براى احرام بستن، جاهاى بخصوصى تعيين شده كه به آنها ميقات گفته مى شود و بايد احرام از يكى از آن مكانها بسته شود، و مذكور در بعضى روايات پنج يا شش محل است، ولى مستفاد از مجموع اخبار مكانهايى كه احرام از آنها جايز است ده محل و مكان بيان شده است.

اول: مسجد شجره در نزديكى مدينه منوّره، كه در مكانى بنام «ذوالحُلَيْفه» در سر راه مكه واقع شده است و آنجا ميقات اهل مدينه و هر كسى است كه خواسته باشد از راه مدينه منوّره به عمره يا به حج برود.

(مسئله 61 )احرام بستن از داخل مسجد شجره واجب نيست و از خارج مسجد، تا حدودى كه جزء ذوالحليفه محسوب مى شود، احرام جايز و صحيح است. بنابراين، احرام از بيرون مسجد و محل توقفهاى ماشين و محل دست فروشها و خيابانهاى مجاور و نزديك مسجد كه جزء ذوالحليفه است، قطعاً كافى است.

(مسئله 62 ) اشخاص جنب و حائض مى توانند در خارج از مسجد محرم شوند و لزومى ندارد كه صبر كنند تا پاك شوند و اگر عصياناً وارد مسجد شده و محرم شوند، هم معصيت نموده اند و هم احرامشان باطل است و در خارج از مسجد كه جزء ذوالحليفه باشد، ولو در داخل ماشين تلبيه را به قصد احرام بگويند، كفايت مى كند.

(مسئله 63 ) براى كسى كه از مدينه به طرف مكه مى رود، جايز نيست احرام را از مسجد شجره و ذوالحليفه تأخير اندازند و كسانى كه مريض هستند و معذور در ارتكاب بعض از محرمات مى باشند بايد محرم شوند و تلبيه را بگويند، و ارتكاب محرمات احرام در زمان عذرشان مضرّ به احرام و تلبيه نمى باشد.

دوم: وادى عقيق؛ و آن ميقات كسانى است كه از راه عراق و نجد و هر كسى كه از آنجا عبور كند و سه جزء دارد، جزء اول آن مسلخ و وسط آن غَمِره و آخر آن ذات عِرق ناميده مى شود.

سوم: قرن المنازل؛ و آن ميقات كسانى است كه از راه طائف به حج مى روند.

چهارم: يَلَمْلَم؛ و آن ميقات كسانى است كه از راه يمن به حج مى روند و يَلَمْلَم اسم كوهى است در جنوب مكه.

پنجم: جُحفه؛ و آن ميقات اهل شام و مصر و مغرب مى باشد و همچنين هر كسى كه از آنجا عبور كند.

ششم: مكّه معظّمه است و آن ميقات حج تمتّع است كه پس از اتمام عمره تمتّع از خود مكّه، احرام مى بندند به تفصيلى كه مى آيد.

هفتم: منزل خود شخص است و آن، ميقات كسى است كه منزلش بعد از ميقات و بين ميقات و مكّه واقع شده است پس چنين كسى مى تواند از منزل و محل خودش به قصد احرام عمره يا حج احرام ببندد.

هشتم: فخّ است و آن بنا بر قولى محل احرام بچه هاى نابالغ است، يعنى جايز است احرام آنان را تا فخّ تأخير اندازند. ولى بنا بر قول ديگر، محل احرام آنان نيز يكى از ميقاتها است و فقط لباس دوخته آنان در فخّ از تن آنها بيرون آورده مى شود، اين در صورتى است كه عبور آنان به اين ميقات ممكن باشد، والاّ از همان ميقات بالغين محرم مى شوند.

نهم: محاذات يكى از ميقاتهاى پنجگانه نخست است به شرحى كه مى آيد.

دهم: ادنى الحلّ است يعنى نزديكترين منطقه خارج از حرم به حرم؛ و آن ميقات كسانى است كه مرورشان به يكى از مواقيت يا محاذى آنها نباشد، و يا در مكه بخواهند عمره مفرده انجام دهند كه بايد از ادنى الحل محرم گردند، و بهتر است براى احرام به «حديبيّه»[1] يا «جعرانه» يا «تنعيم» بروند و از همه نزديكتر به مسجدالحرام تنعيم است و افضل آن است كه از تنعيم باشد.

(مسئله 64 )شخص مستطيع، اگر از روى علم و عمد احرام را از ميقاتى كه مى بايست از آن محرم شود تأخير بيندازد، بايد به ميقاتى كه از آن عبور كرده برگردد و از آنجا محرم شود، و اگر به همان ميقات برنگردد - هر چند بخاطر عذر باشد - حج او باطل است.

(مسئله 65 )كسى كه از روى فراموشى يا ندانستن مسئله و يا عذر ديگر، بدون احرام از ميقات عبور كرد، اگر امكان برگشتن به ميقات را دارد بايد برگردد و از ميقات احرام ببندد، چه داخل حرم شده باشد يا نه؛ و اگر ممكن نيست، پس اگر داخل حرم نشده از همان جا احرام ببندد و احتياط مستحب آن است كه هر مقدارى كه مى تواند به طرف ميقات برگردد و از آنجا محرم شود، و اگر داخل حرم شده، در صورت امكان و رسيدن به اعمال عمره، واجب است از حرم خارج شود و محرم شود و اگر نمى تواند از همان جا محرم شود، و احتياط مستحب آن است كه هر قدر مى تواند به طرف خارج حرم برگردد و از آنجا محرم شود.

(مسئله 66 )احرام بستن ـ كه با همان تلبيه گفتن به قصد احرام است ـ پيش از رسيدن به ميقات جايز نيست و اگر پيش از ميقات احرام ببندد، اعتبار ندارد و باطل است هر چند از ميقات هم عبور كرده باشد، بلكه بايد در ميقات تلبيه را تجديد نمايد. از اين حكم دو صورت استثناء شده است:

اول: اينكه كسى نذر كند از مكان معيّنى پيش از ميقات مثلاً از نجف يا قم احرام ببندد كه در اين صورت عمل به نذر واجب است و احرام او صحيح مى باشد و لازم نيست به ميقات برود يا در ميقات تجديد نمايد؛ مگر آنكه بداند بعد از نذر مرتكب يكى از محرّمات احرام مثل حركت با ماشين سقف دار در روز مى شود، كه در اين صورت ترك آن احوط است؛

دوم: اينكه كسى بخواهد عمره ماه رجب را درك نمايد و اگر بخواهد تا ميقات صبر كند ماه رجب تمام مى شود، پس در اين صورت مى تواند پيش از ميقات احرام ببندد تا احرام او در رجب واقع شود، گرچه بقيّه اعمال در ماه شعبان آورده شود و ثواب عمره ماه رجب براى او حساب مى شود.

(مسئله 67 )احرام بستن قبل از ميقات صحيح نيست ولى اگر نذر كند كه پيش از ميقات محرم شود، جايز است مثلا نذر كند از مدينه منوره محرم شود و در نذر زن در صورتى صحيح است كه با حقّ استمتاع شوهر منافات نداشته باشد والاّ اگر نذر زن با استمتاع شوهر منافات داشته باشد، نذرش باطل است.

(مسئله 68 ) نذر احرام قبل از ميقات، براى نايب نيز جايز است.

(مسئله 69 )اگر زن در ميقات حائض باشد و يقين كند كه نمى تواند عمره تمتّع را در وقت خود انجام دهد، بايد نيّت حج اِفراد كند و براى حج اِفراد محرم شود؛ ولى اگر بعد از آن كشف خلاف شد، و امكان به جا آوردن اعمال عمره تمتع را داشت، واجب است به عمره تمتع عدول كند و بعد از آن حجِ تمتّع را به جا آورد و اين حج، از حَجّة الاسلام كفايت مى كند.

(س 70 ) زنى قبل از احرام براى عمره تمتّع مى دانسته كه عادت ماهانه او ده روز است و قبل از احرام حج، اعمال عمره تمتّع را نمى تواند انجام دهد، با وجود اين، نيّت عمره تمتّع كرده، بفرماييد وظيفه او چيست؟

ج ـ نيّت را به حج اِفراد برگرداند و اشكال ندارد، آرى، اگر با التفات به اينكه نمى تواند عمره تمتّع را انجام دهد، و اگر هم انجام دهد، صحيح نيست، اگر به نيّت عمره تمتّع محرم شود، صحّت اين احرام، بلكه حصول جِدّ به آن محلّ اشكال است.

(مسئله 71 )كسانى كه با هواپيما براى حج به جدّه مى روند و بعد از اعمال حج به مدينه مشرّف مى شوند، و يا شاغلين در جدّه يا كسانى كه از راه جدّه مى خواهند براى عمره تمتع يا عمره مفرده به مكّه بروند. مى توانند از جدّه با نذر محرم شوند، چون محاذات آن با ميقات معلوم نيست. گرچه احرام آنها از ادنى الحلّ هم خالى از قوت نيست و صحيح مى باشد، كما اينكه اگر به جُحفه بروند، و از آنجا محرم شوند چون بر آن ميقات عبور و مرور نموده اند، ميقاتشان محسوب شده و احرامشان صحيح است، گرچه رفتن به جحفه براى امثال آنها لازم نمى باشد.

(مسئله 72 )كسى كه در غير ماههاى حج به مكّه رفته و عمره مفرده به جا آورده و تا زمان حج در مكّه مانده است، براى احرام عمره تمتّع، بنا بر احتياط براى محرم شدن به ميقاتى كه از آن عبور كرده برود و از آنجا محرم شود، هر چند اكتفا به ادنى الحلّ براى اين گونه افراد خالى از قوت نيست، چون مواقيت ميقات كسى است كه از آنها يا محاذى آن عبور مى كند نه آنكه موضوعيت داشته باشد و شرط صحّت باشد.

(مسئله 73 ) اگر شخصى بدون احرام از ميقات اوّل يعنى ميقاتى كه از آن عبور مى نمايد، و با علم به اينكه بايد از آنجا محرم شود عصياناً و عمداً بدون احرام از آن عبور كرد، بايد برگردد و از همان ميقاتى كه از آن گذشته و عبور كرده محرم شود مگر اينكه توبه كند كه در صورت توبه حكم جاهل و ناسى را دارد كه در مسئله 65 حكم آن بيان شده است.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. حديبيه محلى است در شمال غربى مكه و يكى از حدود چهارگانه حرم خداست كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در سال ششم هجرى براى انجام عمره عازم مكه شدند و به مسلمانان دستور داده شد كه آماده عمره شوند! از اين رو اين خبر در همه نقاط عربستان انتشار يافت كه مسلمانان در ماه ذى قعده به سوى مكه حركت مى كنند و مراسم عمره را انجام مى دهند، امّا مشركان مانع شدند و آن حضرت براى اينكه با آنها درگير نشود مسير خود را عوض كرد و در حديبيّه توقف نمود و صلح حديبيّه هم در اين منطقه به امضا رسيد و در اين مكان براى عمره محرم مى شوند.

يكى ديگر از ميقات عمره مفرده منطقه جِعْرانه است. رسول خدا(صلى الله عليه وآله) پس از بازگشت از جنگ حُنَين، در جعرانه توقف نمود و غنايم جنگ با هوازن را ميان مردم تقيسم كرد و در آن مكان مسجدى وجود دارد كه از آنجا براى عمره محرم مى شوند، و جعرانه يكى از حدود چهارگانه حرم خداست كه از ناحيه مشرق مكه بر سر راه طائف در فاصله سى كيلومترى شهر مكه قرار دارد.

در مدخل ورودى شهر مكه از راه مدينه مسجدى وجود دارد كه با نام مسجد تنعيم شناخته مى شود و از مكانهايى است كه به عنوان ميقات عمره مفرده ذكر شده است، البته به نام مسجد عايشه و مسجدالعمرة هم شناخته مى شود.