(مسئله 169) در اين موارد بايد به جاى وضو و غسل تيمّم كرد:

1. آب نباشد و يا دسترسى به آن نداشته باشد؛

2. آب براى انسان ضرر داشته باشد، مثلاً به سبب استعمال آب مرضى در او پيدا شود، يا بيمارى اش طول بكشد يا شدّت يابد و يا به سختى معالجه شود؛ ولى اگر آب گرم براى او ضرر ندارد، بايد با آب گرم وضو بگيرد يا غسل كند؛

3. اگر آب را به مصرف وضو يا غسل برساند، خود او يا همراهانش از تشنگى بميرند يا به بيمارى قابل توجهى كه باعث حرج مى شود مبتلا شوند، يا به قدرى تشنه شوند كه تحمّل آن سخت است؛

4. بدن يا لباسش نجس باشد و آب بيش از تطهير و آب كشيدن آن ندارد، و لباس ديگرى هم ندارد؛

5. وقت به قدرى تنگ باشد كه اگر بخواهد وضو بگيرد يا غسل كند، تمام نماز يا مقدارى از آن، بعد از وقت خوانده مى شود.

كيفيّت تيمّم

(مسئله 170) در تيمّم، پنج چيز واجب است:

1. نيّت؛

2. زدن كفِ دو دست با هم بر چيزى كه تيمّم بر آن صحيح است؛

3. كشيدن كفِ هر دو دست به تمام پيشانى و دو طرف آن، از جايى كه موى سر مى رويد تا ابروها و بالاى بينى و بنا بر احتياط واجب بايد دستها روى ابروها هم كشيده شود؛

4. كشيدن تمام كفِ دستِ چپ به تمام پشت دست راست؛

5. كشيدن تمام كفِ دستِ راست به تمام پشت دست چپ (انگشتان هم جزو كف دست مى باشند).

(مسئله 171) براى آنكه يقين كند تمام پشت دست را مسح كرده، بايد مقدارى بالاتر از مچ را هم مسح كند، ولى مسح بين انگشتان لازم نيست.

(مسئله 172) انسان بايد براى تيمّم، انگشتر را از دست بيرون آورد، و اگر مانع ديگرى نيز در پيشانى يا دستها وجود دارد برطرف كند.

(مسئله 173) تمام كارهاى تيمّم بايد با قصد تيمّم و براى اطاعت دستور خداوند انجام شود؛ و همچنين بايد معلوم كند كه تيمّم به جاى وضو است يا غسل و بايد آن غسل را معيّن نمايد، و اين همان نيّت تيمّم است.

چيزهايى كه تيمّم بر آنها صحيح است

(مسئله 174) تيمّم به خاك، ريگ، كلوخ و سنگ و گِل پخته مانند آجر و آهك و گچ پخته، اگر پاك باشند صحيح است.

احكام تيمّم

(مسئله 175) تيمّمى كه به جاى وضو است با تيمّمى كه به جاى غسل است فرقى ندارد.

(مسئله 176) كسى كه به جاى وضو تيمّم كرده است، اگر يكى از چيزهايى كه وضو را باطل مى كند از او سر بزند، تيمّمش باطل مى شود.

(مسئله 177) كسى كه به جاى غسل، تيمّم كرده، هرگاه يكى از چيزهايى كه غسل را باطل مى كند، پيش آيد تيمّمش باطل مى شود؛ مثلاً اگر به جاى غسل جنابت تيمّم كرده اگر دوباره جنب شود، تيمّمش باطل مى شود.

(مسئله 178) تيمّم در صورتى صحيح است كه انسان نتواند وضو بگيرد، يا غسل كند، بنابراين، اگر بدون عذر تيمّم كند، صحيح نيست و اگر عذر داشته باشد و برطرف شود، مثلاً آب نداشته، و آب پيدا كند، تيمّم او باطل مى شود.

(مسئله 179) اگر به جاى غسل جنابت يا غسلهاى ديگر تيمّم كند، لازم نيست براى نماز وضو بگيرد.

(س 180) آيا مى توان با تيمّم بدل از غسل جنابت، وارد مسجد شد و در نماز جماعت شركت كرد؟

ج ـ مادامى كه عذر (غير از تنگى وقت) باقى است، مانعى ندارد. 16/3/75