(مسئله 246) پيوند اعضاى مسلمان به غيرمسلمان و بر عكس، صحيح است و اشكالى ندارد.

(مسئله 247) نگاه كردن به عضو جدا شده از بدن شخص نامحرم، چه با قصد لذّت و ريبه، و چه بدون آن، حرام است.

(مسئله 248) حقّ استفاده از باقى مانده هاى زايمانى، مانند جفت، متعلّق به زائو است؛ ولى اگر او اجازه دهد (مجّانى يا در مقابل دريافت عوض) و يا چنانچه معمول است، از آنها اعراض نمايد و صرف نظر كند، استفاده از آنها در جرّاحى و پيوند، جايز است.

(مسئله 249) قطع اعضاى مرده غيرمسلمان براى پيوند، همانند قطع عضو مرده مسلمان است و در همه احكام با هم مساوى هستند، چون مرده انسان است و انسان، محترم است و عضو جدا شده از مرده، پس از پيوند به انسان، همه آثار عضو زنده بر او بار مى شود، همچنان كه اگر عضو حيوانى را هم به انسان پيوند بزنند، همه آثار عضو انسان بر آن بار مى شود و اساساً عضو پيوندى، همانند عضو اصلى، جزو بدن است.

(س 250) اگر عضوى از بدن انسان قطع شود، آيا نجس است يا پاك؟

ج ـ اگر عضوى از بدن انسان قطع شود و به صورت آويزان، متّصل به بدن باشد، تا زمانى كه اتّصال دارد (هر چند فقط به وسيله پوست)، پاك است؛ امّا همين كه از بدن جدا شود، نجس است.

(س 251) گاهى لازم است بافتهاى مرده مجاور عضو سالم، براى مراقبت از موضع عمل و جلوگيرى از عفونت، بريده و زايل شود. تماس با بافتهاى مذكور چه حكمى دارد؟

9/3/77

(س 252) در برخى از شكستگيها، استخوان آشكار مى شود. در حالى كه از بدن جدا نشده، آيا مسّ آن نياز به غسل دارد؟ در صورت انفصال استخوان مذكور چطور؟

ج ـ اگر عضوى از بدن انسان قطع شود و به صورت آويزان، متّصل به بدن باشد، تا زمانى كه اتّصال دارد (هر چند فقط بهوسيله پوست)، پاك است؛ امّا اگر عضوى از بدن انسان جدا شده باشد، در صورتى كه داراى استخوان باشد، مسّ آن موجب غسل است و استخوان تنها، بدون گوشت، مثل دندانى كه از بدن انسان زنده جدا شده، مسّ آن، موجب غسل نمى شود؛ ولى اگر عضوى از بدن انسان مرده جدا شود، چه استخوان داشته باشد، چه نداشته باشد، مسّ آن موجب غسل است. 9/3/77

(س 253) اگر انسان نيازمند يا غير نيازمند، از حيوان حلال گوشت يا حيوان نجس العين، عضوى را به خود پيوند بزند، آيا جايز است يا نه؟ حكم طهارت و نجاست آن چيست؟

ج ـ جايز است و بعد از پيوند زدن، همان گونه كه گذشت، حكم بدن او را دارد و آثار طهارت بر آن بار مى شود.

(س 254) آيا عضو جدا شده از بدن انسان مرده يا زنده، در هنگام دفن، غسل نياز دارد يا نه؟

ج ـ عضو جدا شده از بدن انسان مرده يا زنده، اگر استخوان نداشته باشد يا اينكه استخوان بدون گوشت باشد، غسل نمى خواهد و بنا بر احتياط، بايد آن را درپارچه اى پيچانده، دفن كنند؛ امّا اگر داراى استخوان سينه يا خود سينه و يا گوشت مشتمل بر قلب باشد، غسل و كفن و نماز دارد؛ و چنانچه داراى استخوان غيرسينه باشد، بايد غسل داده شود و آن را در پارچه اى پيچانده، دفن كنند.

(س 255) آيا مى توان عضوى از بدن انسان را به حيوان پيوند زد؟ حكم كلّى آن چيست؟

ج ـ اگر موجب بى احترامى نباشد و ضرر قابل توجّهى در كار نباشد، نمى توان گفت حرام است.

(س 256) آيا جايز است قلب يا كليه هاى بيمارى كه دچار مرگ مغزى نشده، ولى در آخرين لحظات عمر به سر مى برد و پزشكان معالج مى دانند كه ديگر زنده نمى ماند، با اجازه ولىّ او براى استفاده بيماران قلبى يا كليوى برداشته شود و مورد استفاده قرار بگيرد؟

ج ـ جواز آن مشكل است، اگر نگوييم كه حرام است.

(س 257) اگر جزئى از اجزاى ميّت به ظاهر بدن انسان پيوند زده شود، چنانچه حيات در آن دميده باشد، جزو بدن انسان محسوب مى شود يا نه؟ و قبل از حلول حيات، چون انسان در حمل آن مضطرّ است، در حال نماز خواندن، احكام ضرورت بر آن جارى است يا نه؟

ج ـ اگر حيات در آن حلول كرده، جزو بدن انسان محسوب مى شود، و اگر حيات حلول نكرده، چون حال ضرورت است، نماز خواندن با آن، جايز است.

(س 258) اگر مطمئن باشيم و يا احتمال بدهيم، كه عمل پيوند اعضا، نتيجه بخش نخواهد بود، آيا مجازيم با خوش بينى و به عنوان كمك به بيمار، از بدن فرد زنده يا مرده ديگرى عضوى را جدا كنيم و به آن بيمار، پيوند بزنيم؟

ج ـ با اطمينان به عدم فايده، جايز نيست؛ امّا با احتمال دادن، اگر از نظر پزشكى و معالجه جايز باشد، مانعى ندارد.

(س 259) اگر احتمال بدهيم كه برداشتن يك يا چند عضو از شخصى كه زنده است، در آينده نزديك يا دور، وى را دچار عوارض خفيف يا شديد مى كند و از طرفى، نجات جان بيمار ديگر، وابسته به همين كار باشد و مورد ديگرى نيز در دسترس نباشد، آيا مجازيم بدون آگاهى دادن به شخص دارنده عضو، چنين كارى را انجام دهيم؟ اگر به وى اطّلاع بدهيم و با تمايل وى عضو پيوندى را از بدنش خارج كنيم، چه حكمى دارد؟

ج ـ بدون آگاهى او مسلّماً جايز نيست و با آگاهى و اجازه او و متوقّف بودن جان بيمار بر اين كار، جايز است؛ ولى با احتمال خطر جانى، حرام است و با عارضه شديد براى خودِ شخص، حكم دادن به جواز چنين عملى مشكل است.

(س 260) اگر از نظر پزشكى اين امكان فراهم گردد كه همانند ساير اعضا، بتوان تخمدان يك زن را به بدن زن ديگرى پيوند زد، در آن صورت، اگر زن دوم در اثر ازدواج صاحب فرزند گردد، با توجّه به اينكه نطفه، حاصل لقاح سلّولهاى زاياى مرد (اسپرم) با سلّولهاى زاياى موجود در تخمدان (تخمك) زنِ اول است، طبيعتاً از نظر وراثت و خصوصيّات فردى، پنجاه درصد متعلّق به زنِ اول است. حال از نظر شرعى، مسئله محارم شوهر و زن دوم و محارم فرزند چگونه است؟ آيا رابطه محارم در مورد وابستگان به زن اول برقرار است يا زن دوم يا هردو؟

ج ـ پيوند زدن تخمدان، همانند پيوند زدن اعضاى انسان يا حيوان به انسان ديگر است كه جزو اعضاى پيوند زده شده محسوب مى شود و همه آثار عضو او را دارد و در اين جهت، فرقى بين آثار، از جمله مسئله محارم و برادر و خواهر و ارث و غير آنها، مانند ديه و اَرش وجود ندارد؛ يعنى اگر مثلا كليه زيد به عمرو پيوند زده شود و بعد شخصى آن كليه را از بين ببرد، ديه اش به عمرو داده مى شود، چون كليه عمرو است نه زيد. به هر حال، رعايت احتياط در امر ازدواج نسبت به زنِ اول، لازم است. 29/7/77

(س 261) اگر در صورت امكان، سرِ انسانى را به انسان ديگرى پيوند بزنند، آيا جايز است؟ در صورت جايز بودن، احكام صاحب سر بر او جارى مى شود يا احكام صاحب بدن، يا شخص جديدى است؟

ج ـ گرچه امكان چنين عملى مشكل به نظر مى رسد و ظاهراً جزو محالات است؛ ليكن بر فرض تحقّق، بعيد نيست تابع روح شخصى انسانى باشد و دليل و راهنماى او هم افكار و انديشه ها و معلومات است.