(س 217) چندين نفر، هم زمان به شخصى تيراندازى كرده اند و آن شخص به وسيله يك يا چند گلوله كشته شده است، اما معلوم نيست تير كدام يك از تيراندازان به او اصابت نموده است، قدر مسلّم تير يكى از اين چند نفر بوده است، حكم قضيّه چگونه است؟

ج ـ با فرض عدم ادعاى اولياى دم نسبت به شخص معيّن و ادّعاى جهل نسبت به قاتل، همراه با علم اجمالى كه در سؤال آمده، ظاهراً حكم به ديه مى شود، و ديه هم به عهده افراد متهم است، كه بالسّويّه بايد به اولياى دم بپردازند، و ناگفته نماند كه قتل هر چند عمد است، ليكن به خاطر شبهه و نبود علم تفصيلى، قصاص جايز نيست، و در دماء بايد احتياط كرد، بعلاوه كه گفته مى شود، قصاص حدّ است « و الحدود تدرأ بالشّبهات » و اگر بخواهيم هر دو را اعدام كنيم، اسراف در قتل است، و زياده روى و كشتن انسان بى گناه، يعنى يك نفر از آنها، و اگر قائل به تبعيض شويم آن هم بىوجه است، چون سبب كشتن كسى مى گردد كه قاتل بودنش مشكوك است و آن هم حرام مى باشد. قرعه نيز با قطع نظر از عدم شمول ادلّه اش امثال مورد را، هيچ يك از فقها به آن فتوا نداده و نمى توان چنين فتوايى داد، چون باب، باب قتل و كشتن انسان است، و اما پرداخت ديه براى آن است كه خون نبايد هدر رود. 22/1/75