(س 1554)آيا به سرمايه كار، خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ خمس دارد، مگر آنكه اداى آن موجب بيكار شدن و مشقّت در زندگى شود.

28/8/74

(س 1555) آيا خمس به سرمايه گذارى و خريد اوراق سهام كه سال خمسى آن ها سپرى مى شود، تعلّق مى گيرد؟ آيا مى توان پس از فروش كلّيه اوراق سهام، در هر زمانى كه تصميم به اين كار گرفته شد، خمس آن را محاسبه كرد و پرداخت؟ با توجّه به اين كه قيمت و ارزش بازار سهام در طى سال، نوسان دارد و گاه بالاى قيمت خريد است و گاه پايين قيمت خريد، نحوه محاسبه آن به چه صورت است؟ به عنوان مثال، مبلغ سرمايه گذارى شده در سال قبل ششصد هزار تومان بوده و پس از يك سال، اگر بخواهيم خمس آن را محاسبه كنيم، طبق قيمت روز، مبلغ آن، چهارصد هزار تومان خواهد شد. نحوه پرداخت و محاسبه خمس، به چه صورتى است؟ در ضمن، آيا به سودى كه پس از يك سال اعلام مى شود و پس از سال خمسى من، به دستم خواهد رسيد، خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ سهام خريدارى شده، جزو سرمايه سال خريد است كه بايد خمسش در همان سال، اگر مازاد بر مئونه سَنَويه بوده، پرداخت گردد، و اگر پرداخت ننمود و سال بعد قيمتش پايين آمد، ضامن خسارت آن است. آرى، در زمان فروش سهام، قيمت بالا رفته اش جزو درآمد سال فروش است؛ امّا ارتقاى قيمت در آخر هر سال، اگر خريد آن ها براى تجارت بوده، بايد محاسبه شود و جزو درآمدها محسوب گردد؛ و امّا نسبت به سود، از همان زمانى كه انسان طلبكار سود مى شود، آن سودها جزو مطالبات مسلّم الوصول است و لذا متعلّق خمس است؛ ليكن، شخص مى تواند خمس آن را تا زمان وصول، تأخير بيندازد و به طور كلّى، طلب هاى مسلّم الوصول، جزو درآمد سال وصول و سرمايه آن سال است؛ و امّا طلب هاى مشكوك الوصول، جزو درآمد سال وصول است. 10/12/76

(س 1556) شخصى چند سال پيش تعدادى سهام خريدارى كرده است و از آن زمان تا به حال، ارزش اين سهام، به تدريج رو به كاهش بوده است و در اين مدّت، يك بار سود سهام دريافت و مصرف شده است؛ ولى تاكنون اين سهام را مورد محاسبه خمسى قرار نداده است. اكنون در سررسيد سال خمسى، اين سهام چگونه بايد مورد محاسبه قرار گيرد؟ و اين، به دو حال است: الف) فروش سهام به نرخ روز با آگاهى از كاهش ارزش نرخ سهام؛ ب) نگهدارى سهام با اين توضيح كه مقدار ديگرى سود به آن تعلّق گرفته؛ گرچه مبلغ آن را نمى داند و با مراجعه مى تواند به دست آورد.

ج ـ به قيمت روز بايد محاسبه گردد و سود هم بعد از مشخص شدن، اگر مازاد بر مخارج سال باشد، متعلّق خمس است. 20/6/79

(س 1557) خريد اوراق مشاركت از دولت، چه حكمى دارد؟ تكليف خمس آن چگونه است؟ و اگر پدرى اين اوراق را براى اين كه سرمايه اى بعد از فوتش براى فرزندانش باشد، بخرد و نگهدارى كند، آيا باز هم به آن خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ خريد اوراق، مانعى ندارد، چون مشاركت است و به پولى كه سهام با آن خريدارى نموده ايد كه مازاد بر مئونه سال بوده، خمس تعلّق مى گيرد و باقى مانده آن مبلغ كه مخّمس است، در سال هاى آينده خمس ندارد، بلكه سودى كه به آن اضافه مى شود، اگر مازاد بر مئونه باشد، خمس دارد. مثلا اگر سهام، سيصد هزار تومان باشد، مبلغ شصت هزار تومان آن خمس است و مبلغ دويست و چهل هزار تومان پول مخمّس و هرچه بر دويست و چهل هزار تومان اضافه شود، اگر سال بر آن بگذرد و مازاد بر مئونه باشد، خمس دارد؛ ولى خود دويست و چهل هزار تومان، خمس ندارد. حكم اوراق مشاركت پدر و اوراق بهادار بورس هم روشن شد؛ يعنى به ذخيره پدر براى فرزند، خمس تعلّق مى گيرد. 13/9/79

(س 1558) اگر كسى با پول خمس داده شده، سهام كارخانه بخرد، آيا به اضافه قيمت سهام (در صورت ترقّى) خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ اگر براى فروش خريدارى شده و زمان فروش آن از جهت بازار سهام رسيده باشد، متعلّق خمس است؛ وگرنه خير. 6/9/78

(س 1559) يكى از واحدهاى نظامى اقدام به تأسيس شركتى چند منظوره به نام «بعثت» نموده است. اين شركت، متعلّق به رزمندگان لشكر است و هر كس برابر اساس نامه شركت، مقدارى سهم خريدارى نموده است. براى راه اندازى شركت، لشكر براى افراد، به اندازه اى كه سرمايه گذارى كرده اند، سرمايه گذارى نموده است. مثلاً اگر كسى پنجاه هزار تومان سهم خريده باشد، لشكر به اندازه پنجاه هزار تومان برايش سرمايه گذارى نموده است. توضيح اين كه چون سهام خريدارى شده، مقدارى نقداً و ما بقى به صورت اقساط از حقوق افراد كسر مى گردد و تا زمانى كه كلّ سهام خريدارى شده از حقوق كسر نگردد، فرد نمى تواند مقدار سرمايه گذارى شده لشكر را برداشت نمايد، آيا سرمايه اى كه لشكر گذاشته است، به صورت هِبِه است و خمس ندارد؟ و اين گونه سرمايه گذارى كه به صورت اقساط، از حقوق كسر مى گردد و حدود نصف آن در ماه هاى آتى بايد كسر گردد؛ ولى سالانه، مقدارى پول به عنوان سود على الحساب به ما تعلّق مى گيرد، آيا براى استفاده از سود على الحساب، بايد مقدار سرمايه موجود مخمّس گردد يا در پايان اقساط بايد مخمّس گردد؟ در صورتى كه سرمايه موجود بايد مخمّس گردد، تكليف مقدارى كه لشكر پرداخت نموده، چيست؟

ج ـ سود حاصل، اگر مازاد بر مئونه باشد، خمس دارد و كلّيه قيمت سهام هم بعد از پرداخت همه اقساط، متعلّق خمس است و آنچه كه لشكر مى پردازد، مشمول عنوان هبه نيست تا به آن، خمس تعلّق نگيرد. 14/12/77

(س 1560) مقدار سيصد هزار تومان برگه سهام به عنوان سرمايه گذارى خريدارى كرده ام. اگر مثلاً مبلغ سهام سيصد هزار تومان باشد، و سال خمسى بنده بگذرد و سال آينده اين سهم سيصد هزار تومان سود كند و مجموعاً ششصد هزار تومان شود، آيا بايد خمس اصل سهام را بپردازم يا سود آن نيز متعلّق خمس است؟

ج ـ مبلغ سيصد هزار تومان متعلّق خمس است و باقى مانده آن مبلغ دويست و چهل هزار تومان است كه مخمّس است و هر چه در سال آينده بر دويست و چهل هزار تومان اضافه شود و مازاد بر مئونه باشد، بايد خمس آن را بپردازيد؛ امّا خمس دويست و چهل هزار تومان كه مخمّس است، لازم نيست. 6/11/75

(س 1561) آيا پولى كه جهت خريد سكّه بهار آزادى به حساب بانك واريز مى شود، متعلّق خمس است؟

ج ـ با ساير پول هاى مازاد بر مئونه تفاوتى ندارد. 12/9/73

(س 1562) اگر فردى داراى يك گلّه گوسفند باشد، آيا به آن ها خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ سرمايه است و خمس دارد. 4/10/75

(س 1563) شخصى خمس يك گاو يا گوسفند خود را داده است و بعد زاد و ولد كرده اند، ولى به حدّ زكات نرسيده است. آيا گاو و گوسفند زياد شده هم متعلّق خمس است؟

ج ـ زيادى گاو و گوسفند چنانچه براى مئونه باشد، خمس ندارد، ولى اگر جزو سرمايه باشد، خمس دارد. 16/2/72

(س 1564) شخصى ساختمان يا ملكى را بدين قصد خريدارى مى كند كه بعد از چند سال بتواند با فروش آن، وسايل مورد نياز ازدواج فرزندانش را فراهم كند. آيا هنگام فروش، بايد خمس قيمت زمين را بپردازد؟

ج ـ اين نحو از زمين ها جزو سرمايه و متعلّق خمس است. 30/2/76

(س 1565) شخصى يك ميليون تومان بابت سرقفلى مغازه پرداخت كرده و يك ميليون تومان نيز سرمايه دارد و درآمد او به اندازه مخارج زندگى است. آيا خمس به او تعلّق مى گيرد؟

ج ـ همه آنچه كه از درآمد آن براى تأمين معيشت استفاده مى شود، سرمايه و متعلّق خمس است، چون معمولاً مى توان خمس را ولو به اقساط و با دست گردان، پرداخت كرد. 24/12/74

(س 1566) اگر كسى ماشين زير پا، يا خانه مورد نياز و يا وسيله اى كه با آن امرار معاش مى كرده، بفروشد و با پول آن، مغازه يا ابزار كسب فراهم كند، آيا به پول آن خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ پولى كه از مئونه و مايحتاج زندگى، مانند مورد سؤال (فروش خانه و امثال آن) به دست مى آيد، تا مايحتاج زندگى تهيّه نشده، خمس به آن تعلّق نمى گيرد. 21/2/78

(س 1567) شخصى خانه اى را با قرض ساخته و مدتى در آن زندگى كرده است؛ امّا به علّت نداشتن شغل و نياز به سرمايه جهت كسب، خانه را فروخته و اكنون خود، مستأجر است و با پولِ خانه، قرض هاى خود را ادا كرده و با مقدارى از آن، ماشين و اثاث منزل خريده و مابقى را سرمايه كسب قرار داده است، بفرماييد خمس به چه مقدار از مال او تعلّق مى گيرد؟

ج ـ به چيزى از پولِ مثلِ خانه فروشى كه مئونه بوده، تا خانه تهيّه نشده، خمس تعلّق نمى گيرد، حتّى به آن ها كه سرمايه شده است. آرى، سود حاصل از آن، جزو درآمد كسبى و ارباح مكاسب است. 3/2/75

(س 1568)اگر كالا يا سرمايه اى مخمّس (فرضاً يكصد هزار تومان) تهيّه شود و در سال بعد، ارزش آن معادل يكصد و چهل هزار تومان شود، آيا ارزش افزوده مشمول خمس مى شود، يا جزو سرمايه مخمّس است؟

ج ـ ارزش اضافى سرمايه، جزو درآمد سال است و در صورتى كه از مئونه سال زياد بيايد، متعلّق خمس است. 28/8/74

(س 1569) در حسابرسى پايان سال، اجناسى موجود است كه قيمت آن افزايش يافته است، ولى تا به فروش نرود، سودش قطعى نيست. در صورت فرا رسيدن حساب سال خمسى، آيا قيمت تمام شده (خريد) منظور مى شود يا قيمت روز؟

ج ـ به قيمتى كه در بازار خريدارى مى شود (يعنى قيمت روز)، بايد محاسبه شود.

20/1/74

(س 1570) پدرى يك قطعه زمين را به قيمت يكصد و پنجاه هزار تومان به فرزندش فروخت، حال آنكه قيمت واقعى آن، بيش از يك ميليون تومان است، در اين صورت آيا بايد خمس مبلغ پرداخت شده بابت زمين را بپردازد يا ارزش واقعى آن را؟

ج ـ خمس، به همان يكصد و پنجاه هزار تومان تعلّق مى گيرد. 30/1/72

(س 1571) معمولاً اجناسى را از طريق بُن توسط شركت به ما مى دهند. با فرا رسيدن سال خمسى، خمس اقلام باقى مانده را بايد به قيمت روز حساب كنيم يا به قيمت زمان خريد؟

ج ـ خمس جنس هاى باقى مانده بايد از اصلش پرداخت شود، لذا اگر قيمت آن را مى پردازد، بايد به قيمت روز حساب كند. 19/7/71

(س 1572) در مطبّ ما مواد مصرفى از قبيل فيلم راديولوژى، داروى ظهور و ثبوت، فيلم سونوگرافى، ژل سونوگرافى، پاكت راديوگرافى، كاغذ، رشال كاغذى و موادى از اين قبيل وجود دارد. آيا آنچه در پايان سال زياد مى آيد، به آن ها خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ متعلّق خمس است. 6/4/78

(س 1573) پزشكانى كه براى معاينه بيمار، نياز به وسايل پزشكى دارند، در صورتى كه نقداً خريدارى كنند يا به صورت قسطى بپردازند و يا به صورت قرض گرفته باشند، حكم خمس اين وسايل چگونه است؟

ج ـ ابزار و وسايل پزشكى، جزو سرمايه و متعلّق خمس است. آرى، آنچه به صورت اقساط يا قرض گرفتن تهيّه شده، هر مقدار از اقساط و قرض كه آخرِ سال خمسى پرداخت شده، متعلّق خمس است، چون ملكيّتش بر آن مقدار مستقر شده و فايده حساب مى شود؛ و امّا اقساط و سهم هاى پرداخت نشده درآمد او حساب نمى شوند تا متعلّق خمس بشوند. 14/10/79

(س 1574)كالايى بر اثر كاهش ارزش پول به قيمتش افزوده مى شود. آيا به مقدار زياد شده، خمس تعلّق مى گيرد يا خير؟

ج ـ اگر كالا، كالايى تجارتى است، در آخر سال، خمس حَسَب معمول تجارت، به قيمت همان وقت محاسبه مى شود، مگر آن كه آن زمان از نظر تجارى و عرف كسب، زمان فروش آن نباشد كه همان قيمت قبلى مورد محاسبه سرمايه قرار مى گيرد، و اگر براى غيرتجارت است، هر زمان كه فروش رفت، قيمت افزوده، جزو فايده و درآمدهاى سال فروش مى شود. 17/11/77

(س 1575) چيزى كه خمس به آن تعلّق نمى گيرد، اگر قيمت سوقى (بازارى) آن اضافه شود، آيا به اضافه قيمت، خمس تعلّق مى گيرد؟

ج ـ به قيمت اضافه، خمس تعلّق نمى گيرد؛ ليكن هنگامى كه فروش رفت، قيمت اضافه شده، جزو درآمد سال فروش است كه اگر تا آخر سال خمسى خرج زندگى نشد، بايد خمس آن پرداخت شود. 6/9/78

(س 1576) خمس جنسى مثلا قواره پارچه اى را داده ايم و آن پارچه در منزل مانده و مصرف نشده، ولى قيمت آن، گران تر شده است. آيا در محاسبه موجودى منزل، قيمت پارچه مطابق قيمت قبلى بايد محاسبه شود يا قيمت جديد؟

ج ـ جنسى كه خمس آن پرداخت شده، تا فروش نرفته، متعلّق خمس نيست و بعد از فروش هم، فقط قيمت بالا رفته آن، جزو درآمد سال فروش است. آرى، اگر آن جنس كالاى تجارتى باشد كه براى فروش نگهدارى مى شود، جزو سرمايه است و در موقع حساب سال، اگر قابليت فروش دارد، يعنى متعارفاً بايد فروخته شود و مشترى هم دارد، قيمت همان زمان، جزو سرمايه است كه با بقيّه سرمايه ها محاسبه مى شود، و اگر جمعاً اضافه بر سرمايه سال قبل بود، اضافه، متعلّق خمس است؛ ولى اگر زمان فروش آن نرسيده يا مشترى ندارد، همان خريد، جزو سرمايه حساب مى شود. 14/9/79

(س 1577) اگر كسى به صورت قسطى ملك يا چيزى بخرد كه مورد نياز فعلى او نباشد، آيا سر سال خمس، مقدار قسطى كه پرداخت كرده بايد تخميس نمايد؟ و در صورتى كه قيمت شىء خريدارى شده در اين مدّت افزايش پيدا كرده باشد، آيا اضافه قيمت آن را هم بايد محاسبه كند؟

ج ـ متعلّق خمس است؛ چون به نسبت مقدار اقساط پرداخت شده، جزو مازاد بر مئونه است و نسبت به قيمت اضافه شده، اگر جنس خريدارى شده براى فروش باشد و زمان فروش به حسب عرف بازار رسيده، قيمت اضافه هم متعلّق خمس است؛ وگرنه نيست. 6/9/78

(س 1578) جوانى هستم كه نامزد دارم و به سهم خود خرج زندگى هم مى دهم و سرمايه كارى من حدود يك ميليون و دويست هزار تومان است. مى خواهم بدانم به من خمس تعلّق مى گيرد يا خير؟ و اگر نمى گيرد، بگوييد چه موقع تعلّق مى گيرد؟

ج ـ چنانچه اگر خمس آن را بدهيد، نمى توانيد كسب خود را ادامه دهيد، فعلاً متعلّق خمس نيست و خمس موكول به سال هاى بعد است. 29/8/79