(س 581) آيا نماز جزء ذات دين است و آيا نخواندن نماز، سبب خروج از اسلام مى شود؟

ج ـ سبب خروج حكمى است نه آن كه با ترك عمدى آن، انسان كافر گردد و از غيرمسلمانان محسوب شود. 28/1/78

(س 582) كسى كه عمداً نماز را ترك كند و يا آن را سبُك شمارد، چه حكمى دارد؟

ج ـ كسى كه نماز را پست و سبك شمارد، مانند كسى است كه نماز نمى خواند، و كسى كه نماز را ترك كند، سزاوار عذاب آخرت است و سَقَر، جايگاه اوست. 15/9/79

(س 583) نماز اولين سؤال در روز قيامت است. نماز ابراز نياز به خداست. نماز كليد بهشت است و... . از اين صحبت ها در مورد نماز بسيار زِياد است. بعضى ها آن قدر به نماز تعصب دارند كه ايمان فرد را با نماز مى سنجند. امّا اين نماز چيست؟ آيا رو به قبله ايستادن و تعدادى سوره از قرآن كريم و تعدادى كلمات عربى را خواندن كه عموماً از معنى آن هم هيچ نمى فهميم نماز است؟ من گاهى فكر مى كنم كه اگر اين نماز مرسوم در جامعه را نخوانم و با حس خودم و كلمات فارسى با خدا صحبت كنم بهتر است و شايد هم اگر آن نماز را بخوانم حتى گناه داشته باشد. من در مورد خيلى ديگر از چيزها هم نظراتى شبيه دارم.

ج ـ اجمالاً فكر حضرت عالى قطعاً نادرست و خودتان با دقت مختصرى به آن پى مى بريد چون وقتى كه انسان بنا است كه با خدا صحبت كند و با او ارتباط پيدا كند حتماً بايد همراه با معصيت و مخالفت و سرپيچى از فرمان او نباشد والاّ نمى توان با مخالفت و خلاف دستور، آن هم مخصوصاً دستور كيفيت رابطه با خدا و يا كسى ديگر ارتباط پيدا كرد و اين فكر، وسوسه شيطان است كه با عمل نكردن به دستور مسلم اسلام و خدا و قرآن مى توان با خدا ارتباط پيدا كرد و اصولاً عقل اقتضا مى كند اگر بناست ارتباط پيدا شود چرا با همان نماز كه هزاران فلسفه دارد انجام نگيرد و آيا احتياط در عبادت و رعايت عقل جمعى يعنى عمل ميلياردها مسلمان نمى تواند باعث ترجيح نماز و خواندن آن باشد. 16/2/82

(س 584) به نظر من دليل عربى بودن زبان نماز عرب بودن منطقه اى است كه اسلام در آن جا آمده و اين تلفظ هم تلفظ مردم عربستان است پس ما هم مى توانيم با لهجه شيرين فارسى نماز مان را بخوانيم. آيا اين برداشت صحيح است؟

ج ـ نماز به غير عربى براى هيج كس جايز نيست و باطل است و عربى خواندن آن و حدود آن دستور شارع و تعبد است و براى تقريب به ذهن مى توان عربى خواندن نماز را تشبيه به سرودهاى ملى ممالك نمود كه با زبان هاى مختلفى كه دارند سرودشان با يك زبان مى باشد و مثلا بگوييم نماز سرود اسلامى است پس بايد به همان زبان عربى خوانده شود به علاوه كه فرهنگ اسلام يعنى كتاب و سنت چون عربى است بايد عقلا آن فرهنگ ترويج شود و امروز هر مملكتى و جمعيتى براى عظمت دادن به مملكتش و فرهنگش زبان خود را ترويج مينمايد و ناگفته نماند كه عمده وجه در نماز همان مسأله تعبد و قرار الهى است و نماز بناء خداوند است و كيفيت آن را خود خداوند بايد تعيين نمايد چون ما كيفيت آن را به خاطر عظمتش و رحمانيتش ومهربان بودنش وساير صفاتش نمى توانيم بدانيم ومعين كنيم. 21/5/81

(س 585) منظور از اين كه مى گويند: نماز اساس دين است و بدون نماز هيچ عمل صالحى از انسان پذيرفته نمى شود چيست؟ آيا اين با عدالت خداوند سازگار است؟

ج ـ تا حدى اين گونه جملات از باب مبالغه است گرچه گفته مى شود رعايت شرايط نماز سبب مى شود كه انسان بقيه واجبات مثل زكات و خمس را بدهد و حج را بياورد و عدم رعايتش كه موجب عدم صحت نماز است نيز سبب انجام ندادن آن ها و يا نادرست انجام دادن آن ها است و نتيجه عدم قبولى نماز خود به خود سبب عدم قبولى امثال آن اعمال است. 17/6/81

(س 586) بعضى معتقدند كه نماز و روزه حق اللّه است و سوره هاى قرآن با بسم اللّه الرحمن الرحيم شروع مى شود كه گوياى كرم و لطف و رحمانيت خداوند است پس خداوند كريم از حق خود مى گذرد در اين مورد توضيح بفرماييد.

ج ـ واجب كردن نماز و روزه از حقوق اللّه از همان باب مهربانى اوست كه براى توجه انسان به حق و ارتباط با خودش آن ها را واجب كرده و در تركش، مجازات قرار داده تا انسان، ملزم به تكامل خودش و توجه به عدل و حق مطلق شود. البته اگر كسى از روى جهالت و نادانى به جا نياورد و توبه كرد و آن واجب هاى ترك شده را قضا نمود؛ توبه اش ان شاء الله قبول مى شود به علاوه اگر چه خداوند، رحمان و رحيم است و بسيار بخشنده است، امّا اين دليل نمى شود كه دستورات او ناديده گرفته شود بلكه رحمان و رحيمى خداوند بايد مشوقى براى انجام تكاليف و واجبات و دستورات او باشد. 20/7/81

(س 587) آيا نمازى كه ما مى خوانيم همان نمازى است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) و ائمه مى خوانده اند؟

ج ـ مستفاد از ادله و سخنان معصومين(عليهم السلام) كه اهل وحى هستند اين است كه نمازى را كه ما مى خوانيم از نظر كمى و كيفى به نحو همان نمازى است كه پيامبر(صلى الله عليه وآله)و ائمه معصومين(عليهم السلام) مى خوانده اند. 21/12/80

(س 588) چرا در موارد متعددى در قرآن نماز و زكات در كنار يكديگر مطرح شده است؟

ج ـ نماز وسيله ارتباط محكم بين نمازگزاران و خدا است و اداء زكات براى همبستگى هاى اجتماعى است و براى پيروزى و تكامل انسان ها اسلام دو چيز را لازم دانسته: 1. رابطه انسان ها باخدا؛ 2. رابطه عاطفى و انسانى انسان ها با يكديگر، و لذا قرآن به اين دو مورد در آيات اشاره كرده و آن ها را كنار هم قرار داده و براى تفصيل بيشتر مطالب مذكور مى توانيد به تفاسير مراجعه نماييد.

21/12/80

(س 589) علت و دليل تعداد ركعت هاى نماز چيست و بر اساس چه اصول و قوانينى مقرر شده است؟

ج ـ از مسائل تعبدى است كه در روايات به آن دستور داده شده و حكمت و فلسفه اش برما روشن نيست و اصولاً چون عبادات، ثناء خداوند است پس كيفيت ثناء براى او را خودش بايد معلوم نمايد و اصولاً ما خدا نيستيم بلكه يك مخلوق بسيار كوچك مى باشيم كه علم ما نسبت به اسرار و رموز عالم نيز محدود و بسيار ناچيز است و غرض از خلقت، همان تكامل بشر است كه با اطاعت از دستورهاى او محقق مى شود نه با پيروى از فكر خودمان، والاّ اطاعت از فكرمان مى باشد نه از خدا و خالقمان. 21/12/80

(س 590)آيا كسى كه قبل از رسيدن به سنّ تكليف، نماز مى خواند، بايد بعد از رسيدن به تكليف، همچنان به همان نحوه نماز خواندن خود را ادامه دهد يا بايد خودش با تحقيق به معناى واقعى پرستش برسد و خدا را عبادت كند؟

ج ـ ادامه به همان نحو، كافى است و دقّت زياد در مورد بندگى و عبوديت براى امثال شما و ما كارى نامطلوب است و همان قدر كه نماز را غلط نخوانيد، كافى است.

11/9/78

(س 591)آيا كاهلْ نمازى فرزندان در يك خانواده، باعث تنگى زندگى و رزق و روزى براى پدر و مادر است يا خير؟

ج ـ باعث تنگى در زندگى بر خود فرزندان است نه بر پدران و مادران. «وَ مَن أعرَض عَنْ ذكرى فإنّ له معيشةً ضنكاً». 23/5/77

(س 592)آيا به شخصى كه كاهل نماز باشد و گاهى اوقات نمازش قضا شود، مى توان توهين و اهانت كرد؟

ج ـ نمى توان و حرام است. 23/5/77

(س 593) نماز خواندن در اوّل وقت در منزل بهتر است يا با كمى تأخير در مسجد، به فُرادا؟

ج ـ خود را مقيّد به هر يك نسازيد؛ بلكه در بعضى از اوقات، اوّل وقت را رعايت كنيد و در برخى از مواقع هم مكان و مسجد را ملحوظ داريد. نماز را در مسجد به جا بياوريد، چون افضليت هيچ يك از آن دو بر ديگرى به طور كلّى و با همه شرايط، معلوم نيست و مراعات عمل كردن به مستحبّات مختلف، خود امرى مطلوب است، چون هر مستحبّى خصوصيّت و اثر خاصّى را مى طلبد. 25/5/77

(س 594) كسى كه مى داند (يا احتمال قوى مى دهد) كه به جهت شب نشينى، مطالعه، و يا... نماز صبح او قضا مى شود، آيا شرعاً مجاز است كه كارهاى فوق الذكر را انجام دهد؟

ج ـ بيدار ماندن در شب، براى كسى كه مى داند و مطمئن است كه نماز صبح او قضا مى شود، ممنوع و تركش لازم است، و با فرض قضا شدن نماز، معصيت كرده و عمل او در حكم ترك عمدى واجب است. و ناگفته نماند كه توجه دادن افراد به چنين يقينى (مانند توجه دادن به موضوعاتى كه جنبه حقّ الله دارد)، غير واجب بلكه نسبت به امور راجحه (مانند عزادارى ابا عبدالله الحسين(عليه السلام) و يا مطالعه كتب دينى و اسلامى) نامطلوب، اگر نگوييم مذموم است. 24/6/74

(س 595) پسرى تازه به سنّ تكليف رسيده و مقيّد به نماز است، امّا خوابش بسيار سنگين است، به طورى كه براى نماز صبح، گاهى يك ربع ساعت بايد او را صدا كرد تا بيدار شود. آيا وظيفه پدر اين است كه به هر صورت ايشان را بيدار كند، يا چند بار صدا كردن كفايت مى كند؟

ج ـ اگر خودش گفته كه مرا بيدار كنيد بايد بيدارش كنند، وگرنه، با عنايت به اينكه خود مقيّد به نماز است و مسامحه در آن نمى كند، ظاهراً وجهى براى لزوم بيدار نمودن وجود ندارد، آرى، بر انسانى كه مطمئن است نمازش قضا مى شود، لازم است كه از ديگران بخواهد او را بيدار كنند، تا از اداى واجب ـ آن هم واجبى مثل نماز و درك وقت آن ـ محروم نماند. 3/2/75

(س 596) بنده به عنوان يك دانش آموز بايد شش ساعت درس بخوانم و به هنگام ظهر هم بايد فريضه نماز را به جا آورم. همزمان بودن وقت كلاس با وقت نماز باعث شده كه وقت كلاس، كم و صرف نماز شود. آيا اين عمل براى به جا آوردن نماز جايز است يا خير؟

ج ـ بايد توجه داشت كه مرز ميان اسلام و كفر نماز است، و اگر آن هم با وساوس شيطانى ـ نعوذبالله ـ ترك شود، چه نشانه اى از اسلام در انسان باقى مى ماند. و چگونه انسان در مقابل اين همه نعمت هاى خداوند خجلت زده و شرمسار نباشد. بايدتوجه داشت كه هم درس خواندن و هم نماز خواندن وظيفه ماست، و بركت در عمر، موفقيت در درس خواندن و غيره مربوط به ذات بارى تعالى است. چه بسا انسان هايى كه با وقت كم استفاده ها و افاده هاى علمى داشته اند و برعكس چه بسا، افرادى كه با وجود وقت زياد، به خاطر عدم تعهد به واجبات، ضرر و زيان ديده اند. اين شهيد مطهرى است كه با آنكه عمر مباركش كمتر از شصت سال بوده است، اين همه بركت داشته است. بنابراين، نماز را بخوانيد و از خداوند استمداد بجوييد و بدانيد كه نماز اول وقت، رضوان الله (باعث رضايت خداوند)، و نماز آخر وقت، غفران الله (سبب آمرزش) است. آرى، اگر راجع به برنامه ريزى تهيّه كنندگان، مشكلى داريد، تذكّر دهيد، جواز و عدم جواز كار آن ها مربوط به خودشان است.

20/3/75

(س 597) معاشرت با كسى كه نماز را عمداً ترك نموده، نسبت به محرم و نامحرم بى تفاوت است، حجاب را كنار گذاشته و امر به معروف هم در او تأثيرى ندارد، چه حكمى دارد؟

ج ـ به هر نحو كه ممكن است، بايد چنين فردى را امر به معروف و نهى از منكر كرد، ولو با ترك مراوده. 1/2/75

(س 598) به نظر جناب عالى، با كسانى كه نماز نمى خوانند، روزه نمى گيرند و يا اينكه يكى از اين دو فريضه را انجام نمى دهند، با آنكه به آن ها سه مرتبه نصيحت شده ولى اين عمل را ادامه مى دهند، چگونه رفتار كنيم؟

ج ـ معاشرت با آنان، چنانچه ترك رفت و آمد، هيچ اثرى در كم شدن گناه و ترك آن ندارد، وخود انسان هم تحت تأثير آن ها قرار نمى گيرد، مانعى ندارد.[1] 27/10/74

(س 599) وقت كار بانك ها به نحوه اى است كه ما در وقت نماز ظهر هم بنا به دستور، مجبور به رسيدگى به امور مشتريان هستيم. آيا اين وضعيت به معناى بى احترامى و كوچك شمردن نماز است يا اين كه كار در وقت نماز، بلااشكال است؟

ج ـ بايد به مقرّرات بانك عمل نمود و وقت كارمند در زمان كار و وظيفه ادارى در اختيار محيط كار است و نمى توان در امر مستحب براى خود صرف نمود.

24/4/77

(س 600) آيا كسانى كه در مراكزى كه بايد به صورت 24 ساعته در خدمت مردم باشند (مانند داروخانه هاى شبانه روزى) مشغول به كار مى باشند مى توانند براى اداى نماز اول وقت كار و مسئوليت خود را رها كرده و مردم را معطل و سرگردان كنند؟ آيا مى توان كاركنان را ملزم كرد كه نماز را در خانه بخوانند و يا در ساعات خلوت به جاى آورند؟ آيا اساساً براى اداى نماز در محل كار نيازى به كسب اجازه و موافقت كارفرما و مسئولين مافوق وجود دارد؟

ج ـ اگر چه خواندن نماز در اول وقت داراى فضيلت بسيار است، امّا رسيدگى به امور مراجعين كه كارمندان به خاطر آن استخدام شده اند واجب و لازم است، لذا مديريت و مسئول قسمت مربوطه مى تواند با برنامه ريزى، هم فرصتى را براى نماز خواندن كارمندان قرار دهد و هم حقوق مراجعين محترم در نظر گرفته شود. به هر حال معيار و وظيفه در اين گونه موارد با بخش نامه و آئين نامه هاى معتبر است و حكم شرعى كلى آن غير از متابعت از قوانين و مقررات و آئين نامه ها نمى باشد. 17/3/81

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. براى آگاهى بيشتر به «رساله توضيح المسائل» مراتب امر به معروف و نهى از منكر مراجعه كنيد.