قرض الحسنه بانكى داشته باشم كه سال ها از آن مى گذرد، از آن جا كه بهره اى بدان تعلّق نمى گيرد، آيا زمان برداشت وجه مى بايد خمس آن پرداخت گردد؟

ج ـ آرى، چون مازاد بر مئونه و پس انداز بوده، متعلّق خمس است. 3/1/75