(مسئله 277) جنايت بر مرده انسان به تكّه تكّه كردن و قطعه قطعه نمودن بدن او حرام است؛ چون حرمتى كه در حال حيات، براى هر انسانى هست، بعد از مرگ هم از بين نمى رود و جنايت به قطعه قطعه نمودن، بى احترامى به ميّت است كه حرام است؛ و امّا تشريح و كالبد شكافى اى كه جنبه بى احترامى نداشته باشد و براى غرض عقلايى، مانند پيشرفت علم پزشكى، پيوند زدن، اثبات حق و امثال آنها باشد، فى حدّ نفسه، گرچه جايز است و دليلى بر حرمت ندارد، امّا رضايت اولياى ميّت و رعايت وصيّت ميّت، واجب و تخلّف از آن حرام است. پس اگر تشريح همراه با وصيّت ميّت باشد و يا ورثه به عنوان كار خير به آن راضى باشند، مانعى ندارد.

(مسئله 278) قطع كردن عضوى از اعضاى جسد انسان محترم براى پيوند زدن كه احسان و معروف و برّ و خير است، جايز است، مگر در صورتى كه خود ميّت، وصيّت به انجام ندادن آن نموده باشد و يا اولياى ميّت، راضى نباشند.

(مسئله 279) اگر حفظ جان انسانى كه جانش محترم است، بر پيوند عضوى از اعضاى ميّتى موقوف باشد، قطع آن عضو و پيوند آن، جايز است و بعيد نيست كه ديه داشته باشد و ديه بر عهده بيمارى است كه ذى نفع است: «وَ مَنْ لَهُ الغُنْمُ فَعَلَيْهِ الْغُرْمُ»؛ ليكن اگر ميّت، به هنگام حيات اجازه داده، ظاهراً ديه ندارد. همچنين اولياى ميّت بعد از مرگش مى توانند اجازه بدهند و ديه از قطع كننده، بنا بر احوط، بلكه اقوى، ساقط نمى شود.

(س 280) اگر جسدى مجهول الهويه كه اعضاى قابل پيوندى دارد، در دسترس باشد، بفرماييد:

1. آيا مى توان اين اعضا را به بيمارى كه محتاج است، پيوند زد؟

2. در فرض مسئله فوق كه نجات جان بيمار مسلمان، وابسته به پيوند عضو است، اگر بعداً ولىّ متوفّا پيدا شود و از اين كار ناراضى باشد، چه بايد كرد؟

ج 1 ـ مانعى ندارد، چون كار خير است و ثوابش را ميّت مى برد و مشمول ادلّه احسان و برّ و نيكى است.

ج 2 ـ عذر خواهى بايد نمود، هر چند عدم رضايتش سبب عذاب و عصيان نخواهد بود.

(س 281) اگر انسانى وصيّت نكند، امّا اولياى ميّت رضايت بدهند كه عضوى از بدن ميّت را به شخص نيازمند يا غير نيازمند پيوند بزنند، آيا مى توانند چنين كارى را بكنند؟ اگر بفروشند، حكمش چيست؟

ج ـ مانعى ندارد؛ ليكن نمى توان با اعضاى ميّت كسب شخصيت كرد و يا از راه خريد و فروش، استفاده هاى مادّى و يا امثال آن برد، و تنها بايد براى رضاى خدا باشد. آرى، گرفتن پول براى صرف در كمك به افراد و يا كار خير ديگرى، با فرض توان مالى كسى كه به بدنش پيوند زده مى شود، مانعى ندارد و جايز است.

(س 282) در انجام دادن يك طرح تحقيقاتى، مجبور شده ايم از سر نوزادان و بچه هايى كه مُرده به دنيا مى آيند (و بعضاً بيش از چهار ماه از عمر جنين آنها مى گذرد)، نمونه بردارى كنيم و براى اين كار، اجباراً وسط سر آنها را بايد به اندازه يك تا دو سانتى متر بشكافيم؛ امّا با اين مشكل رو به رو شده ايم كه گفته مى شود تشريح جسد، حرام است. لذا خواهشمنديم نظر صريح خود را در اين مورد بيان بفرماييد. ضمناً يادآور مى شويم كه اين نمونه بردارى، ضرورى و واجب است و اغلب در اين صورت، ممكن است به ميكروب مورد نظر، دسترس پيدا كنيم و بتوانيم تا حدودى جلوى مرگ و مير نوزادان را قبل از تولّد و پس از آن بگيريم. آيا دست زدن به بدن اين نوزادان، غسل مسّ ميّت دارد؟

ج ـ تشريح در مفروض سؤال و در اين گونه موارد كه ضرورت پيشگيرى و پيشرفت علم پزشكى متوقّف بر آن است و بى احترامى نيست، مانعى ندارد و جايز است؛ و غسل مسّ ميّت نسبت به جنينى كه چهار ماه از او گذشته، واجب است و در اين جهت، با ديگر ميّتها تفاوتى ندارد. آرى، مسّ با مثل دستكش كه بدن مستقيماً تماس نداشته باشد، موجب غسل مسّ ميّت نمى شود.

(س 283) هم اكنون براى كمك به هم نوعان و هموطنان، طرحى در حال اجراست كه طى آن، افراد علاقه مند، در زمان حيات خود به عضويّت انجمن اهداى عضو از قبيل: چشم، قلب، كليه و... در مى آيند، تا در صورت بروز حادثه يا مرگ طبيعى، بيمارستانها مجاز باشند براى افراد نيازمند، اين اعضا را از شخص متوفّا به شخص نيازمند پيوند بزنند و او را به زندگى اميدوار كنند. نظر حضرت عالى در اين خصوص چيست؟

ج ـ مانعى ندارد و جايز است و شخص، همان طور كه در حال حيات بر خودش مسلّط است، بعد از مرگش هم مسلّط است.

(س 284) اگر شخصى از پيوند اعضاى خود به ديگران ناراضى باشد، امّا پس از وفاتش ولىّ وى مايل به اين كار باشد، آيا جايز است؟

ج ـ جايز نيست و نمى توان اين كار را انجام داد، مگر با توقّف حفظ نفس محترم بدين عمل.

(س 285) اگر شخص در طول زندگى اش نظر مخالف يا موافقى در مورد پيوند اعضايش نداشته، آيا پس از مرگش مى توان با اجازه ولىّ او چنين كارى را انجام داد؟

ج ـ اگر سبب هتك نگردد، مانعى ندارد.

(س 286) اخيراً براى تشخيص مرگهاى ناگهانى و سكته اى و يا كسانى كه علّت مرگشان مشكوك است، به پزشك قانونى مراجعه مى كنند و گاهى براى تشخيص كيفيّت فوت، مُرده را كالبد شكافى مى كنند. نظر حضرت عالى در خصوص عمل كالبد شكافى مرقوم چيست؟

ج ـ براى رفع تخاصم و نزاع، اگر راهى جز كالبد شكافى وجود نداشته باشد، با رضايت ولىّ ميّت، نمى توان گفت حرام است.

(س 287) آيا بين مسلمانان و غير مسلمانان، در عدم جواز جنايت بر جسد آنها به تكّه تكّه نمودن بدنشان كه بى احترامى به آنها محسوب مى شود، تفاوتى وجود دارد؟

ج ـ تفاوتى وجود ندارد و همه انسانها كه در زمان حياتشان خون و جانشان محترم است و هدر نيست، بعد از مرگشان هم محترم است و بى احترامى و جنايت به آنها حرام است.