(مسئله 953 ) در ركعت اول و دوم نمازهاى واجب يوميه، انسان بايد اول حمد و بعد از آن، يك سوره تمام بخواند.

(مسئله 954 ) اگر وقت نماز تنگ باشد يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند، مثلا بترسد كه اگر سوره را بخواند، دزد يا درنده يا چيز ديگرى به او صدمه بزند، نبايد سوره را بخواند و اگر دركارى عجله داشته باشد، مى تواند سوره را نخواند.

(مسئله 955 ) اگر نمازگزار عمداً «سوره» را پيش از «حمد» بخواند، نمازش باطل است و اگر اشتباهاً سوره را پيش از حمد بخواند و در بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها كند و بعد از خواندن حمد، سوره را از اول بخواند.

(مسئله 956 ) اگر انسان، حمد و سوره يا يكى از آنها را فراموش كند و بعد از رسيدن به ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.

(مسئله 957 ) اگر نمازگزار پيش از آنكه براى ركوع خم شود، بفهمد كه حمد و سوره را نخوانده، بايد بخواند، و اگر بفهمد سوره را نخوانده، بايد فقط سوره را بخواند؛ ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده، بايد اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند، و نيز اگر خم شود و پيش از آنكه به ركوع برسد، بفهمد حمد و سوره، يا سوره تنها يا حمد تنها را نخوانده، بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد.

(مسئله 958 ) اگر نمازگزار در نماز واجب، يكى از چهار سوره اى را كه آيه سجده دارد و در (مسئله 345) گفته شد عمداً بخواند، نمازش باطل است.

(مسئله 959 ) اگر كسى اشتباهاً مشغول خواندن سوره اى شود كه سجده واجب دارد، چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد، بايد آن سوره را رها كند و سوره ديگرى بخواند و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد، بايد در بين نماز با اشاره، سجده آن را به جا آورد و به همان سوره اى كه خوانده، اكتفا نمايد.

(مسئله 960 ) اگر انسان، در نماز آيه سجده را بشنود بايد سجده آن را با اشاره انجام دهد و نمازش صحيح است.

(مسئله 961 ) در نماز مستحبّى خواندن سوره لازم نيست، اگرچه آن نماز به واسطه نذركردن، واجب شده باشد؛ ولى در بعضى از نمازهاى مستحبّى مثل نماز وحشت كه سوره مخصوصى دارد، بايد همان سوره را بخواند.

(مسئله 962 ) در نماز جمعه و در نماز ظهر و عصر روز جمعه، مستحبّ است در ركعت اول بعد از حمد «سوره جمعه» و در ركعت دوم بعد از حمد «سوره منافقون» بخواند و اگر مشغول يكى از اينها شود، بنا بر احتياط واجب نمى تواند آن را رها كند و سوره ديگرى بخواند.

(مسئله 963 ) اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره «قل هو اللّه احد» يا «قل يا ايهاالكافرون» شود، نمى تواند آن را رها كند و سوره ديگرى بخواند؛ ولى در نماز جمعه و نمازظهر و عصر روز جمعه، اگر از روى فراموشى به جاى سوره «جمعه» و «منافقون»، يكى از اين دو سوره را بخواند، تا از نصف نگذشته، مى تواند آن را رها كند و سوره «جمعه» يا «منافقون» را بخواند.

(مسئله 964 ) اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر و عصر روز جمعه عمداً سوره «قل هو اللّه احد» يا «قل يا ايهاالكافرون» بخواند، اگرچه از نصف نگذشته باشد، بنا بر احتياط واجب نمى تواند رهاكند و سوره «جمعه» و «منافقون» را بخواند.

(مسئله 965 ) اگر در نماز، غير از سوره «قل هو اللّه احد» و «قل يا ايهاالكافرون» سوره ديگرى بخواند، تا از نصف نگذشته، مى تواند رها كند و سوره ديگرى بخواند.

(مسئله 966 ) اگر مقدارى از سوره را فراموش كند يا از روى ناچارى، مثلا به واسطه تنگى وقت يا جهت ديگر، نتواند آن را تمام نمايد، مى تواند آن سوره را رهاكند و سوره ديگرى بخواند، اگرچه از نصف گذشته باشد يا سوره اى را كه مى خوانده «قل هو اللّه احد» يا «قل يا ايهاالكافرون» باشد.

(مسئله 967 ) برمرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند؛ و برمرد و زن واجب است حمد و سوره نمازظهر و عصر را آهسته بخوانند.

(مسئله 968 ) مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد كه تمام كلمات حمد و سوره حتّى حرف آخر آنها را بلند بخواند.

(مسئله 969 ) زن مى تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند؛ ولى اگر نامحرم صدايش را بشنود، بنا بر احتياط واجب، بايد آهسته بخواند.

(مسئله 970 ) اگر نمازگزار در جايى كه بايد نماز را بلند بخواند، عمداً آهسته بخواند، يا در جايى كه بايد آهسته بخواند، عمداً بلند بخواند، نمازش باطل است؛ ولى اگر از روى فراموشى يا ندانستن مسئله باشد صحيح است و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه كرده، لازم نيست مقدارى را كه خوانده، دوباره بخواند. گرچه احتياط مستحب در دوباره خواندن است، خصوصاً اگر در بين خواندن حمد و سوره بفهمد.

(مسئله 971) اگر كسى در خواندن حمد و سوره بيشتر ازمعمول صدايش را بلند كند ـ مثلاً آنها را با فرياد بخواند ـ نمازش باطل است.

(مسئله 972 ) انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه غلط نخواند و كسى كه به هيچ قِسم نمى تواند صحيحِ آن را ياد بگيرد، بايد هرطور كه مى تواند بخواند و احتياط مستحب آن است كه نماز را به جماعت به جا آورد.

(مسئله 973 ) كسى كه حمد و سوره و چيزهاى ديگر نماز را بخوبى نمى داند و مى تواند ياد بگيرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، بايد ياد بگيرد و اگر وقت تنگ است، بنا بر احتياط مستحب درصورتى كه ممكن باشد، نمازش را به جماعت بخواند.

(مسئله 974 ) احتياط مستحب آن است كه براى ياد دادن واجبات نماز مزد نگيرند، ولى براى مستحبّات آن اشكال ندارد.

(مسئله 975 ) اگر انسان يكى از كلمات حمد يا سوره را نداند، يا عمداً آن را نگويد يا به جاى حرفى، حرف ديگر بگويد، مثلا به جاى «ض»، «ظ» بگويد يا جايى كه بايد بدون زير و زبر خوانده شود، زير و زبر بدهد يا تشديد را نگويد، نمازش باطل است.

(مسئله 976 ) اگر انسان كلمه اى را صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، لازم نيست دوباره نماز را بخواند و يا اگر وقت گذشته، قضا نمايد.

(مسئله 977 ) اگر انسان زير و زبر (اِعراب) كلمه اى را نداند بايد ياد بگيرد، ولى اگر كلمه اى را كه وقف كردن آخر آن جايز است، هميشه وقف كند، ياد گرفتن زير و زبر آن لازم نيست و نيز اگر نداند مثلاً كلمه اى به «س» است يا به «ص» بايد ياد بگيرد وچنانچه دو شكل يا بيشتر بخواند، مثلاً در «اهدنا الصراط المستقيم»، مستقيم را يك مرتبه با «سين» و يك مرتبه با «صاد» بخواند، نمازش باطل است، مگر آنكه هردو شكل قرائت شده باشد و به اميد رسيدن به واقع، بخواند.

(مسئله 978 ) اگر دركلمه اى «واو» باشد و حرف قبل از «واو» در آن كلمه پيش (ضمّه) داشته باشد و حرف بعد از «واو» درآن كلمه همزه «ء» باشد، مثل كلمه سوء، بهتر است آن «واو» را مدّ بدهد، يعنى آن را بكشد، و همچنين اگر در كلمه اى «الف» باشد و حرف قبل از «الف» در آن كلمه زبر (فتحه) داشته باشد و حرف بعد از «الف» درآن كلمه همزه باشد، مثل جاء، بهتر است «الف» آن را بكشد و نيز اگر دركلمه اى «ى» باشد وحرف پيش از «ى» در آن كلمه زير (كسره) داشته باشد و حرف بعد از «ى» درآن كلمه همزه باشد، مثل «جىء» بهتر آن است «ى» را با مدّ بخواند، و اگر بعد از اين «واو» و «الف» و «ى» به جاى همزه «ء» حرفى باشد كه ساكن است، يعنى زير و زبر و پيش ندارد، بازهم بهتر آن است اين سه حرف را با مدّ بخواند، مثلا در كلمه «وَلاَ الضّالّين» كه بعد از «الف» حرف «لام» ساكن است، بهتر آن است «الف» آن را با مدّ بخواند.

(مسئله 979 ) احتياط مستحب آن است كه در نماز، «وقف به حركت» و «وصل به سكون» ننمايد ومعناى وقف به حركت آن است كه زيريا زبر يا پيش آخر كلمه اى را بگويد و بين آن كلمه و كلمه بعدش فاصله دهد. مثلا بگويد «الرَّحمنِ الرَّحيمْ» و ميم «الرَّحيم» را زير بدهد و بعد قدرى فاصله داده و كلمه بعدى را بخواند؛ ومعناى «وصل به سكون»آن است كه زير يا زبر يا پيش كلمه اى را نگويد و آن كلمه را به كلمه بعد بچسباند، مثلاً بگويد «الرَّحمنِ الرَّحيمْ» و ميم «الرَّحيم» را زير ندهد و بلافاصله كلمه بعدى را بخواند.

(مسئله 980 )نماز گزار در ركعت سوم و چهارم نماز مى تواند فقط يك حمد بخواند يا سه مرتبه تسبيحات اربعه بگويد، يعنى سه مرتبه بگويد: «سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُلِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَكْبَرُ» و اگر يك مرتبه هم تسبيحات اربعه را بگويد، كافى است، و مى تواند در يك ركعتْ حمد و در ركعت ديگر، تسبيحات بگويد، ولى بهتر است در هر دو ركعت، تسبيحات بخواند.

(مسئله 981 )نمازگزار درتنگى وقت، تسبيحات اربعه را بايد يك مرتبه بگويد.

(مسئله 982 )بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند.

(مسئله 983 )اگر نمازگزار در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند، مستحب است «بسم اللّه الرَّحمنِ الرَّحيم» آن را بلند بگويد.

(مسئله 984 )كسى كه نمى تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند، بايد در ركعت سوم و چهارم، حمد بخواند.

(مسئله 985 )اگر كسى در دو ركعت اول نماز به خيال اينكه در دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در ركوع يا بعد از ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.

(مسئله 986 )اگر كسى در دو ركعت آخر نماز به خيال اينكه در دو ركعت اول است حمد بخواند، يا در دو ركعت اول نماز با اينكه گمان مى كرده در دو ركعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از ركوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحيح است.

(مسئله 987 )اگر نمازگزار در ركعت سوم يا چهارم مى خواست حمد بخواند، تسبيحات به زبانش آمد يا مى خواست تسبيحات بخواند، حمد به زبانش آمد، بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند؛ ولى اگر عادتش خواندن چيزى بوده كه به زبانش آمده، و در قلبش آن را قصد داشته، مى تواند همان را تمام كند و نمازش صحيح است.

(مسئله 988 )كسى كه عادت دارد در ركعت سوم و چهارم تسبيحات بخواند، اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود، بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند.

(مسئله 989 )نمازگزار در ركعت سوم و چهارم نماز، مستحبّ است بعد از تسبيحات استغفار كند، مثلا بگويد: «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ ربَىّ وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ» يا بگويد: «اَللَّهُمَّ اغْفِرْلِى»، و اگر به گمان آنكه حمد يا تسبيحات را گفته، مشغول گفتن استغفار شود و شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد به شكّ خود اعتنا نكند؛ ولى اگر پيش از خم شدن براى ركوع در حالى كه مشغول گفتن استغفار نيست، شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.

(مسئله 990 )اگر كسى در ركوع ركعت سوم يا چهارم يا درحال رفتن به ركوع شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد به شكّ خود اعتنا نكند.

(مسئله 991 )هرگاه نمازگزار شك كند كه آيه يا كلمه اى را درست گفته يا نه، اگر به چيزى كه بعد ازآن است مشغول نشده، بايد آن آيه يا كلمه را به طور صحيح بگويد و اگر به چيزى كه بعد ازآن است مشغول شده، چنانچه آن چيز ركن باشد، مثلاً در ركوع شك كند كه فلان كلمه از سوره را درست گفته يا نه، بايد به شكّ خود اعتنا نكند؛ و اگر ركن نباشد، مثلا موقع گفتن «اللّه الصمد» شك كند كه «قل هو اللّهُ احد» را درست گفته يا نه، بازهم مى تواند به شكّ خود اعتنا نكند، ولى اگر احتياطاً آن آيه يا كلمه را به طور صحيح بگويد اشكال ندارد؛ و اگر چند مرتبه هم شك كند، مى تواند چند بار بگويد، امّا اگر به وسواس برسد و بازهم بگويد، بنا بر احتياط واجب بايد نمازش را دوباره بخواند.

(مسئله 992 )مستحب است نمازگزار در ركعت اول، پيش از خواندن حمد بگويد: «اَعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيمِ» و در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر «بسم اللّه الرَّحمنِ الرَّحيم» را بلند بگويد و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هرآيه وقف كند، يعنى آن را به آيه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معناى آيه توجه داشته باشد. اگر نماز را به جماعت مى خواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادا مى خواند، بعد از آنكه حمد خودش تمام شد، بگويد: «الحمدللّه رب العالمين»، و بعد از خواندن سوره «قل هو اللّه احد»، يك يا دو يا سه مرتبه «كَذَلِكَ اللّهُ ربّى»، يا سه مرتبه «كَذَلِكَ اللّهُ رَبُّنا» بگويد، بعد از خواندن سوره كمى صبر كند بعد تكبير پيش از ركوع را بگويد يا قنوت را بخواند.

(مسئله 993 )مستحبّ است نمازگزار در تمام نمازها در ركعت اول، سوره «انا انزلناه» و در ركعت دوم، سوره «قل هو اللّه احد» را بخواند.

(مسئله 994 )مكروه است نمازگزار در تمام نمازهاى يك شبانه روز، سوره «قل هو اللّه احد» را نخواند.

(مسئله 995 )خواندن سوره «قل هو اللّه احد» با يك نفس، مكروه است.

(مسئله 996 )سوره اى را كه در ركعت اول خوانده، مكروه است در ركعت دوم بخواند، ولى اگر سوره «قل هو اللّه احد» را در هردو ركعت بخواند، مكروه نيست.