(مسئله 378) در هر ركعت، تنها در بين قرائت و در ركوع مى توان به «امام» اقتدا كرد، پس اگر به ركوع امام جماعت نرسد، بايد در ركعت بعد اقتدا كند، و اگر تنها به ركوع امام جماعت هم برسد، يك ركعت به حساب مى آيد.

(مسئله 379) حالتهاى مختلفى كه براى پيوستن به نماز جماعت وجود دارد:

ركعت اول

1. در بين قرائت: مأموم حمد و سوره را نمى خواند، بقيّه اعمال را با امام جماعت به جا مى آورد.

2. در ركوع: ركوع و بقيّه اعمال را با امام جماعت به جا مى آورد.

ركعت دوم

1. در بين قرائت: مأموم حمد و سوره را نمى خواند و با امام، قنوت و ركوع و سجده را به جا مى آورد، و آن گاه كه امام جماعت تشهّد مى خواند، بنا بر احتياط بايد به صورت نيم خيز، بنشيند،[1] و اگر نماز دو ركعتى است يك ركعت ديگر به تنهايى بخواند و نماز را تمام كند، و اگر سه يا چهار ركعتى است، در ركعت دوم كه امام جماعت در ركعت سوم هست، حمد و سوره بخواند (هر چند امام جماعت تسبيحات بخواند) و آن گاه كه امام جماعت ركعت سوم را تمام كرد، و براى ركعت چهارم برمى خيزد، مأموم بايد پس از دو سجده، تشهّد بخواند، و براى خواندن ركعت سوم برخيزد و در ركعت آخر نماز كه امام جماعت با تشهّد و سلام، نماز را به پايان مى برد، يك ركعت ديگر مى خواند.

2. در ركوع: ركوع را با امام جماعت به جا مى آورد، و بقيّه نماز را همان گونه كه بيان شد، انجام مى دهد.

ركعت سوم

1. در بين قرائت: زمانى كه مى داند اگر اقتدا كند، براى خواندن حمد و سوره و يا حمد تنها وقت دارد، مى تواند اقتدا كند و بايد حمد و سوره يا فقط حمد را بخواند، و اگر مى داند فرصت ندارد، بنا بر احتياط واجب، بايد صبر كند تا امام جماعت تكبير ركوع را بگويد يا به ركوع رود، سپس به او اقتدا كند.

2. در ركوع: چنانچه بعد از تكبير ركوع يا در ركوع اقتدا كند، ركوع را با امام به جا مى آورد و حمد و سوره براى آن ركعت ساقط است، و بقيّه نماز را همان گونه كه قبلاً بيان شد، به جا مى آورد.

ركعت چهارم

1. در بين قرائت: حكم اقتدا در ركعت سوم را دارد، و آن گاه كه امام جماعت در ركعت آخر نماز براى تشهّد و سلام مى نشيند، مأموم مى تواند برخيزد و نمازش را به تنهايى ادامه دهد، و مى تواند به طور نيم خيز بنشيند تا تشهّد و سلام امام جماعت تمام شود و سپس برخيزد.

2. بعد از تكبير ركوع يا در ركوع: ركوع و سجده ها را با امام به جا مى آورد، (اكنون ركعت چهارم امام و ركعت اول مأموم است) و بقيّه نماز را همان گونه كه گذشت انجام مى دهد.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. به اين عمل «تَجافى» گفته مى شود.