(س 1089) 1. تمكين چيست؟ اطاعت چيست؟

2. خروج از تمكين چگونه تحقّق مى يابد؟ خروج از اطاعت چطور؟

3. حقوق شرعى هر يك از زن و شوهر چيست؟

4. حدّ ممنوع استمتاع زن و شوهر از همديگر چيست؟

ج 1 ـ آنچه از اطاعت، واجب است، تمكين زن براى شوهر در استمتاع و برطرف نمودن آنچه مانع از استمتاع يا كمال آن است، مانند از بين بردن هر چه كه موجب تنفّر شوهر شود و آرايش نمودن خود ـ با فرض درخواست شوهر ـ براى استمتاعش.

ج 2 ـ نشوز و خروج از تمكين به ترك اطاعت از زوج در موارد مذكور و يا خروج از منزل به صورت قهر، و يا آنكه مانع استمتاع زوج و يا منافى شئون خانوادگى شوهر باشد، مثل رفتن در مجالسى كه با آبرو و حيثيت و شخصيت اجتماعى شوهر ناسازگار باشد، تحقّق مى يابد.

ج 3 ـ حقوق شرعى هر دو، خلاصه مى شود به معاشرت به معروف و آنچه توده مردم مسلمان، آن را خوب مى دانند و به خوبى آن آگاهى دارند و خلافش را بد و نادرست و منكر مى دانند، و اسلام هم آن را حرام ندانسته است.

ج 4 ـ حدّ ممنوع جايى است كه استمتاع خلاف معروف باشد و از نظر عقلا و عرف، منكر و ظلم و يا ايذا محسوب شود و آيه شريفه (وعاشروهن بالمعروف) ظاهراً براى مرد خصوصيّت ندارد و معاشرت به غير معروف و منكر از هر يك از زن و مرد حرام است و اينكه خطاب به شوهر شده، براى آن است كه معاشرت به خلاف معروف، بيشتر، از ناحيه شوهر بوده است؛ و ناگفته نماند كه وطى در دبر زن منوط به رضايت اوست. 30/6/83

(س 1090) 1. اگر طبق نظر پزشك، زوجه دايمى به مرضى مبتلا باشد كه بايستى براى مدتى و يا براى هميشه با او نزديكى نشود، و يا اينكه زوجه دايمى به علت ابتلاى به جنون ادوارى و يا دايم در تيمارستان و يا در منزل بسترى و تحت درمان باشد، و در صورت دوم زوجه به هيچ وجه حاضر به نزديكى با شوهر خود نباشد، آيا اين چنين زنى در هر دو صورت مذكور حقّ نفقه دارد؟

2. اگر مردى نخواهد همسر دايمى خود را در مفروض سؤال فوق طلاق دهد، آيا اين چنين زنى حقّ نفقه دارد؟

ج 1 ـ در هر دو صورت سبب نشوز نمى گردد و نفقه زوجه به عهده شوهرش مى باشد، چون ممانعت وى از نزديكى به علت عذر (مريضى) مى باشد.

ج 2 ـ تا زمانى كه همسرش را طلاق نداده است، حقّ نفقه دارد. 1/3/78

(س 1091) در صورتى كه زوج تقاضاى مباشرت نكرده باشد و زوجه از استمتاعات ديگر امتناع نكند، آيا زوجه مستحقّ نفقه مى باشد يا خير؟ چنان كه معمول است بعد از عقد، زوجه مدّتى در خانه پدر مى ماند و مباشرت در زمان عروسى و زفاف صورت مى گيرد، ولى استمتاعات ديگر قبل از زفاف انجام مى شود. در اين صورت آيا تمكين از مباشرت كه مصداق تمكين كامل است، در ايجاب نفقه مطلقاً مؤثر است يا اينكه در صورت مطالبه زوج، تأثير دارد؟ و چنانچه زوج مطالبه نكند، آيا استمتاعات ديگر، استحقاق نفقه را موجب مى شود؟

ج ـ اگر محرز شود كه شوهر مى داند همسرش در زمان نامزدى در خانه پدر نيز تمكين كامل، يعنى تمكين حتى نسبت به مجامعت هم دارد و عدم تحقّق آن، به سبب عدم درخواست زوج است، زوج بدهكار نفقه است؛ و اما اگر چنين علمى براى نامزد، يعنى زوج حاصل نشود، بدهكار نفقه نمى باشد، چون تمكين به بقيه استمتاعات، كفايت در سببيت براى نفقه ندارد و تمكين از جماع هم در سببيت معتبر است. 23/10/77

(س 1092) بيش از يك سال است كه به عقد مردى در آمده ام كه در شهر ديگرى زندگى مى كند و چند ماهى تا زمان عروسى ما باقى مانده است. ايشان طىّ اين مدّت، به طور نامرتّب، مقدارى خرجى برايم فرستاده است. آيا در طول دوران عقد، خرجى من به عهده پدرم است يا همسرم؟ و اگر به عهده پدرم بوده، آيا همسرم مى تواند آن مقدارى را كه داده است، طلب كند؟

ج ـ چون در زمان نامزدى، زن حاضر به آميزش نيست و از اين جهت، تمكين ندارد و بناست كه آميزش بعد از عروسى انجام بگيرد، لذا به دليل عدم تمكين، مستحقّ نفقه در آن زمان نبوده است؛ و امّا آنچه را كه مرد به عنوان مخارج فرستاده و مصرف شده، به خاطر آنكه خود او با رضايت فرستاده، زن نسبت به آنها بدهكار نيست. 7/3/79

(س 1093) زنى كه بدون رضايت و اذن شوهر از خانه خارج مى شود و به شغل هاى مختلف از قبيل آرايشگرى و تدريس خصوصى و... مى پردازد، با توجه به اينكه داراى پنج فرزند است و از اين بابت، خسارات مالى هم به شوهرش وارد مى شود و در سند ازدواج هم تعهّد به خانه دارى نموده است، آيا مستحقّ نفقه مى باشد يا خير؟

ج ـ اگر اشتغال زن در خارج خانه به شغل هاى مختلف و بدون اجازه شوهر، مانع از استمتاعات زوج باشد و يا آنكه بيرون رفتن ها سبب هتك حرمت زوج و حقوق خانوادگى باشد، موجب نشوز و سقوط نفقه است؛ و شرط تعهّد خانه دارى در متن عقد نكاح، هر چند عمل ننمودن به آن غير جايز و حرام مى باشد، ليكن فى حدّ نفسه موجب نشوز و سقوط نفقه نمى گردد. 30/7/76

(س 1094) زن ناشزه و ناسازگار در برابر شوهر خود چه تكليفى دارد؟ آيا زن ناشزه حق و حقوقى به گردن شوهر خود دارد يا خير؟ زنى كه در فرمان و اطاعت شوهر نباشد، آيا نفقه و كسوت به او تعلّق مى گيرد يا خير؟ ناشزه اى كه سال ها با شوهرش حرف نمى زند و دائماً قهر است، تكليف مرد در مقابل او چيست و بايد چه عملى انجام دهد كه مسئول نباشد؟

ج ـ زن ناشزه اى كه مانع از استمتاع شوهر مى شود و اين حق را با قهر و ناسازگارى ترك مى كند، اين چنين زنى نفقه اش ساقط است، چون تمكين ندارد و راه حل هم صحبت دوستانه و يا حل آن با كمك بزرگترهاى فاميل است. 2/6/77

(س 1095) پس از عقد، در صورت دست تنگى زوج در پرداخت مَهريّه، آيا زن مى تواند به اين دليل كه مَهريّه را دريافت نكرده تمكين ننمايد؟ و در صورت عدم تمكين، آيا زن ناشزه است؟

ج ـ در صورتى كه مَهر، مدّت دار نباشد، زوجه مى تواند تا قبل از اخذ مَهر، تمكين ننمايد و معسر بودن زوج، اثرى در اين حكم ندارد؛ كما اينكه فرقى بين تمكين بضع و غيربضع نيست؛ و چون تمكين نكردن به اعتبار حقّ شرعى است، نشوز صدق نمى كند؛ امّا اگر پس از عقد، دخول و آميزش ـ ولو براى يك مرتبه ـ محقّق شده باشد، تمكين بر زوجه واجب و طلبكار مَهر است، و تمكين نكردن بعد از آن، سبب نشوز مى گردد. 2/9/75

(س 1096) آيا زنى كه در زندگى زناشويى خود با داشتن فرزند و با ادلّه و براهين موجود، مرتكب خيانت اخلاقى به شوهر خود شده است و بدون اذن همسر به همراه مرد اجنبى ـ كه خود صاحب زن و فرزند است ـ به كشور خارجى سفر نمايد، دادگاه حق دارد در حقّ چنين زنى زوج را ملزم به پرداخت مهريه، اجرت المثل و نفقه معوّقه نمايد؟

ج ـ مهريه اى را كه در عقد ازدواج، مرد متعهّد به پرداخت آن به زن گرديده است، زن طلبكار مى باشد، كما اينكه نفقه زن هم بر مرد واجب است، مگر در مواردى مثل مسافرت بدون اجازه شوهر كه مانع از حقّ استمتاع او گردد و يا با شئون خانوادگى نسازد و مخالف آن باشد، كه در اين گونه موارد حقّ نفقه زن ساقط است. 12/5/80

(س 1097) آيا زوجه حامله ناشزه مستحقّ دريافت نفقه جنين مى باشد؟

ج ـ مستحقّ نفقه جنين و طفل داخل رَحِم مى باشد. 4/3/81

(س 1098) زنى كه با شوهر خود اختلاف داشته باشد و مخالف شوهرش باشد، آيا مستحقّ نفقه است يا خير؟

ج ـ اگر مخالفت زن با شوهر به گونه اى است كه از اطاعت زوج در مثل مسئله استمتاع و مواقعه ـ كه بر زوجه واجب است ـ سرپيچى كند، چه در خانه باشد و سرپيچى نمايد يا قهر كند و با بيرون رفتن سرپيچى نمايد، زن ناشزه مى باشد و نفقه او بر شوهر واجب نيست. 9/5/80