(مسئله 1020 )نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاى واجب و مستحب، بعد از ركوع، دو سجده كند، و «سجده» آن است كه پيشانى، كف دو دست، سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پا را بر زمين بگذارد.

(مسئله 1021 )دو سجده، روى هم يك ركن است كه اگر كسى در نماز واجب، عمداً يا از روى فراموشى هردو را ترك كند، يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد، نمازش باطل است.

(مسئله 1022 )اگر نمازگزار عمداً يك سجده كم يا زياد كند، نمازش باطل مى شود و اگر سهواً يك سجده كم كند، حكم آن بعداً گفته خواهد شد.

(مسئله 1023 )اگر نمازگزار پيشانى را عمداً يا سهواً بر زمين نگذارد، سجده نكرده است، اگرچه جاهاى ديگر به زمين برسد؛ ولى اگر پيشانى را بر زمين بگذارد و سهواً جاهاى ديگر را به زمين نرساند يا سهواً ذكر نگويد، سجده اش صحيح است.

(مسئله 1024 )نمازگزار، در سجده هر ذكرى كه بگويد، كافى است؛ ولى واجب آن است كه به قدر سه مرتبه «سبحان اللّه»، يا يك مرتبه «سُبْحانَ رَبَّى اْلاَعْلى وَ بِحَمْدِهِ» كمتر نباشد، و مستحبّ است «سُبْحانَ ربَّى اْلاَعْلى وَ بِحَمْدِهِ» را سه يا پنج يا هفت مرتبه بگويد.

(مسئله 1025 )در سجود بايد به مقدار ذكر واجب، بدن آرام باشد، و موقع گفتن ذكر مستحب هم اگر آن را به قصد ذكرى كه براى سجده دستور داده اند بگويد، بنا بر احتياط واجب، آرام بودن بدن لازم است.

(مسئله 1026 )اگر نمازگزار پيش از آنكه پيشانى اش به زمين برسد و بدنش آرام گيرد، عمداً ذكر سجده را بگويد يا پيش از تمام شدن ذكر، عمداً سر از سجده بردارد، نمازش باطل است.

(مسئله 1027 )اگر نمازگزار پيش از آنكه پيشانى اش به زمين برسد و بدنش آرام گيرد، سهواً ذكر سجده را بگويد و پيش از آنكه سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه كرده، بايد دوباره در حال آرام بودن، ذكر را بگويد.

(مسئله 1028 )اگر انسان بعد از آنكه سر از سجده برداشت، بفهمد كه پيش از آرام گرفتن بدن، ذكر را گفته يا پيش از آنكه ذكر سجده تمام شود، سر برداشته، نمازش صحيح است.

(مسئله 1029 )اگر نمازگزار موقعى كه ذكر سجده را مى گويد، يكى از هفت عضو را عمداً از زمين بردارد، نمازش باطل مى شود؛ ولى موقعى كه مشغول گفتن ذكر نيست، اگر غير از پيشانى اعضاى ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد، اشكال ندارد.

(مسئله 1030 )اگر نمازگزار پيش از تمام شدن ذكر سجده، سهواً پيشانى را از زمين بردارد، نمى تواند دوباره بر زمين بگذارد و بايد آن را يك سجده حساب كند؛ ولى اگر اعضاى ديگر را سهواً از زمين بردارد، بايد دومرتبه بر زمين بگذارد و ذكر را بگويد.

(مسئله 1031 )بعد ازتمام شدن ذكر سجده اول، نمازگزار بايد بنشيند تا بدنش آرام گيرد و دوباره به سجده رود.

(مسئله 1032 ) محلّ پيشانى نمازگزار نبايد از جاى زانوهايش پست تر و بلندتر از چهار انگشت بسته باشد؛ بلكه احتياط واجب آن است كه محلّ پيشانى او از جاى انگشتانش پست تر و بلندتر از چهار انگشت بسته نباشد.

(مسئله 1033 )اگر نمازگزار پيشانى را سهواً به چيزى بگذارد كه از جاى انگشتهاى پا و سرِ زانوهاى او بلندتر از چهار انگشت بسته است، چنانچه بلندى آن به قدرى است كه نمى گويند در حال سجده است، مى تواند سر را بردارد و به چيزى كه بلندى آن به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است، بگذارد؛ و مى تواند سر را بر روى آنكه به اندازه چهار انگشت يا كمتر است بكشد، و اگر بلندى آن به قدرى است كه مى گويند در حال سجده است، احتياط واجب آن است كه پيشانى را از روى آن به روى چيزى كه بلندى آن به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بكشد؛ و اگر كشيدن پيشانى ممكن نيست، بايد پيشانى را بلند كند و بر موضعى كه بلندى زايدى ندارد، بگذارد و نماز را تمام كند.

(مسئله 1034 )بايد بين پيشانى و آنچه برآن سجده مى كند چيزى نباشد. پس اگر مهر به قدرى چرك باشد كه پيشانى به خود مهر نرسد، سجده باطل است؛ ولى اگر مثلا رنگ مهر تغيير كرده باشد اشكال ندارد.

(مسئله 1035 )در سجده، نمازگزار بايد كف دست را بر زمين بگذارد، ولى در حال ناچارى، پشت دست هم مانعى ندارد، و اگر گذاردن پشت دست ممكن نباشد، بايد مچ دست را بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند، بايد تا آرنج، هر جا كه مى تواند بر زمين بگذارد، و اگر آن هم ممكن نيست، گذاشتن بازو بر زمين، كافى است.

(مسئله 1036 )نمازگزار در سجده بايد دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد، ليكن گذاشتن آن دو به هر نحو، كافى است، هر چند احتياط مستحب اين است كه فقط سر آن دو انگشت را بر زمين بگذارد و اگر انگشتهاى ديگر پا، يا روى پا را بر زمين بگذارد يا به واسطه بلند بودن ناخن، شست به زمين نرسد، نمازش باطل است.

(مسئله 1037 )كسى كه مقدارى از شست پايش بريده شده، بايد بقيّه آن را بر زمين بگذارد و اگر چيزى از آن نمانده، يا اگر مانده، خيلى كوتاه است، كه به هيچ نحو (ولو با گذاشتن چيزى زير انگشت) نتواند انگشت را به زمين برساند، بنا بر احتياط واجب بايد بقيّه انگشتانش را بگذارد و اگر هيچ انگشت ندارد، بنا بر احتياط واجب بايد هر مقدارى از پايش كه باقى مانده، بر زمين بگذارد.

(مسئله 1038 )اگر به طور غير معمول سجده كند، مثلا سينه و شكم را به زمين بچسباند يا پاها را مقدارى دراز كند چنانچه بگويند سجده كرده، نمازش صحيح است، ليكن بنا بر احتياط مستحب نماز را دوباره بخواند.

(مسئله 1039 )مُهر يا چيز ديگرى كه بر آن سجده مى كنند، بايد پاك باشد؛ ولى اگر كسى مثلا مُهر را روى فرش نجس بگذارد، يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشانى را به طرف پاك آن بگذارد، اشكال ندارد.

(مسئله 1040 )اگر در پيشانى كسى دُمَل و مانند آن باشد، چنانچه ممكن است، بايد با قسمت سالم پيشانى سجده كند، و اگر ممكن نيست، بايد زمين را گود كند و دُمَل را در گودى بگذارد و جاى سالم را به مقدارى كه براى سجده كافى باشد، بر زمين بگذارد.

(مسئله 1041 )اگر دُمَل يا زخم، تمام پيشانى كسى را گرفته باشد، بايد به يكى از دو طرف پيشانى سجده كند، و اگر ممكن نيست، به چانه، و اگر به چانه هم ممكن نيست، بايد به هر قسمت از صورت كه ممكن است سجده كند و اگر به هيچ جاى از صورت ممكن نيست بايد با جلوى سر سجده نمايد.

(مسئله 1042 )كسى كه نمى تواند پيشانى اش را به زمين برساند، بايد به قدرى كه مى تواند، خم شود و مُهر يا چيز ديگرى را كه سجده برآن صحيح است، روى چيز بلندى بگذارد و طورى پيشانى را برآن بگذارد كه بگويند سجده كرده است، ولى بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول بر زمين بگذارد.

(مسئله 1043 )كسى كه هيچ نمى تواند خم شود، بايد براى سجده بنشيند و با سر اشاره كند، و اگر نتواند، بايد با چشمها اشاره نمايد و در هر دو صورت، اگر مى تواند، بايد به قدرى مُهر را بلند كند كه پيشانى را بر آن بگذارد، و اگر نمى تواند، احتياط مستحب آن است كه مُهر را بلند كند و به پيشانى بگذارد، و اگر با سر يا چشمها هم نمى تواند اشاره كند، بايد در قلبْ نيّت سجده كند و بنا بر احتياط واجب، با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد.

(مسئله 1044 )كسى كه نمى تواند بنشيند، بايد در حالت ايستاده نيّت سجده كند و چنانچه مى تواند، براى سجده، با سر اشاره كند و اگر نمى تواند، با چشمها اشاره نمايد و اگر اين را هم نمى تواند در قلب نيّت سجده كند و بنا بر احتياط واجب با دست و مانند آن براى سجده اشاره نمايد.

(مسئله 1045 )اگر نمازگزار پيشانى اش بى اختيار از جاى سجده بلند شود، چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره به جاى سجده برسد، و اين يك سجده حساب مى شود، چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه، و اگر نتواند سر را نگه دارد و بى اختيار دوباره به جاى سجده برسد، ضررى براى سجده اش ندارد، ولى نبايد ذكر سجده را بگويد.

(مسئله 1046 )جايى كه انسان بايد تقيّه كند مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد، و لازم نيست براى نماز به جاى ديگرى برود.

(مسئله 1047 )اگر كسى روى چيزى كه بدنش روى آن آرام نمى گيرد سجده كند، باطل است؛ ولى اگر روى تشك پَر يا چيز ديگرى كه بعد از سرگذاشتن و مقدارى پايين رفتن آرام مى گيرد سجده كند، اشكال ندارد.

(مسئله 1048 )اگر انسان ناچار شود كه در زمين گِل نماز بخواند، بنا بر احتياط واجب بايد در حالى كه ايستاده است، براى سجده، با سر اشاره كند و تشهّد را ايستاده بخواند.

(مسئله 1049 )نمازگزار در ركعت اول و ركعت سومى كه تشهّد ندارد، مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا، بايد بعد از سجده دوم، قدرى بى حركت بنشيند و بعد برخيزد، و اين نشستن را جلسه استراحت مى نامند.