(س 223) بدن نيمه جان شخصى در كنار جاده اتومبيل رو منتهى به روستا ( در فاصله حدود 300 متر خارج از روستا) يافت مى شود كه در حال اعزام او به بيمارستان، فوت مى كند. پزشكى قانونى آثارى از برخورد و تصادم اتومبيل يا وسيله نقليه در بدنش نيافته و علّت مرگ را ناشى از « يك ضربه به سر » اعلام مى كند. اولياى دم كه فقط يك پسر و دختر بالغ هستند، منحصراً عليه سه تن از اهالى محل ( كه در روستا حضور داشته و اتفاقاً يكى از آن سه اذعان مى دارد كه چند دقيقه قبل، متوفّا را ديده كه به همراه شخص ناشناس ديگرى در مسير جاده پياده حركت مى كردند و او كه با موتورسيكلت در جهت مخالف حركت مى كرده، فقط متوفّا را بر اثر تكان دادن دست و شناخت قبلى، شناسايى نموده و چند دقيقه بعد كه بازگشته بدن خون آلودش را تنها ديده است ) ادّعاى قتل عمد نموده و مشخصاً يكى از آن سه را مباشر و دو تن ديگر را معاون در قتل پدرشان مى دانند، ليكن بيّنه اى ندارند و با انكار متهمين مواجه هستند و براى اثبات ادّعاى خود هر يك با قاطعيّت و اصرار تمام، پنجاه سوگند مى خورند و ساير بستگان نسبى ذكور مقتول به لحاظ سكونت در شهرهاى مختلف در مراسم قسامه شركت مستقيم ندارند، اما به صدق گفتار و وثوق مدّعيان قسم مى خورند و صرفاً بر مبناى ادّعاى مدّعيان، متهمين را قاتل مى دانند با اين توضيحات بفرماييد:

1. آيا با اجراى قسامه، ادّعاى اولياى دم موصوف ثابت است؟

2. آيا مدّعيان با فرض عدم شركت ساير بستگان ذكور نسبى، مى توانند قسمهاى لازمه را شخصاً به دفعات ادا نمايند، تا به حدّ نصاب برسد و كمّيت اجراى آن از سوى هر يك از پسر يا دختر چگونه است؟

3. در صورت اجراى قسامه به كيفيّت مذكور در اثبات عنوان اتهامى هر يك از منكرين ( از جهت مباشرت يا معاونت در قتل )، آيا تفاوتى وجود دارد يا خير؟

ج 1 ـ به نظر اين جانب قسامه، شرعاً مخصوص به موردى است كه قاضى محكمه از شواهد و امارات ظنّ قوى به قاتل بودن فرد يا افراد پيدا كند. آرى، نظر معروف كفايت مطلق ظنّ و گمان قاضى است در قسامه.

ج 2 ـ آرى، حتى يك نفر هم اگر پنجاه قسم بخورد با فرض تحقّق شرط قسامه كه ذكر شد، كفايت مى كند و لازم نيست كه چند نفر پنجاه قسم و سوگند را بخورند.

ج 3 ـ قسامه مورد خودش را در قتل ثابت مى نمايد، بناءً على هذا، قسامه اگر بر قتل بالمباشره يا بالشركة يا بالمعاونه باشد همان را ثابت مى نمايد و بايد توجه داشت كه عمده در مسئله قسامه، لوث و گمان قوى قاضى يا اصل گمان او مى باشد كه از راه شواهد پيدا مى شود، پس در حقيقت اساس قسامه گمان قاضى و شواهد و قرائن مى باشد نه محض قسامه. به نظر اين جانب قسامه در جايى است كه قرائن و شواهد، موجب نحوه اطمينانى است كه اگر باب دم نبود بر طبق آن حكم مى شد، پس جعل قسامه براى احتياط كامل در دماء است، يعنى قاتل بودن قاتل تقريباً تمام است و قسامه يك نحو محكم كارى و رعايت احتياط در دماء مى باشد، و قسامه در موارد خاصّه است يعنى تقريباً جايى كه قوانين قضايى دنيا از جهت قرائن و امارات حكم به قتل عمد بودن مى نمايند، در قضاى شرعى نياز به قسامه هم مى باشد. 12/7/77