(مسئله 147) پيشگيرى از حاملگى و استفاده از وسايل جلوگيرى از باردارى، به طور كلّى جايز است.

(مسئله 148) براى استفاده از وسايل جلوگيرى از باردارى، در صورتى كه مانع از حقّ استمتاع كامل شوهر باشد، رضايت شوهر لازم است و زن نمى تواند بدون جلب رضايت شوهر، به اين كار مبادرت نمايد.

(مسئله 149) زن مى تواند به دلخواه خود از حامله شدن جلوگيرى كند، چون از شئون سلطنت برخوردار مى باشد و ازدواج سبب نفى اين گونه سلطه ها نخواهد بود. آرى، چون شوهر حقّ استمتاع دارد، نبايد جلوگيرى زن از حمل به نحوى باشد كه مانع از استمتاع شوهر گردد و يا معاشرت با شوهر را معاشرت به منكر و غير معروف قرار دهد، چون همان طور كه بر مرد واجب است كه با زن معاشرت به معروف نمايد به حكم (وعاشروهُنَّ بالمعروف) بر زن هم واجب است و خصوصيتى براى زوج ديده نمى شود و ملاك وجوب، عرفاً و عقلاً بر شوهر، معاشرت به معروف است و فرقى بين زن و شوهر ديده نمى شود، به عبارت اخرى تنقيح مناط عرفى و الغاى خصوصيّت عرفيه، دليل بر وجوب معاشرت به معروف بر زن هم مى باشد.

(مسئله 150) اگر باردارى خطر يا ضرر جانى در بر داشته باشد، زن مى تواند حتّى در صورتى كه مانع از استمتاع شوهر باشد، تا زمانى كه احتمال ضرر به حال خود باقى است، از باردارى جلوگيرى نمايد، و فرقى نمى كند كه ضرر، فورى باشد يا بعد از مدّتى عارض شود.

(مسئله 151) جلوگيرى شرطى، به اين معنا كه زن در ضمن عقد ازدواج شرط كند كه تا مدّتى يا به طور دايم از باردارى جلوگيرى كند و زوج هم اين شرط را قبول كرده باشد، مشروع و بلامانع است.

(مسئله 152) جلوگيرى طبيعى، كه عبارت از عزل منى در موقع انزال است، مشروع و بلامانع است. البته اگر عزل، موجب ضرر ديگرى به لحاظ جسمى و روحى براى زن و مرد باشد، جايز نخواهد بود.

(س 153) نظر حضرت عالى در مورد كنترل نرخ رشد جمعيت و نيز شيوه هاى اجرايى آن در شرايط كنونى جامعه اسلامى چيست؟

ج ـ فى حدّ نفسه، مانعى ندارد.

(س 154) كپسولهايى به نام «نورپلانت» وجود دارد كه بيشتر در قسمت خارجى فوقانى بازو و در زير پوست كاشته مى شوند و يكى از روشهاى جلوگيرى از باردارى است. آيا اين عمل شرعاً جايز است؟

ج ـ اگر موقّت باشد، فى حدّ نفسه، مانعى ندارد؛ ليكن اگر به صورت دايم اثر مى كند، مشروط به داشتن چند فرزند است.

(س 155) پيشگيرى از حاملگى و كنترل نرخ رشد جمعيت، راههاى مختلف دارد. آيا افراد با اطّلاع از روشها و عوارض هر يك از آنها مى توانند داوطلبانه انتخاب نمايند؟

ج ـ افراد در انتخاب اعمالى كه جايز است و همراه با حرام نباشد، مختار و مسلّط بر خود هستند.

(س 156) با توجّه به اينكه اصولاً در استفاده از ابزار درونْ رَحِمى كه براى جلوگيرى از باردارى به كار مى روند، بين پزشكان اختلاف نظر وجود دارد كه آيا از انعقاد نطفه ممانعت مى كنند يا اينكه بعد از انعقاد نطفه (تركيب اسپرم[1] با اوول[2] يا تخمك) در لوله هاى رَحِمى، از لانه گزينى آن در جدار رَحِم جلوگيرى مى نمايند و موجب دفع نطفه مى گردند. با اين توضيح بفرماييد:

1. اگر انسان به كيفيّت دوم يقين داشته باشد (دفع نطفه بعد از انعقاد)، استفاده از آنها چگونه است؟

2. اگر انسان شكّ بين دو كيفيّت فوق داشته باشد، استفاده از آنها چگونه است؟

ج 1 ـ استفاده از اين وسايل، فى حدّ نفسه، مانعى ندارد، چون ابزار درونْ رَحِمى، مانع از منشأيت نطفه است و مانند جايى است كه يك نوع بيمارى زن، مانع گردد و فرقش در اختيارى بودن مانع و اضطرارى بودن آن است، و آنچه محرّم است، از بين بردن نطفه منشأ انسان است.

ج 2 ـ حكم آن از پاسخ «1» معلوم است، به علاوه كه شكّ در حرمت، خود موضوع جواز و حلّيت است.

(س 157) مرسوم است كه زنان، براى جلوگيرى از باردارى ناخواسته و سقط جنينهايى كه خطر مرگ دارد، با رضايت شوهر، از مواد و وسايلى مانند قرص، آى. يو. دى،[3] كلاهك ديافراگم، كِرِم، ژله و آمپول كه عمل آنان، نهايتاً ممانعت از برخورد و انعقاد نطفه است، استفاده مى كنند و مردان، با رضايت همسران، از كاندوم (پوشش پلاستيك) و روش عزل بهره مى گيرند. مستدعى است حكم شرعى موارد مذكور را مرقوم فرماييد.

ج ـ موارد مذكور كه با رضايت طرفين است، چون پيشگيرى است، جايز و مانند عزل است، نه سقط جنين و از بين بردن نطفه مستقرّ در رَحِم كه منشأ پيدايش انسان است.

(س 158) با توجّه به اينكه در گذاردن آى. يو. دى، در حال حاضر لمس و نظر صورت مى گيرد. آيا انجام دادن اين عمل توسط پزشك زن، جايز است؟

ج ـ حرمت لمس و نظر، در صورتى كه به جهت معالجه و يا پيشگيرى به جهت حَرَج و مشقّت، ولو حَرَج و مشكل از ناحيه كثرت عائله باشد، مرتفع است؛ ليكن پزشك تا حدّى كه مى تواند، بايد از نظر و لمس مستقيم خوددارى نمايد. پس اگر با دستكش و حايل و يا با نگاه در مثل آينه، بدون خطر و ضرر انجام گيرد، بايد به آن اكتفا شود و غير از آن، حرام است.

(س 159) آيا منظور از لمس، لمس مستقيم پوست با بدن بيمار است يا در صورتى كه دست پزشك با دستكش طبّى پوشيده شده باشد، لمس محسوب نمى شود؟

ج ـ منظور، لمس مستقيم است و لمس با پوشش، لمس حرام نيست.

(س 160) لطفاً در مورد جلوگيرى از باردارى در روشهاى زير، فتوايتان را اعلام فرماييد:

1. براى زنهايى كه با داشتن پنج تا دوازده فرزند براى جلوگيرى از باردارى، تقاضاى تجويز قرصهاى ضدحاملگى يا گذاشتن وسيله درون رَحِم مى نمايند، آيا خوردن قرص و قراردادن وسيله براى آنها، جايز است يا نه؟

2. زنهايى كه با داشتن پنج فرزند به بالا نمى توانند از وسايل عادى ضدّ حاملگى، مثل خوردن قرص و... استفاده كنند، آيا مى توانند با بستن لوله هاى رَحِم، از حاملگى جلوگيرى كنند؟

3. زنهايى كه مبتلا به بيماريهاى مختلف، مثل پارگى شكم، بيمارى كليه و قلب هستند كه حاملگى، سبب تشديد اين بيماريها مى گردد، آيا مى توانند با بستن لوله هاى رَحِم، از حاملگى پيشگيرى كنند؟

4. زنهايى كه به ضعف اعصاب و بيماريهاى مختلف دچارند كه حاملگى موجب تشديد آنهاست، آيا مى توانند «كورتاژ»[4] كنند؟ و آيا رضايت زن و شوهر براى جلوگيرى از باردارى به هر طريق، لازم است؟

ج ـ جلوگيرى از انعقاد نطفه در موارد ذكر شده، با رضايت شوهر، قطعاً مانعى ندارد، ولى از لمس و نظر حرام، بايد اجتناب شود، مگر آنكه چاره اى غير از آن نباشد، كه به جهت ضرورت و حاجت و سهولت در دين، جايز است؛ همچنان كه اگر مانع از استمتاع شوهر باشد و شوهر به آن راضى نباشد و اين امر موجب مشقّت و حَرَج براى زن باشد، جلب رضايتش لازم نيست.

(س 161) بعضى از مردان در موقع انزال، منى خود را درون رَحِم نمى ريزند و يا از كاندوم استفاده مى كنند. آيا شرعاً مسئوليّت دارند يا خير؟

ج ـ مسئوليّتى ندارند و تنها «عزل»، يعنى بيرون ريختن منى، بدون رضايت همسر حرّه دايمى كراهت دارد. آرى، چون معاشرت به معروف و خير با همسر بر مرد واجب است، اگر چنين عملى نزد مردم، ظلم و كار ناشايست حساب شود، حرام است.

(س 162) در صورتى كه براى جلوگيرى از باردارى اجازه شوهر لازم باشد و وى، متقاعد نشود و به هيچ وجه اجازه ندهد، چه بايد كرد؟

ج ـ اجازه شوهر اگر زن نخواهد حامله شود لزومى ندارد، مگر در صورتى كه جلوگيرى زن از حمل به نحوى باشد كه مانع از استمتاع شوهر گردد.

(س 163) در صورتى كه بچه دار شدن، موجب بروز خطرى براى مادر باشد، آيا زن مى تواند با اجازه شوهر از انعقاد نطفه جلوگيرى كند؟

ج ـ مانعى ندارد.

(س 164) استفاده از وسايل ضد باردارى كه انسان بداند يا احتمال صحيح بدهد كه ضرر دارند، مثل قرصهاى ضد باردارى كه براى قلب و عروق مضرّ است، چگونه است؟

ج ـ اگر ضرر، معتنى به باشد كه معمولا زنان، آن ضرر را به جهت منفعت باردار نشدن، تحمّل نمى نمايند، حرام است، وگرنه ظاهراً جايز است.

(س 165) هرگاه زن بدون اجازه شوهر براى جلوگيرى از حمل، از قرص ضد باردارى استفاده كند، با توجّه به اينكه اين كار موقّتى است و موجب عقيم شدن نيز نمى شود، چه وجهى دارد؟

ج ـ چون مانع از حقّ استمتاع شوهر نيست، زن شرعاً مى تواند استفاده كند؛ ليكن براى حفظ صفاى زندگى، جلب رضايت مطلوب است.

(س 166) در بستن لوله هاى رحمى (TL)، روش «لاپاراسكوپى»، يعنى ايجاد برشهاى حدود يك تا نيم سانتى متر از روى شكم مى تواند مورد استفاده قرار گيرد. انجام دادن اين عمل، فى نفسه، چه حكمى دارد؟

ج ـ با داشتن فرزند، فى حدّ نفسه، مانعى ندارد، مگر اينكه با حقّ استمتاع شوهر منافى باشد، كه در اين صورت، رضايت شوهر بايد جلب شود.

(س 167) اگر پزشكان متخصّص به خانمى بگويند كه حامله شدن برايش خطر جانى دارد، آيا او مى تواند لوله هاى خود را ببندد؟ آيا اين مورد، از مصاديق اضطرار است؟

ج ـ آرى، اگر بنا به گفته پزشكان محترم، احتمال خطر جانى مى رود، نه تنها جايز، بلكه به جهت حفظ نفس، واجب است.

(س 168) خانمى به علّت بيمارى تحت عمل جرّاحى باز قرار گرفته است. با توجّه به باز بودن ناحيه شكم، حكم بستن لوله هاى رَحِم چگونه است؟

ج ـ با فرض اجازه قبلى يا اطمينان به اجازه بعدى، بستن لوله هاى رَحِم، حكم عمل بدوى را دارد.

(س 169) آيا براى كاشت نورپلانت، نظر همسر شرط است؟

ج ـ چون مانع از حقّ استمتاع شوهر نيست، فى حدّ نفسه، اجازه شرط نيست؛ ولى جلب رضايت شوهر، مطلوب است.

(س 170) با توجّه به انجام گرفتن تحقيقات علمى پزشكى معتبر، تحت شرايط خاصّى، حاملگى براى برخى از بانوان، با خطرهاى جسمى همراه است يا براى جنين مشكلاتى به وجود مى آورد. در اين گونه موارد، آيا مجاز به بستن لوله هاى رَحِمى هستند؟

ج ـ جواز در اين گونه موارد، قطعى است.

(س 171) بيمار به علّت بيمارى خاصّى تحت عمل جرّاحى قرار گرفته و زمينه براى انجام دادن عمل «وازِكتومى» مناسب است، آيا در اين مورد مى توان بيمار را «وازِكتومى» كرد؟

ج ـ با رضايت قبلى يا اطمينان به اجازه بعدى، حكم عمل بدوى را دارد.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. Sperm

[2]. Ovule

[3]. Intra Uterine Contraceptive Device

[4]. Curettage