رؤيت هلال (ديدن هلال ماه) از جمله امورى است كه همواره در زندگى مسلمانان نقش بسزايى داشته است؛ چرا كه تاريخ را در مسأله سررسيد ديون، مسأله حج، عِدّه وساير اعمال و احوالى كه به آن مربوط بوده است، بر اساس ديدن هلال ماه نو اندازه گيرى مى نمايند. بنابراين، رؤيت هلال آثار بسيارى در امور مالى و غير مالى دارد و منحصر به روزه ماه مبارك رمضان نيست. با توجه به فتواى فقها مبنى بر عدم قبول شهادت زنان در رؤيت هلال ماه رمضان، به طور مطلق (ولو دو نفرشان به جاى يك مرد)، شبهه تبعيض در اين حكم وجود دارد. براى حل اين شبهه ما در اين مبحث به دو طريق اين شبهه را بررسى كرده و به پاسخ آن مى پردازيم:

1. اين كه در بررسى ادله به اين نتيجه برسيم كه فقط عدم قبول شهادت زنان مربوط به روزه است و آن هم به خاطر خصوصيّت خود ماه رمضان.

2. اصولا چنين حكمى با توجه به بررسى ادله بر دليل معتبرى استوار نيست.

در اين مبحث، به تفصيل، درباره اين مطلب به كنكاش ادله خواهيم پرداخت.

آنچه كه اين مسأله را به بحث ما مرتبط مى سازد، وجود روايات و به دنبال آن فتاواى فقهاست كه در اين خصوص وارد شده و شهادت زنان را در مورد ديدن هلال معتبر ندانسته است؛ مانند روايت صحيح السندى كه حماد بن عثمان از امام صادق(عليه السلام)نقل نموده كه حضرت فرمود:

«لا تقبل شهادة النساء في رؤية الهلال، ولا يقبل في الهلال إلاّ رجلان عدلان»؛[1] شهادت زنان در رؤيت هلال پذيرفته نمى شود و در رؤيت هلال، جز ]شهادت[ دو مرد عادل پذيرفته نمى شود.

نيز روايت مرسل ديگرى كه از محمد بن مسلم نقل شده و در آن نامى از امام به ميان نيامده است:

قال: «لا تجوز شهادة النساء في الهلال، ولا في الطلاق»، وقال: سألته عن النساء تجوز شهادتهن؟ قال: «نعم في العذرة والنفساءِ»؛[2] شهادت زنان در هلال و طلاق جايز و نافذ نيست. و گفت: از شهادت زنان سؤال نمودم كه آيا جايزاست؟ فرمود: بله، در بكارت و زنى كه در نفاس است.

ناگفته نماند كه صاحب جواهر، روايتى نقل كرده است كه با اين روايات معارض است و مضمون روايت آن است كه شهادت زن نسبت به اول ماه رمضان پذيرفته مى شود، امّا نسبت به اول ماه شوال (يوم الفطر) قابل اعتماد نيست. روايت به اين شرح است:

داوود بن حصين در روايتى طولانى از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كند كه حضرت فرمود:

«لا تجوز شهادة النساء في الفطر إلاّ شهادة رجلين عدلين، ولا بأس في الصوم بشهادة النساء، ولو امرأة واحدة»؛[3] شهادت زنان در فطر (اول ماه شوال) نافذ نيست، مگر دو مرد عادل، و ماه رمضان را با شهادت ولو يك زن جايز است روزه گرفت.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. همان، ص 355، ح 17.

[2]. همان، ص 353، ح 8 .

[3]. همان، ص 361، ح 36.