(س 1648) چنانچه سرمايه مخمّس به علّت زيان يا هزينه زندگى نقصان يابد، آيا مى توان از مئونه سال بعد، رفع نقصان كرد؟

ج ـ نمى توان رفع نقصان كرد و موجودى آخر هر سال، معيار سال بعد است؛ يعنى اگر سال بعد چيزى به آن اضافه شود، هر چند هنوز به سرمايه سال قبل نرسيده، بايد خمسش را پرداخت كرد. 28/8/74

(س 1649) قبل از فرا رسيدن سال خمسى، حدود هفتصد هزار تومان به يكى از دوستانم قرض الحسنه دادم، گرچه در همان زمان، خودم همين مبلغ و حتّى بيشتر از آن مقدار، بدهكار بودم و قصد داشتم كه آن را صرف پرداخت بدهى كنم. حال اگر ايشان اين مبلغ را بعد از سال خمسى به من برگرداند، آيا به آن خمس تعلّق مى گيرد يا مى توانم بابت پرداخت بدهى هزينه كنم؟ به طور كلّى در چه صورتى اين مبلغ، متعلّق خمس است؟

ج ـ خمس تعلّق نمى گيرد، چون در مقابلش مقروض هستيد و مازاد بر مئونه نيست، و اگر هم قرضتان را قبلاً پرداخته ايد، چنانچه بعد از وصول و قبل از گذشت سال، خرج زندگى و مئونه نشد، بايد خمس آن را بپردازيد، وگرنه خمس ندارد. 24/10/75

(س 1650) شخصى سرِ سال خمسى خود، با اينكه بدهكاراست، مبلغى پول نقد دارد. آيا به اين پول، خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ اگر زمان پرداخت دَين فرا رسيده و مى خواهد با آن پول نقد، دَين و بدهكارى خود را بپردازد و دَين هم براى سرمايه نبوده، خمس ندارد، وگرنه بايد خمس آن را بپردازد، چون مازاد بر مئونه سال است. 18/11/75

(س 1651) در سال قبل، هنگام حساب سال خمسى، يك ميليون تومان سرمايه داشتم كه دويست هزار تومان آن را بابت خمس پرداخته ام و مابقى آن را به مرور زمان، يا يك جا مصرف نمودم، امّا قبل از موعد سال جديد، مجدّداً يك ميليون تومان به دست آوردم. بفرماييد چه مبلغى مشمول خمس است؟

ج ـ مازاد بر سرمايه مخمّس سال قبل (يعنى خمس مبلغ دويست هزار تومان در مفروض سؤال) بايد پرداخت شود، و خصوص عين سرمايه مطرح نيست، يعنى سال قبل مثلاً هشتصد هزار تومان سرمايه خالص بوده، و در وسط سال بعد ضرر كرده و همه اش از بين رفته است، و يكى دو ماه به آخر سال، مبلغى درآمد داشته، هر چه از آن مبلغ اضافه بر سرمايه سال قبل است، خمس دارد، نه سرمايه سال كه خمسش داده شده است. 26/10/73

(س 1652) چنانچه به پولى كه تخميس شده و براى موارد ضرورى كنار گذاشته شده، نياز داشته باشيم، آيا مى توانيم آن را مصرف كنيم و بعد، از درآمد سال، جايگزين آن كنيم؟

ج ـ مانعى ندارد. 12/4/7

(س 1653) مقدارى سرمايه را بابت سودآورى (مضاربه اسلامى) در شركتى گذاشتم. گرچه شركت، حساب و كتاب سود و زيان هر سال خود را حساب مى كند؛ ولى تا كارهاى حسابرسى آخر سال را انجام داد چند ماه از سال بعد گذشت؛ ولى آنچه را كه به عنوان سود اعلام شده، در حقيقت، سود حاصل تا آخر سال قبل بوده است. در حساب سال خمسى آخر آن سال، بنده بيش از آن سود حاصل، بدهكار بودم. حكم خمس اين سودى كه در سال بعد داده اند، با توجّه به قرضى كه داشته ام، چگونه است؟

ج ـ با توجّه به اين كه در مقابلش قرض بوده، مازاد بر مئونه سال نيست. 19/10/77

(س 1654) اگر سال خمسى فرا برسد و مقدارى از موادّ غذايى كه از درآمد سال تهيّه شده است، مصرف نشده باشد، و از طرف ديگر براى تأمين ساير مخارج زندگى (شامل موادّ غذايى، پوشاك و...) مقروض باشم، به طورى كه مبلغ قرض خيلى بيشتر از موادّ غذايى مصرف نشده باشد. آيا بايستى قيمت موادّ غذايى محاسبه گردد و خمس آن پرداخت شود، يا اينكه خمس ندارد؟

ج ـ چون قرض زيادتر از موجودى است، به موادّ غذايى باقى مانده، خمس تعلّق نمى گيرد و مازاد بر مئونه نيست. 25/10/75

(س 1655) شخصى كه به چند كسب مشغول است و سرمايه همه رشته ها يكى است، آيا مى تواند اگر در كسبى ضرر كرد، از فوايد كسب ديگرش بردارد و در آخر سال، سود و زيان همگى را محاسبه كند و در صورت داشتن فايده، خمس آن را پرداخت نمايد يا خير؟

ج ـ آرى، مى تواند؛ چون سرمايه همه يكى است، كما اين كه مى تواند چون رشته هاى مختلف است، براى هر يك سال معيّنى قرار دهد. 25/6/76

(س 1656) بنده وامى از بانك براى خريد خانه دريافت كرده ام كه پرداخت اقساط آن، شش سال طول مى كشد حال براى محاسبه خمس ساليانه چگونه بايد قرض خود را محاسبه كنم؟ آيا هر سال، كلّ وام، به علاوه سودش را از كلّ سرمايه كم كنم؟ يا اين كه بايد بدهكارى طول يك سال از آن وام را از كلّ سرمايه ام كسر نمايم؟

ج ـ بدهكارى پرداخته شده در آخر هر سال، خود به خود از سرمايه كم شده است. اگر چيزى اضافه مانده، بايد خمس آن پرداخت شود و نمى توان باقى مانده را براى پرداخت بدهى هاى سال آينده حساب كرد و خمس آن را نداد. 13/9/79