(مسئله 1367 ) مستحبّ است كه نمازهاى واجب، خصوصاً نمازهاى يوميه به جماعت خوانده شود و در نماز صبح و مغرب و عشا، خصوصاً براى همسايه مسجد و كسى كه صداى اذان مسجد را مى شنود، نماز جماعت بيشتر سفارش شده است.

(مسئله 1368 ) در روايتى وارد شده است كه: «اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت از نماز آنان، ثواب صد و پنجاه نماز دارد، و اگر دو نفر اقتدا كنند، هر ركعتى ثواب ششصد نماز دارد، و هر چه بيشتر شوند، ثواب نمازشان بيشتر مى شود تا به ده نفر برسند و عده آنان كه از ده گذشت، اگر تمام آسمانها كاغذ، و درياها مركّب و درختها قلم، و جنّ و انس و ملائكه نويسنده شوند، نمى توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند».

(مسئله 1369 ) حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى اعتنايى، جايز نيست و سزاوار نيست كه انسان، بدون عذر، نماز جماعت را ترك كند.

(مسئله 1370 ) مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به جماعت بخواند، و نماز جماعت از نماز اول وقت كه فرادا يعنى تنها خوانده شود، بهتر است؛ همچنين نماز جماعتى را كه مختصر بخوانند، از نماز فرادا كه آن را طول بدهند، بهتر است.

(مسئله 1371 ) وقتى كه نماز جماعت بر پا مى شود، مستحبّ است كسى كه نمازش را فرادا خوانده دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد كه نماز اولش باطل بوده، نماز دوم او كافى است.

(مسئله 1372 ) اگر امام يا مأموم بخواهد نمازى را كه به جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند، در صورتى كه جماعت دوم و اشخاص آن غير از اول باشد، اشكال ندارد.

(مسئله 1373 ) كسى كه در نماز وسواس دارد و فقط در صورتى كه نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت مى شود، بايد نماز را با جماعت بخواند.

(مسئله 1374 ) اگر پدر يا مادر به فرزند خود امر كند كه نماز را به جماعت بخواند، بنا بر احتياط بايد نماز را به جماعت بخواند و قصد استحباب نمايد؛ هر چند وجوب اطاعت در صورتى كه موجب ايذا نباشد، محلّ اشكال بلكه منع است.

(مسئله 1375 ) خواندن نمازهاى عيد فطر و قربان با جماعت، در زمان غيبت امام(عليه السلام)مانعى ندارد؛ ولى نمازهاى مستحبّى ديگر را نمى توان به جماعت خواند، مگر نماز استسقاء كه براى آمدن باران مى خوانند.

(مسئله 1376 ) موقعى كه امام جماعت نماز يوميه مى خواند، هر كدام از نمازهاى يوميه را مى توان به او اقتدا كرد.

(مسئله 1377 ) اگر امام جماعت قضاى نماز يوميه خود را مى خواند، مى توان به او اقتدا كرد، ولى اگر نمازش را احتياطاً قضا مى كند يا قضاى احتياطى نماز شخص ديگرى را مى خواند، اگرچه براى آن پول نگرفته باشد، اقتداى به او اشكال دارد، ولى اگر انسان بداند كه از آن شخص كه براى او قضا مى خواند نماز فوت شده، در اين صورت اقتداى به او اشكال ندارد.

(مسئله 1378 ) اگر انسان نداند نمازى را كه امام مى خواند نماز واجب يوميه است يا نماز مستحب، نمى تواند به او اقتدا كند.

(مسئله 1379 ) اگر امام در محراب باشد و كسى پشت سر او اقتدا نكرده باشد، كسانى كه دو طرف محراب ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمى بينند، نمى توانند اقتدا كنند؛ ولى اگر كسى پشت سر امام اقتدا كرده باشد، اقتدا كردن كسانى كه دو طرف او ايستاده اند و به واسطه ديوار محراب امام را نمى بينند، نمازشان اشكال ندارد.

(مسئله 1380 ) اگر به واسطه درازى صف اول، كسانى كه دو طرف صف ايستاده اند، امام را نبينند، مى توانند اقتدا كنند؛ همچنين اگر به واسطه درازى يكى از صفهاى ديگر، كسانى كه دو طرف آن ايستاده اند، صف جلوى خود را نبينند، مى توانند اقتدا نمايند.

(مسئله 1381 ) اگر صفهاى جماعت تا در مسجد برسد، كسى كه مقابل در پشت صف ايستاده، نمازش صحيح است، و نيز نماز كسانى كه پشت سر او اقتدا مى كنند صحيح مى باشد، بلكه نماز كسانى كه دو طرف او ايستاده اند و صف جلو را نمى بينند هم صحيح است.

(مسئله 1382 ) كسى كه پشت ستون ايستاده، اگر از طرف راست يا چپ به واسطه مأموم ديگرى به امام متصل نباشد، نمى تواند اقتدا كند؛ امّا اگر از يك طرف متصل باشد، مى تواند اقتدا نمايد.

(مسئله 1383 ) جاى ايستادن امام نبايد از جاى مأموم بلندتر باشد، ولى اگر مكان امام مقدار خيلى كمى بلندتر باشد اشكال ندارد، و نيز اگر زمين شيبدار باشد و امام در طرفى كه بلندتر است بايستد در صورتى كه شيب آن زياد نباشد و طورى باشد كه به آن، زمين مسطح بگويند، مانعى ندارد.

(مسئله 1384 ) اگر جاى مأموم بلندتر از جاى امام باشد در صورتى كه بلندى به مقدار متعارف باشد، مثل اقتداى مأمومى كه در طبقه دوم است به امامى كه در طبقه اول مى باشد، اشكال ندارد.

(مسئله 1385 ) اگر بين كسانى كه در يك صف ايستاده اند بچه مميّز، يعنى بچه اى كه خوب و بد را مى فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است، مى توانند اقتدا كنند.

(مسئله 1386 ) بعد از تكبير امام جماعت، اگر صف جلو آماده نماز و تكبير گفتن باشند كسى كه در صف بعد ايستاده، مى تواند تكبير بگويد، ولى احتياط مستحب آن است كه صبر كند تا تكبير صفِ جلو تمام شود.

(مسئله 1387 ) اگر انسان بداند نماز يك صف از صفهاى جلو باطل است، در صفهاى بعد نمى تواند اقتدا كند، ولى اگر نداند نماز آنان صحيح است يا نه، مى تواند اقتدا نمايد.

(مسئله 1388 ) هرگاه انسان بداند نماز امام جماعت باطل است ـ مثلا بداند امام وضو ندارد ـ اگرچه خود امام متوجه نباشد، نمى تواند به او اقتدا كند.

(مسئله 1389 ) اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام جماعت عادل نبوده يا كافر بوده، يا به جهتى نمازش باطل بوده ـ مثلا بىوضو نماز خوانده ـ نمازش صحيح است.

(مسئله 1390 ) اگر نمازگزار در بين نماز شك كند كه اقتدا كرده يا نه، چنانچه در حالى باشد كه وظيفه مأموم است، مثلا به حمد و سوره امام گوش مى دهد، نمازش محكوم به جماعت است و اگر مشغول كارى باشد كه هم وظيفه امام و هم وظيفه مأموم است، مثلا در ركوع يا سجده باشد، بايد نماز را به نيّت فرادا تمام نمايد.

(مسئله 1391 ) انسان در بين نماز جماعت مى تواند نيّت فرادا كند.

(مسئله 1392 ) اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام نيّت فرادا كند، لازم نيست حمد و سوره را بخواند، ولى اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره نيّت فرادا نمايد، بايد مقدارى را كه امام نخوانده بخواند.

(مسئله 1393 ) اگر انسان در بين نماز جماعت نيّت فرادا نمايد، بنا بر احتياط واجب نبايد دوباره نيّت جماعت كند، ولى اگر بلا فاصله به نيت جماعت برگردد و يا مردّد شود كه نيّت فرادا كند يا نه و بعد تصميم بگيرد نماز را با جماعت تمام كند، نمازش صحيح است.

(مسئله 1394 ) اگر انسان شك كند كه نيّت فرادا كرده يا نه، بايد بنا بگذارد كه نيّت فرادا نكرده است.

(مسئله 1395 ) اگر انسان موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد، اگرچه ذكر امام تمام شده باشد، نمازش به طور جماعت صحيح است و يك ركعت حساب مى شود، امّا اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد، نمازش به طور فرادا صحيح مى باشد و بايد آن را تمام نمايد.

(مسئله 1396 ) اگر نمازگزار موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند و به مقدار ركوع خم شود و شك كند كه به ركوع امام رسيده يا نه، نمازش صحيح است و فرادا مى شود.

(مسئله 1397 ) اگر نمازگزار موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند و پيش از آنكه به اندازه ركوع خم شود، امام سر از ركوع بردارد، مى تواند نيّت فرادا كند يا صبر كند تا امام براى ركعت بعد برخيزد و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند؛ ولى اگر برخاستن امام به قدرى طول بكشد كه نگويند اين شخص نماز جماعت مى خواند، بايد نيّت فرادا نمايد.

(مسئله 1398 ) اگر كسى اول ِ نماز يا بين حمد و سوره اقتدا كند و پيش از آنكه به ركوع رود، امام سر از ركوع بر دارد نماز او به طور جماعت صحيح است و بايد ركوع كند و خود را به امام برساند.

(مسئله 1399 ) اگر انسان موقعى برسد كه امام مشغول خواندن تشهّد آخر نماز است، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، بايد بعد از نيّت و گفتن تكبيرة الاحرام بنشيند و تشهّد را با امام بخواند ولى سلام را نگويد و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بايستد و بدون آنكه دوباره نيّت كند و تكبير بگويد، حمد و سوره را بخواند و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند.

(مسئله 1400 ) مأموم نبايد جلوتر از امام بايستد و چنانچه قد او بلندتر از امام باشد كه در ركوع و سجود فقط سرش جلوتر از امام باشد، اشكال ندارد و به احتياط مستحب بايد كمى عقب تر از امام بايستد.

(مسئله 1401 ) در نماز جماعت بايد بين مأموم و امام، حائلى نباشد و مراد از حائل چيزى است كه آنها را از هم جدا كند، خواه مانع ديدن شود مانند پرده يا ديوار و امثال اينها و خواه مانع ديدن نشود مانند شيشه...، و همچنين است بين انسان و مأموم ديگرى كه انسان به واسطه او به امام متصل شده است؛ ولى اگر امامْ مرد و مأمومْ زن باشد، چنانچه بين آن زن و امام يا بين آن زن و مأموم ديگرى كه مرد است و زن به واسطه او به امام متصل شده است، پرده و مانند آن باشد، اشكال ندارد.

(مسئله 1402 ) اگر بعد از شروع به نماز بين مأموم و امام، يا بين مأموم و كسى كه مأموم به واسطه او به امام متصل است، حائلى (كه در مسئله قبل بيان شد) فاصله شود، نمازش فرادا مى شود و صحيح است.

(مسئله 1403 ) بين جاى سجده مأموم و جاى ايستادن امام نبايد عرفاً فاصله زياد باشد و احتياط آن است كه بيشتر از يك قدم فاصله نباشد، پس اگر بين جاى سجده مأموم و جاى ايستادن امام به قدر يك قدم فاصله باشد اشكال ندارد، و نيز اگر بين انسان و مأمومى كه جلوى او ايستاده و انسان به وسيله او به امام متصل است به همين مقدار فاصله باشد، نمازش اشكال ندارد و احتياط مستحبّ آن است كه جاى سجده مأموم با جاى كسى كه جلوى او ايستاده، هيچ فاصله نداشته باشد.

(مسئله 1404 ) اگر مأموم به واسطه كسى كه طرف راست يا چپ او اقتدا كرده به امام متصل باشد و از جلو به امام متصل نباشد، چنانچه به اندازه يك قدم هم فاصله داشته باشند، نمازش صحيح است.

(مسئله 1405 ) اگر در نماز، بين مأموم و امام يا بين مأموم و كسى كه مأموم به واسطه او به امام متصل است فاصله اى كه عرفاً زياد است، پيدا شود، نمازش فرادا مى شود و صحيح است.

(مسئله 1406 ) اگر نماز همه كسانى كه در صف جلو هستند تمام شود يا همه نيّت فرادا نمايند، اگر فاصله به اندازه يك قدم بزرگ نباشد، نماز صف بعد به طور جماعت صحيح است و اگر بيشتر از اين مقدار باشد فرادا مى شود و صحيح است.

(مسئله 1407 ) اگر كسى در ركعت دوم نماز اقتدا كند، بايد قنوت و تشهّد را با امام بخواند و احتياط آن است كه موقع خواندن تشهّد، انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند، و بايد بعد از تشهّد، با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر براى سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده، خود را به امام برساند، يا نيّت فرادا كند و نمازش صحيح است.

(مسئله 1408 ) اگر موقعى كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتى است، كسى اقتدا كند، بايد در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است، بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد، و چنانچه وقت دارد بنا بر احتياط مستحب سه مرتبه تسبيحات بگويد، ولى اگر وقت ندارد، بايد يك مرتبه بگويد و در ركوع يا سجده، خود را به امام برساند.

(مسئله 1409 ) اگر امام در ركعت سوم يا چهارم باشد و مأموم بداند كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمى رسد، بنا بر احتياط واجب، بايد صبر كند تا امام تكبير ركوع را بگويد و يا به ركوع برود، بعد اقتدا نمايد.

(مسئله 1410 ) اگر كسى در ركعت سوم يا چهارم امام اقتدا كند، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براى سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده، خود را به امام برساند يا نيّت فرادا كند.

(مسئله 1411 ) كسى كه مى داند اگر سوره را بخواند در ركوع به امام نمى رسد، نبايد سوره را بخواند ولى اگر خواند، نمازش صحيح است.

(مسئله 1412 ) كسى كه اطمينان دارد كه اگر سوره را شروع كند يا تمام نمايد به ركوع امام مى رسد، احتياط واجب آن است كه سوره را شروع كند يا اگر شروع كرده تمام نمايد.

(مسئله 1413 ) كسى كه يقين دارد، اگر سوره را بخواند به ركوع امام مى رسد، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد، نمازش صحيح است.

(مسئله 1414 ) اگرامام ايستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است مى تواند اقتدا كند، ولى بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگرچه بعد بفهمد كه امام در ركعت اول يا دوم بوده، نمازش صحيح است.

(مسئله 1415 ) اگر به تصوّر اينكه امام در ركعت اول يا دوم است حمد و سوره نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم يا چهارم بوده، نمازش صحيح است؛ ولى اگر پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و در ركوع يا سجده، خود را به امام برساند.

(مسئله 1416 ) اگر به تصوّر اينكه امام در ركعت سوم يا چهارم است حمد و سوره بخواند و پيش از ركوع يا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اول يا دوم بوده، نمازش صحيح است.

(مسئله 1417 ) اگر انسان موقعى كه مشغول نماز مستحبّى است جماعت برپا شود، چنانچه اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحبّ است كه نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود؛ بلكه اگر اطمينان نداشته باشد كه به ركعت اول برسد مستحبّ است به همين دستور عمل نمايد.

(مسئله 1418 ) اگر انسان موقعى كه مشغول نماز سه ركعتى يا چهار ركعتى است جماعت برپا شود، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمينان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت برسد، مستحب است به نيّت نماز مستحبّى نماز را دو ركعتى تمام كند و خود را به نماز جماعت برساند.

(مسئله 1419 ) اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد يا سلام اول باشد، لازم نيست نيّت فرادا كند.

(مسئله 1420 ) كسى كه يك ركعت از امام عقب مانده، وقتى امام تشهّد ركعت آخر را مى خواند، مى تواند برخيزد و نماز را تمام كند، و يا انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند و صبر كند تا امام سلام نماز را بگويد و بعد برخيزد.